Diyarbakır Sosyal Bilimler Lisesi öğrenciler tarafından hazırlanan ve TÜBİTAK tarafından kabul gören ‘Dengbejlik ve Z kuşağı’ projesi büyük ilgi gördü.
Dengbej kültürünü tanıtmak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla hazırlanan proje TÜBİTAK 5. Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması’nda bölge birincisi oldu.
Öğrencilerin proje kapsamında yaptığı araştırmada, dengbej kültürünün Z kuşağı tarafından pek ilgi görmediği açığa çıktı. Bu nedenle bir dizi etkinlik düzenleyerek dengbejliği tanıtan öğrenciler, araştırmalarını projeye dönüştürdü. Bu kültürü Z kuşağına tanıtmak için yoğun çaba harcayan gençler, Ankara’da düzenlenecek olan Türkiye geneli yarışmaya hazırlanıyor.
‘TÜBİTAK’a projeyi değerli buldu, bölge birincisi olduk’
Proje Danışmanı olan Sosyal Bilimler Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni Kübra Aksoy, projenin çıkış noktasının çocukluk yılları olduğunu söylüyor.
Aksoy fikrin nasıl ortaya çıktığını şöyle anlattı:
“Küçükken babam dengbej çok dinlerdi, özellikle Şakiro’yu dinlerdi. Dinlediği zaman ağlardı, ben de o ağlamasın diye onun dinlediği kasetleri saklardım. Babamı o duygu durumundan kurtarmaya çalışıyordum. Babam 2 yıl önce vefat etti. Bütün o dengbej tınılarını kulağımıza, yüreğimize işleyen önemli biriydi. Kendisi de söylerdi. Öğrenci arkadaşlarla şunu düşündük çocukluğumdaki o travmatik durumun ardından zamanla ben de
dinlemeye başladım ve keyif aldım. Kürtçe bilmiyorum ama dinlemek büyük keyif veriyor. Benim için anadilimin güzel tınılarıdır. Arkadaşlarla konuşurken babamın dengbej sevdiğinden söz ettim ve bu kültürü bilmediklerini fark ettim. Onun için öğrencilerimizle böyle bir proje yapalım dedik. Bu proje ile TÜBİTAK’a başvurduk ve ‘Kaybolmak üzere olan soyut kültürel miras’ çerçevesinde projeyi değerli buldu ve bölge birincisi olduk. Sıra Ankara’da yapılacak Türkiye geneli finalde.”
‘Çoğu öğrencinin dengbejlik hakkında bilgisi yoktu’
Projeyi hazırlayan öğrencilerden Songül Salma, amaçlarının dengbejlik ve Z kuşağını buluşturmak olduğunu belirterek “Sözlü kültürün ürünü olan dengbejlik doğuda yaşanmış aşk hikayeleri, toplumsal olayları nesilden nesile geçerek aktarılmasını, bu müzikle edebiyatın buluşmasını salıyor. Ozanlık ve aşk geleneğine benziyor ama bu farklı, enstrümanla icra edilmiyor bu sanat. Doğaçlama olarak yaşanılan aşk hikayeleri, toplumsal olaylar anlatılıyor. Z kuşağına dengbejliği anlattık. Bu neden bir proje olmasın diye düşündük. Bir araştırma ile anket yaptık. Anket sonucunda çoğu öğrencinin dengbejlik hakkında bilgisi olmadığını öğrendik. Ardından Birkaç etkinlikler düzenledik. Okul panolarına dengbejlik ile ilgili bilgilendirici içerikler astık. Dengbej Evine ziyaret düzenleyerek bir dinleti yaptık. İlgisi olan öğrenciler ortaya çıktı. İleride ‘dengbej öğrenciler’ diye bir konser düzenlemeyi düşünüyoruz. Dengbejler de gelecek, bu defa dengbejler, genç dengbejleri dinleyecek. Başka etkinliklerimiz de olacak. Dengbej hikayelerini tiyatrolaştırmak istiyoruz” dedi.
‘Dengbejlik ile gençler arasında köprü oluyoruz’
Projede yer alan öğrencilerden Güven Yılmaz, dengbej kültürü bilmediğini ve proje ile tanıştığını söylüyor. Yılmaz, “Bu projeye başladığımda bir bilgim yoktu. Arkadaşım biliyordu. Bana anlattılar, ilgi duydum. Önemli bir kültürü bilmemek üzücü, geç tanıştım. Şuan en sevdiğim dengbej Şakiro’dur, herkes bilir onu. Projemizde de genelde ondan örnek verirdik. Proje bölgede birinci oldu, çok mutlu olduk. Dengbejlik ile gençler arasında bir köprü oluyoruz ve bunu başarıyoruz” şeklinde konuştu.
Dengbej, Kürt sözlü edebiyatında kilam ve stran söyleyen sanatçılara verilen isimdir. Dengbejlik geleneği, Kürt kültürünün en eski sözlü edebiyatı olarak bilinir.
