Rûdaw TV’de Beston Halid’in sunduğu “Rûdawî Emro” programına konuk olan Ford, Irak, Küridstan Bölgesi, Suriye ve Rojava’daki durum hakkında değerlendirmelerde bulundu.
ABD’nin 2003 yılında Irak’a müdahelesinin ardından Irak’ta görev yapan Ford, Irak’ta bugün durumların o yıllardan çok daha iyi olduğunu söyledi.
Kürdistan Bölgesi’ndeki durumun Irak’tan her zaman daha iyi olduğunu belirten Ford, “Erbil, Süleymaniye ve Dohuk'taki durum her zaman Felluce, Ramadi ve Basra'dan daha iyi olmuştur. Kürdistan her zaman daha iyiydi ama özellikle Kasım 2021'de yaptığım son ziyaretten sonra Kürdistan'da hayatın nasıl adım adım normale doğru gittiğine şahit olduğumda çok şaşırdım. Elbette Irak'ta hala büyük sorunlar var ama bence önemli bir ilerleme de var” dedi.
“Necef’te kaçırıldım”
Robet Ford, 2003 yılında Necef'te ABD temsilcisi olduğu süreçte Şii Bedir Tugaylarına bağlı silahlı milislerce kaçırıldı.
O gece Bedir Tugayları sorumlusu ile görüşmeye giderken kaçırılan Ford, anısını şöyle anlattı:
“O toplantıya geldiğimde zaten tehlikeli bir yerde olduğumuzu fark ettim. Bedir grubu milisleri o bölgede bulunuyordu. O gece geç saatlerde Necef'teki Bedir milislerinin lideri Hüseyin Abtan ile bir görüşmem vardı. Daha sonra Irak hükümetinde bakan oldu. Görüşme gece 12:00’da olacaktı. Grup beni akşam 20-21:00 gibi kaçırdı. Onlara, ‘Beni bırakmazsanız liderinizle görüşmeye geç kalacağım’ dedim. Bunun üzerine bir kişiyi Hüseyin Abtan'ın karargahına gönderdiler. Yaklaşık iki saat sonra, dindar bir adam geldi ve beni bırakmalarını söyledi. Sanırım liderlerinin bu durumdan haberi yoktu.”
10 Ekim 2021’de Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde gerçekleştirilen Parlamento seçimleri ve yeni hükumet çalışmalarına değinen Ford, Iraklı tarafların müzakerelerde çok katı olduğuna, tüm ayrıntıları detaylıca ele aldıklarına ve bu yüzden yeni bir hükumet kurma sürecinin uzadığına dikkat çekti.
“ABD tartışmalı bölgeler konusunda büyük hata yaptı”
Kürdistan Bölgesi ve Irak arasındaki en ciddi sorunlardan biri olan ve hala çözülemeyen “Tartışmalı Bölgeler” konusunda bir soruya yanıt veren eski Büyükelçi, ABD’nin bu bölgelerle ilgili Irak Anayasası’nın 140. Maddesindeki hükümleri uygulamak için hegemonyasını ve etkisini gerektiği gibi kullanmadığını ve bu konuda “büyük bir hata yaptığını” söyledi.
“Bu, kesinlikle Iraklıların kendi aralarında çözmeleri gereken bir sorun” diyen Ford, ancak yine de ABD’nin çözüm için nüfuzunu kullanabileceğine ama bunu yapmadığına vurgu yaptı.
Kürtlerin hala Bağdat'ta önemli bir rol üstlenebileceklerine işaret ederek, “Şimdi Bağdat'ta yeni bir hükümetin kurulmasından bahsediyoruz; yeni bir cumhurbaşkanı, yeni bir başbakan, yeni bir meclis başkanı ve yeni bir kabine kurulacak. Bu çerçevede, Parlamentoda çoğunluğun adım atabilmesi için Kürt partilerine büyük rol düşüyor. Kürtlerin oyları, cumhurbaşkanlığı seçimi için parlamentoda 3'e 2 çoğunluğu kazanmak için belirleyicidir. Parlamentoda çoğunluk ile başbakana ve kabinesine güven oyu verilecek” dedi.
