Özerk Kızıl Kürdistan, Sovyetler Birliği döneminde 1923 yılında kurulmuş ve 1929’da feshedilmişti. Azerbaycan topraklarında, Ermenistan ile Karabağ arasında kurulan bu bölgede yaşayan Kürtler, 1988-1994 yılları arasında iki ülke arasında çıkan savaş nedeniyle sürgün, tehcir ve türü musibete maruz kaldı.
Merkezi Laçin olan Kızıl Kürdistan sakinlerinin bir kısmı kaçıp Bakü’ye sığındı. Bugün hala Bakü yakınlarındaki Masazer yerleşkesinde çok sayıda Kürt aile yaşıyor.
Yerleşke sakinlerinden Tahir Süleyman, “Biz Ermenistan Kürdüyüz. Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki savaş döneminde Karabağ’daki tüm Kürt ve Azeriler Ermeniler tarafından sürgün edildi. Biz de buraya gelip yerleştik” diye anlattı.
Tam 30 yıl önce Laçin’nden göç eden ev hanımı Leyla Paşayeva, Kürt olduğu halde bugün Kürtçeyi unuttuğunu söyledi.
En büyük arzusunun tekrar Laçin’e dönmek olduğunu ve son çatışmaların ardından bölgeye gittiğini anlatan Paşayeva, “Son savaşın ardından Laçin’e vatanıma gittim. Evimizin olduğu yere baktım, geriye bir şey kalmamıştı. Ermeniler hepsini yıkmıştı. Oturup ağladım. Çok duygulandım. Laçin’e, vatanıma dönmeyi çok isterim” dedi.
1992’de Laçin’i geride bıraktıkları dönemde ölülerini bile toprağa veremediklerini belirten Fahrettin Paşayev de, Azerbaycan hükümetinin desteği ile geri dönmek istediklerini söyledi.
Paşayev, “Mayıs 1992’de Laçin’den çıktım. Laçin 8 Mayıs 1992’de işgal edildi. O dönem Laçinlilerin çoğu sürgün oldu, şehit düştü” diye konuştu.
Masazer yerleşkesinde 15 bin, Bakü çevresindeki diğer yerleşkelerde ise 55 binden fazla Laçin ve Kızıl Kürdistan’dan göç eden Kürt yaşıyor.
Laçin Kürtlerinden Zabit Memedov, “Ronahi” adında bir dernek kurduklarını ancak imsaksızlıklar nedeniyle kapatıldığını söyledi.
Göçün dil ve kültür üzerinde etkisi olduğunu belirten Memedov, “Laçin Kürtlerinin çoğu ana dillerini unutmuş. Çünkü gelip Azerbaycan’daki nüfus ve şehirler arasında dağıldılar. Göç onları etkiledi” dedi.
Son çatışmalarda Azerbaycan ordusu Şuşa, Kelbajar ve Hankendi gibi Kürt kentlerine girdi. Bakü yönetiminin de eskiden burada yaşayan Kürt ve Azeri nüfusun yerine geri dönmesi için hazırlık yaptığı belirtiliyor.
1926 yılında yapılan nüfus sayımına göre bu bölgede yaşayan 51 bin kişinin yüzde 72’sini Kürtler, yüzde 26’sını Azeriler ve yüzde 0.7’sini Ermeniler oluşturuyordu.
