Irak, giderek uluslararası toplumun normal bir üyesi olduğunu ve kendi ayakları üzerinde durabileceğini vurgulayan yeni bir yol oluşturmak istiyor. Bu da 2003 sonrası dönemin kurumsal izlerini bırakmasını gerektiriyor .
Bunun bir parçası olarak Bağdat, ülkeye son yirmi yıldır siyasi, seçim ve kalkınma desteği sağlayan BM Irak Yardım Misyonu'nun (UNAMI) görev süresine son vermek istiyor.
Irak Başbakanı Sudani , BM Genel Sekreteri António Guterres'e yazdığı Nisan tarihli ancak 12 Mayıs'ta kamuoyuna açıklanan bir mektupta, Irak'ın 31 Aralık 2025'te UNAMI'nin görev süresinin "kalıcı olarak" sona erdirilmesi çağrısında bulunuldu.
UNAMI, üçüncü bir ülkenin veya tarafsız bir kurumun, anlaşmazlıkları çözmek için tarafları bir araya getirmeye yönelik bir platform sunduğu, uluslararası ilişkilerde "iyi niyet" olarak bilinen şeyi sağlar.
UNAMI bunu Bağdat ile Erbil arasındaki anlaşmalara aracılık etmek, Kürt partiler arasında arabuluculuk yapmak ve Irak ile komşu ülkeler, özellikle de Kuveyt arasındaki anlaşmazlıkların çözümünü kolaylaştırmak da dahil olmak üzere çeşitli yollarla yapıyor .
Misyonun siyasi görevi aynı zamanda Irak'taki gelişmeler hakkında Güvenlik Konseyi'ne rapor vermesi şartını da içeriyor. Bu tür brifinglerin en sonuncusu 16 Mayıs'ta gerçekleşti.
Irak'ın talepleri ışığında şu soru ortaya çıkıyor: Eğer siyasi bir rol üstlenemeyecekse UNAMI gibi bir siyasi misyonun ne anlamı var?
Irak'ın imajını değiştiriyor
UNAMI'nin misyonunu tamamlama çağrısı, Bağdat'ın Irak'ın imajını değiştirme ve onu diğer ülkeler ve uluslararası kurumlarla sıradan, ikili ilişkilere odaklanan bir döneme yönlendirme yönündeki daha büyük çabasının bir parçası.
Chatham House'daki Irak Girişimi direktörü Renad Mansour, , "egemenlik cilasının" Irak Başbakanı Sudani hükümeti için önemli olduğunu söyledi.
Mansour, Bağdat'ın "bunun, son birkaç yıldır ülkeyi temsil eden iç savaş, isyanlar veya bu tür çatışmaların yaşandığı Irak'la aynı olmadığını, ancak bunun yeni bir sayfa olduğunu" göstermek istediğini söyledi.
Sudani hükümetinin, IŞİD karşıtı koalisyonun bir parçası olarak Irak'ta bulunan uluslararası birliklerin varlığı konusunda yeniden müzakere yapmayı ummasının nedeni de budur.
Dahası Bağdat, BM'nin özel denetiminin ve çoğu zaman utanç verici olan iç dinamikleri hakkında Güvenlik Konseyi'ne rapor veren yetkililerin stratejisini aksattığına inanıyor.
Elbette kendi sorunları olan diğer ülkeler benzer raporlama gerekliliklerine tabi değildir.
Geçen yıl Bağdat, görev süresinin bir yıl uzatılması kapsamında UNAMI'nin faaliyetlerinin stratejik olarak gözden geçirilmesini talep etmişti . Bu, eski BM yetkilisi Volker Perthes'in Kasım ayında Irak'a yaptığı ziyaretle sonuçlandı. Misyonun faaliyetlerini ve geleceğini değerlendirmek için ülke çapında çok çeşitli aktörlerle görüştü .
Mart ayında stratejik incelemenin sonuçları açıklandı . UNAMI'nin çalışmalarını büyük ölçüde övmesine rağmen, misyonun siyasi rolü de dahil olmak üzere mevcut görev süresinin 31 Mayıs 2026'da sonuçlanmadan önce sadece iki yıl uzatılmasını tavsiye etti.
Sudani'nin Nisan mektubu, stratejik incelemenin faaliyetlerine ve sonuçlarına bir yanıttı. Perthes'in parti yetkilileri, Kürdistan Bölgesel Yönetimi (KBY) üyeleri ve sivil toplum üyeleri de dahil olmak üzere Irak Hükümeti dışındaki yetkililer ve kişilerle görüşmesine itiraz etti ve UNAMI'nin kapatılması için daha kısa bir zaman çizelgesi talep etti ve UNAMI'nin faaliyetlerinin daha da uzatılmasını talep etti. siyasi olmayan işlevlerle sınırlandırılmalıdır.