Robert Ford, Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin gibi isimlerin Irak’ın dış politikasında etkili olduğunu, yeni cumhurbaşkanlığı görevini yapabilecek çok sayıda tecrübeli Kürt siyasetçi bulunduğunu söyledi.
“Kürdistan nasıl Irak’ın bir parçası olur?”
Aralık ayında Duhok'taki Amerikan Üniversite Forumu’na katılmak üzere Kürdistan Bölgesi’ne gelen Ford, ilk kez Duhok'tan çok etkilendiğini anlattı.
Duhok’un büyük bir kent olduğunu, burada yaşam standardının tahmin ettiğinden daha yüksek olduğunu belirten Ford, Duhok ve genelde Kürdistan Bölgesi’nde insanların çoğunun Arapça bilmemesinden yakındı.
Ford, “Demek istediğim şu; insanlar Arapça bilmiyorsa Kürdistan'ı uzun vadede nasıl Irak'ın bir parçası olabilir ve Irak toplumuna katılabilir. Bağdat, Basra, Necef ve Ramadi’de insanlar biraz Kürtçe öğrenebilir, ancak Kürdistan halkının tümünün Arapçayı öğrenmesi geriyor. Bence bir ülkenin tüm sakinlerinin birbirini anlayacak ortak bir dili yoksa, bu bir külfete yol açar. Kanada bu konuda başarılı bir örneğe sahip. Quebec bölgesi Kanada'nın bir parçası ve burada çoğunlukta Fransızca konuşanlar yaşıyor. Fransızca Kanada'da ikinci dil. Kanadalılar İngilizce konuşuyor, bu nedenle Quebec sakinleri aynı zamanda İngilizceyi de öğreniyor. Buna karşılık bazı Kanadalılar Fransızca biliyor. Örneğin bazı Kanadalı diplomatlar İngilizce ve Fransızca biliyor. Bu bana gelecek için bir sorun gibi görünüyor” dedi.
“Kürtler için bağımsızlık yakın zamanda çok zor”
Bu sözler karşılığında Beston Halid’in “Bu durum Kürdistan’ın bir asır önce Irak’a zorla ilhakı ve bu projenin başarısız olduğu anlamına gelmiyor mu?” sorusuna Ford, şöyle yanıt verdi:
“Tabiki öyle. 2017 yılında yapılan bağımsızlık referandumunun sonuçları bunu açıkça göstermiştir. Ama aynı zamanda Iraklı Kürt arkadaşlarıma her zaman müzakereler olmadan bağımsızlığın çok zor olduğunu söyledim. Daha da zor olan, müzakere eden tarafların sadece Bağdat ve Erbil olmadığı gerçeğidir. Gerçekçi olalım. İran ve Türkiye gibi ülkeler kendilerini sürecin bir parçası haline getiriyorlar. Açık söylemek gerekirse Kürtler için bağımsızlığının yarın, gelecek hafta ya da önümüzdeki ay gerçekleşeceğine inanmıyorum. Kürtler benim dostum ve onlara hayranım. Bu nedenle, yakın ve orta vadede, Kürtlere ekonomik ve yerel yönetim açısından geniş bir özyönetim hakkının verilmesi için Bağdat'la bir anlaşma yapmalarının en iyi seçenek olduğunu söylüyorum.”
“Esad’ın iktidarda kalması üzüntü verici”
Suriye’de göreve başlamasından kısa bir süre sonra 2011’de başlayan ayaklanmalar nedeniyle görevini tamamlayamayan Robert Ford, Suriye’de yaşanan iç savaştan ve nüfusun yarısının ülkeyi terk etmek zorunda kalmasından dolayı üzgün olduğunu söyledi.
