2013 yılında Kürdistan Bölgesi Hükümeti ile varılan işbirliği çerçevesinde, İngiliz Cambridge Üniversitesi ve Soran Üniversitesi, Erbil’in Barzan bölgesindeki Bradost Dağı’nda bulunan Neandertal kemiklerini araştırmak üzere bir grup arkeoloğu görevlendirmiş, ekip 2015 yılında Şanedar Mağarası’nda soyu tükenmiş olan Neandertal bireye ait kemikler bulmuştu.
“Shanidar Z” diye adlandırılan bu kafatasının dünyada en iyi korunmuş Neandertal iskeleti olduğu saptanmıştı.
Paleoantropolog Dr. Emma Pomeroy, “Burada yetişkin bir Neandertale ait bir kafatası bulduk. Umarım bu bireyi yeniden canlandırabiliriz (rekonstrüksiyon)” demişti.
Bu açıklamadan yıllar sonra Dr. Emma Pomeroy, bu Neandertal kafatasının 3 boyutlu modelini hazırladıklarını ve bunun Netflix'te belgesel olarak yayınlanacağını açıkladı.
Belgeselin ilk gösterimi yapıldı
“Neandertallerin Sırları” (Secrets of the Neanderthals) adlı belgeselin prömiyeri bugün (2 Mayıs 2024) dünya çapında Netflix'te yapıldı.
Belgeselin yönetmenliğini The Greatest Game, A World in Arms ve As It Happened: Pearl Harbor gibi filmleriyle tanınan İngiliz yönetmen Ashley Gething yapıyor.
Çekimleri Kürdistan Bölgesi, Hırvatistan, Fransa ve Cebelitarık'ta gerçekleşen belgeselde, yaklaşık 40.000 yıl önce nesli tükenen Arkaik insanların bir alt türü olan Neandertallerin neden yok olduğu ele alınıyor.
Belgesel izleyicilere, Neandertaller hakkında bilinmesi gereken her şeyi, onlar hakkındaki yanılgıları ve daha önce hiç bilinmeyenlere bir yolculuğu anlatıyor.
Belgeselde oyuncular Gabriel Andreu ve Ibbi El Hani, yaşlı erkek Neandertal ve genç kadın Neandertal rollerini canlandırıyor ve bu da Netflix'in anlatımının yanında hikayeye yardımcı oluyor.
75.000 yıl önce yaşamış
Paleoantropolog Dr. Emma Pomeroy, bulunan kafa tasının 75.000 yıl önce yaşayan kırklı yaşlarının ortasında ölen bir kadının Neandertale ait olduğunu söyledi.
Cambridge Üniversitesi'nden profesör Graeme Barker, "Kafatası bir pizza kadar genişti. Bu modeli 3D ile yeniden canlandırmak muhteşem" dedi.
İngiliz ekip, Kürdistan Bölgesi Hükümeti Arkeoloji Dairesi'nin izniyle iskeleti alıp üzerinde çalıştı.
Bulunan “Shanidar Z” iskeleti kaburga, omuz, sırt, dişler, omurlar, çene ve sağ eli içeriyordu. Parçaları tekrar bir araya getirmek yaklaşık bir yıl sürdü. Dr. Emma Pomeroy kemiklerin çaya batırılmış biküvi gibi çok yumuşak olduğunu ve güçlendirilmesi gerektiğini anlattı.
Yeniden inşa edilen kafatasının yüzeyi tarandı ve 3D olarak basıldı. Bu çalışma ise dünyanın önde gelen Hollandalı Paleo sanatçıları Adrie ve Alfons Kennis tarafından yapıldı.
Şanedar Mağarası'nda ilk Neandertal iskeletlerinin keşfi 1957’ye uzanıyor.
New York'taki Columbia Üniversitesi'nden Amerikalı arkeolog Ralph Solecki, ilk olarak 1951 ve 1960 yılları arasında kazı yapan ekibiyle birlikte Şanedar Mağarası’nda aralarında kadın, erkek ve çocukların da bulunduğu 10 Neandertal’in kalıntılarını keşfetti.
Kazıda çalışan bir başka arkeolog olan Chris Hunt, “Şanedar Mağarası, gezegendeki arkeoloji için en önemli yerlerden biri. On yıllar önce bulunan Neandertal kemiklerinin çoğu çok kırıktı, fakat Solecki işini yaptığı zaman, arkeolojik bilim çok az gelişmişti” dedi.
Dr Pomeroy, " Shanidar Z'nin cesedi, ateşle yemek pişiren ve yemek yiyen canlı bireylerin kol boyu yakınındaydı. Neandertallerin ölülerini gömmek için belirli bir noktaya geri döndüğünü görebiliyoruz. Bu, onlarca, hatta binlerce yıl farklı olabilir. Bu sadece bir tesadüf mü, yoksa kasıtlı mı, eğer öyleyse onları geri getiren ne? Yaşlı bir kadın olarak Shanidar Z, grubu için bir bilgi deposu olabilir ve biz 75.000 yıl sonra buradayız ve hâlâ ondan çok şey öğreniyoruz" dedi. (Rudaw)