Mansour, "UNAMI'nin rolü hakkında büyük bir tartışma" olduğunu ve misyonun siyasi faaliyetlerine artık ihtiyaç duyulmadığı konusunda herkesin Bağdat'taki hükümetle aynı fikirde olmadığını kaydetti.
Arka planda konuşan bir Kürt dış politika yetkilisi The New Arab haber sitesine , Bağdat'ın "görevi bu şekilde sona erdirme isteği biraz beklenmedikti, çünkü temelde her şeyi öldürdü" dedi ve misyonun eninde sonunda sonuçlanacağını tahmin ettiklerini söyledi.
UNAMI'nin görev süresinin sona ermesi, Irak'ın ülkedeki BM faaliyetlerini tamamen sona erdirdiği anlamına gelmeyecektir.
Nisan mektubunda belirtildiği gibi Bağdat, "Irak ve bölgenin karşı karşıya olduğu ekonomik, iklim ve çevresel zorlukların üstesinden gelmek" için "Birleşmiş Milletler ve UNDP dahil olmak üzere uzman kuruluşlarıyla işbirliği düzeyini yükseltmek" istiyor.
Bu nedenle, UNAMI'nin görev süresinin sona erdirilmesinin amacının pratik nedenlerden ziyade büyük ölçüde siyasi nedenlerden kaynaklandığı açıktır.
Mansour, "Bu, hükümetin ülkeyi BM misyonuna ihtiyaç duymayan, BM Güvenlik Konseyi'nin üç ayda bir brifing vermesine ihtiyaç duymayan egemen bir devlet olarak sunma yönündeki sembolik bir çabasıdır" dedi.
Uluslararası toplumun bazı üyeleri, diplomatik bir dille de olsa, misyonun sona erdirilmesinden duydukları endişeyi dile getirdi.
ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Vedant Patel 13 Mayıs'ta düzenlediği basın toplantısında, "ABD, misyonun çalışmalarını güçlü bir şekilde destekledi" dedi. "Irak halkının ihtiyaçlarını karşılayan, düzenli ve sorumlu bir tasfiye sağlamak için Irak Hükümeti ve Güvenlik Konseyi üyeleriyle birlikte çalışıyoruz."
ABD özellikle önemli bir aktör çünkü Güvenlik Konseyi'nde Irak meselelerinin kalem sahibi , yani müzakerelere liderlik ediyor ve karar taslakları hazırlıyor. Bu önümüzdeki haftalarda önemli olacak.
Sonraki adımlar
Güvenlik Konseyi'nin Mayıs ayı sonunda konuyu görüşmek üzere New York'ta toplanması durumunda, görev süresinin yenilenmesi sürecinin nasıl ilerleyeceğine ilişkin birkaç olası senaryo var. Sonuçta misyonun kaderi bu müzakerelere bağlı.
Güvenlik Konseyi, Sudani'nin mektubunda ifade edildiği üzere Irak'ın taleplerini kabul edebilir ve 31 Aralık 2025'te sona erecek olan ve UNAMI'nin siyasi rolünü sürdürme yetkisini içermeyen bir yetki belgesi yayınlayabilir.
Alternatif olarak, Irak'la müzakere edilerek yeni bir dizi temel işlevin ana hatlarını çizen yeni bir manda oluşturulabilir. Ayrıca, bundan sonra ne yapacağına karar vermesi için kendisine zaman tanımak amacıyla mevcut görev süresini üç veya altı aylık bir süre için geçici olarak devredebilir.
Daha az olası senaryolar arasında Güvenlik Konseyi'nin Irak'ın taleplerini doğrudan reddetmesi ve mandayı olduğu gibi sürdürmesi yer alıyor. Ancak 17 Mayıs'taki Güvenlik Konseyi brifinginde çoğu ülke temsilcisi, UNAMI'nin çalışmalarına destek verenler bile, UNAMI'nin varlığının sona ermesi gerektiğini kabul etti.
Saddam Hüseyin'in devrilmesinden 21 yıl ve IŞİD'in acil durumundan on yıl sonra , Irak büyük zorluklarla karşı karşıya değil. Ancak BM'nin Irak'ın bu tehlikeli sularda ilerlemesine yardım etme konusundaki siyasi rolünün yakında sona ereceği açık.
Bunun ülkeyi istikrar ve ilerlemeyi sağlayacak yararlı bir araçtan mahrum bırakıp bırakmayacağını yalnızca zaman gösterecek.
Winthrop Rodgers
Irak'ın Kürdistan Bölgesi'ndeki Süleymaniye'de yaşayan bir gazeteci ve analisttir. Politika, insan hakları ve politik ekonomi konularına odaklanıyor.