Beşar Esad’ı iktidardan indirme politikası hakkında Ford, “Beşar Esad'ın iktidarda kalması üzüntü verici, özellikle de reform yapılmadığı için onu değiştiremiyorsunuz. ABD, Esad'ı devirmek için Şam'a asker göndermeye hazır değil. 2003’te Bağdat’ta yaşanan tecrübe tekrarlanmayacak. Dolayısıyla Irak dahil komşu ülkeler Şam hükümetiyle ortak çıkarlar temelinde bir anlaşmaya varmanın yollarını bulmalı. Örneğin, terörle nasıl birlikte mücadele edebileceklerini düşünmeli. Şunu da söylemek isterim ki Iraklılar Esad ile müzakere yaptığında dikkatli olmalı. Çünkü Esad dürüst bir insan değil” yorumunda bulundu.
“ABD sonsuza dek Rojava’da kalmayacak”
Rojava hakkındaki görüşleri de sorulan eski ABD Büyükelçisi Ford, buradaki durumu, “çok zor” olarak nitelendirdi.
Rojava’da şu anki durumu Güney Kürdistan’da 1995-97 yılları arasındaki duruma benzettiğini ifade eden Ford, “O dönem Irak Kürdistanı ABD hava savunması altındaydı, Erbil ve Süleymaniye hükümetleri bu sayede gelişti. Aynısı Suriye'de bugün Özerk Bölge için de geçerlidir. Ama beni endişelendiren şey, Amerikalıların sonsuza kadar Suriye'de kalmayacak olmasıdır. Aynı zamanda ABD, 2003'te Irak'ta Saddam Hüseyin'e karşı yaptığı gibi, Beşar Esad'ı devirmek için güç kullanmayacak. Suriye'de ABD politikası farklı. Dolayısıyla Suriyeli Kürtler için sonuçlar farklı olacak” dedi.
Kürtlerin bir şekilde Şam hükümetiyle bir anlaşmaya varmaları gerektiğini savunan Ford, “Bu kolay bir iş mi? Bence değil! Çok zor olur. Şu anda sahip oldukları özyönetim ve bölgeleri üzerindeki kontrolleri devam edecek mi? Büyük olasılıkla, hayır. Bana göre yakın gelecekte yapılacak en önemli şey, örneğin Kürtçenin resmi dil olarak onaylanmasını sağlamaktır. Ya da diğer Suriye halklarıyla aynı haklara sahip olacak şekilde o bölge halkının vatandaşlık hakkını elde etmesidir. Tüm Suriyeliler gibi mülkiyet sahibi olma, pasaport alma, işletme ve yönetim kurma haklarına sahip olmalarıdır. Bildiğiniz gibi, Suriye'de on yıllardır Baas yönetimi altında ve hatta Baas'tan önce de Kürt toplumuna karşı çok büyük bir ayrımcılık yapıldı. Bence başta eşit vatandaşlık hakkı almaları önemli bir adım olur. Bu büyük bir başarı mı? Tabii ki hayır! Ama gerçek şu ki, Amerikalılar sonsuza kadar orada kalmaz” şeklinde konuştu.
“Kürtler arasındaki çatlak Esad’a fırsat olur”
Rojava’da Kürtler arasındaki müzakereleri de değerlendiren Ford, “Siyasi bir parti olarak PYD ve onun silahlı kanadı olan YPG’nin siyasi özgürlük, muhalefete yaklaşım konusundaki duruşlarına dair pek çok soru işareti var. Sadece birkaç gün önce, Özerk bölgede Kürt partisinin ofisi ateşe verildi. Diğer siyasi partileri kabul edemezlerse, saflarını birleştirmek zor bir iş olabilir. Şunu da söylemeliyim ki, Kürtler arasındaki çatlak Şam hükümetine fırsat olur. Bence bu, PYD ve onun silahlı kanadının yaptığı taktik bir hatadır” dedi./Rudaw
