Diyarbakır, Mardin ve Kızıltepe’de bir grup Kürt edebiyatı öğrencisi tarafından yayın hayatına başlayan Wêje û Rexne(Edebiyat ve Eleştiri) dergisi edebiyat eleştirisi yapan ilk Kürtçe dergi. Diyarbakır Okuma Kulübü ile Qoser (Kızıltepe) Okuma Grubu’nun öncülüğü ve işbirliği ile ortaya çıkan bu dergi yeni yılın ilk günlerinde raflardaki yerini alarak Kürt edebiyatı için adeta bir yeni yıl hediyesi oldu.
Hem Kürt edebiyatından hem de dünya edebiyatından ciddi çalışmaların yer aldığı dergide eleştirmen Haşim Ahmedzade ile yapılmış geniş çaplı bir röportaj yer alıyor. Toplum, edebiyat ve Kürt romanı üzerine, uzun soluklu yapılan röportajda, farklı yaklaşımlarla karşılaştırmalı bir Kürt edebiyatı analizi bulunuyor.
Röportaj dışında dergi bu sayısını özel olarak “Edebiyatta Yersiz Yurtsuzluk” konusuna ayırmış. Dosya konusu dışında, klasik ve modern Kürt edebiyatı üzerine de yazılar mevcut.
Derginin Kürt edebiyatına getirdiği bir başka yenilik de çeviri makalelerin çokluğu. Îngilizce, Fransızca ve Türkçe’den toplamda yedi makale çevrilmiş. Bu makalelerin çevrilmesi de tamamıyle Kürt edebiyatında eleştiri geleneğinin oluşturulmasına yardımcı olacak nitelikte. Bunun dışında da dergide son bölüm olarak, edebi eleştiri geleneğinin oluşturulmasına hizmet etmek için edebi eleştiri klasiklerine ve Kürt edebiyatında eleştiri klasiklerine yer verilmiş. Hem çeviri metinlere yer verilmesi hem de klasik metinlerin dergide yer alması, bir anlamda derginin bir eleştiri laboratuarı görünümü kazanmasını da sağlamış.
Derginin editörü Davut Yeşilmen, Kürtçe’nin, üzerinde bilimsel analiz ve araştırmaların yapılan bir laboratuvar olduğunu belirtiyor. Yeşilmen’e göre günümüze kadar yapılan çalışmalarla günden güne artan Kürtçe kitap ve yayınevleri bunun en büyük göstergesi. Yeşilmen, bu niceliksel ve niteliksel artış sonucunda hem Kürt edebiyatının edebi seviyesinin hem de okurların ‘iyi’ edebiyat beklentisinin arttığını söylüyor:
“Bu ihtiyaç nedeniyle iki yıldan daha fazla süredir Kürt edebiyatı üzerine çalışmalarımızı yürüttüğümüz okuma gruplarımızın çalışmaları sonucu bir araya gelerek sadece edebi eleştiri, araştırma ve analizlerin yapıldığı bu dergiyi yayınlama gereksinimi duyduk.”
Günümüze kadar bir çok Kürtçe edebi derginin çıktığını ve Wêje û Rexne dergisinin bu dergilerin mirası üzerine kurulduğunu yalnız bir yönüyle diğer dergilerden farklı olduğunu ifade eden Yeşilmen, dergide edebi eleştiri, teori, analiz ve araştırmalarına dönük çalışmalar yaptıklarını ve yayınlanan her şeyin belli bir program ve ihtiyaç çerçevesinde yayınlandığını belirtiyor.
Kürt edebiyatında yeni bir kapı açacak gibi görünen dergi, dört ayda bir yayınlanacak. Mayıs Sayısı’nın içeriğine de değinen Yeşilmen, Di Wêjeyê de Avakirina Qerekter û Tîpan (Edebiyatta Karakter ve Tiplerin Yaratımı) özel dosya konusu dışında, Kürt ve Dünya edebiyatı üzerine her türlü edebi eleştiri, analiz ve araştırmalara da yer verileceğini söylüyor. Aynı zamanda Kürtçe’nin Kurmancî lehçesi dışındaki diğer lehçelerde de yazılar bulunuyor ve bulunmaya da devam edilecek. (Habervesaire)
