Hiçbir bölgesel güç Türkiye kadar açık bir şekilde Suriye rejimini devirmeye çalışmadı. 2011\'de Suriye\'de savaşın başlamasından bu yana Türkiye, muhalif grupları eğitip silahlandırdı , milyonlarca Suriyeli mülteciye ev sahipliği yaptı ve 2020\'de rejim güçleriyle doğrudan çatışmaya girdi . Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad\'ı \" katil \" olarak nitelendirdi ve uluslararası toplumu ondan hesap sormaya çağırdı.
Ancak dış politikasında dramatik bir tersine dönüş yapan Ankara, eski bölgesel rakipleriyle arasını düzeltmeye yönelik daha geniş politikası doğrultusunda şimdi Şam\'la ilişkilerini normalleştirmenin yollarını arıyor .
Aralık ayı sonlarında Erdoğan , Suriye rejimiyle ilişkileri normalleştirme konusunu görüşmek üzere savunma bakanını ve istihbarat şefini Moskova\'ya gönderdi. Türk yetkililer , bunu muhtemelen Şubat ayında dışişleri bakanları arasında yapılacak bir toplantının izleyeceğini söylüyor . Erdoğan, yakında Esad ile görüşebileceğini bile önerdi .
Türkiye-Suriye normalleşmesi her açıdan büyük bir haber olur. Ankara, Suriye\'deki muhalif ve rejim karşıtı güçleri uzun süredir destekliyor ve kuzeyde Suriye topraklarının büyük bir bölümünü kontrol ediyor. ABD ve Avrupalı güçler için, Türkiye-Suriye normalleşmesi dramatik bir değişimi temsil edecek, Suriye\'deki stratejik hesabı temelden değiştirecek ve ABD destekli Suriyeli Kürtlerin konumunu doğrudan tehdit edecek
Erdoğan-Esad görüşmesi gerçekleşsin ya da gerçekleşmesin, Türkiye\'nin Suriye ile kademeli olarak yakınlaşması kaçınılmaz görünüyor. Ankara bölgede kartlarını yeniden karıştırıyor ve ABD ve Batılı müttefikleri, Suriye\'nin kuzeyindeki hassas ABD destekli statükonun korunmasına yardımcı olmak için politikalarını yeniden ayarlamalı. Batılı hükümetler, Suriye-Türkiye yakınlaşmasını daha iyi bir sona doğru şekillendirmeye nasıl yardımcı olabileceklerini keşfetmeli: ABD birliklerinin konuşlandığı kuzeyde istikrarı korumak, bir dereceye kadar Kürt özyönetimini (ve onların kontrolü altında yaşayan Suriyeli Arapların haklarını) sürdürmek ve Rojava’da insani erişimin korunması.
Doğru yaklaşım, Kürtleri silahlandırmak veya onlara ABD ordusunun Suriye-Türkiye cephesine karşı destek vereceğine dair sahte vaatler sunmak değil, Ankara ve Şam\'daki hükümetlerle bir modus vivendi (yaşam tarzı) sağlamak için onları siyasi olarak desteklemektir. Hayatta kalmak için Kürtlerin her ikisiyle de bir anlaşmaya varması gerekiyor. Bu, Kürtlerin Şam\'la siyasi diyaloglarında desteklenmesini ve ABD ve Türkiye tarafından belirlenen terör örgütü olarak listenen PKK’yi Haziran 2023 seçimleri öncesinde Türkiye içinde ateşkes ilan etmeye zorlamayı ve Suriyeli Kürtler üzerindeki baskıyı hafifletmeyi gerektirecek. Bu, Türk-Kürt cephesinde siyasi bir yumuşama olasılığının önünü açabilir, ABD-Türkiye ilişkisindeki büyük bir rahatsız edici unsuru ortadan kaldırabilir ve Suriye\'de Batı etkisinin bir kısmını koruyabilir.
Yakınlaşmanın Kökleri
Türkiye liderinin Esad rejimiyle uzlaşmaya istekli olmasının birkaç nedeni var. Son birkaç yılda, Türkiye cumhurbaşkanı gücünü güvence altına almak için aşırı milliyetçilerle bir ittifak kurdu ve PKK ve Demokratik Suriye Güçleri\'ne karşı savaşın devam etmesi bunda kayganlaştırıcı görevi gördü.
2016\'dan beri Suriye\'de art arda gerçekleştirilen Türk saldırıları , sınırın büyük bir bölümünde zaten Türkiye\'nin kontrolünde bir bölge yarattı . Erdoğan, Şam\'la yapılacak bir anlaşmanın, Rusya\'nın Haziran 2023 seçimleri öncesinde Kürtlere karşı yeni bir saldırı veya Şam\'la koordineli bir eylem
başlatmak için yeşil ışık yakacağını ve Türk seçmenlerin bayrak etrafında toplanmasına yardımcı olacağını şüphesiz hesaplıyor. (Önceki saldırılar, Erdoğan\'ın popülaritesinde geçici artışlara yol açtı.)
Türkiye\'de dört milyona yakın Suriyeli mültecinin varlığı da Erdoğan hükümeti için siyasi bir sorumluluğa dönüştü. Şam ile normalleşme, aynı anda hükümetin sorunu çözmek için adımlar attığını iddia etmesine ve - yanıltıcı bir şekilde - mültecilerin güvenli bir şekilde geri dönmesi için Suriye içinde alan yarattığını iddia etmesine izin verecektir.
Ancak Erdoğan\'ın Suriye\'de harekete geçmek için Rusya\'nın onayına ve ülkenin çökmekte olan ekonomisini desteklemek için paraya ihtiyacı olduğu bir dönemde, Suriye ile yakınlaşma her şeyden çok Türkiye\'nin Moskova ile ilişkilerini yönetmesine yardımcı oluyor . Türkiye ve Rusya\'nın, genellikle Suriye, Libya ve Kafkasya\'daki Batı etkisi pahasına, aynı anda rekabet ve işbirliğini içeren karmaşık bir ilişkisi var. Ankara, Rusya\'ya yönelik Batı yaptırımlarına uymuyor ve Ukrayna savaşının başlamasından bu yana Moskova ile ticaretini artırdı . Rusya ve Körfez bölgesinden gelen mali akış şimdiye kadar Erdoğan\'ın seçimler öncesinde bir ekonomik felaketten kaçınmasına yardımcı oldu, ancak muhtemelen daha fazlasına ihtiyaç duyulacak.
Ankara, özellikle Türk muhalefeti ve kamuoyunun da normalleşmeden yana güçlü bir baskı yaptığı düşünülürse, Şam ile ilişkilerde bir çözülme vaadinin Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin\'i memnun edeceğini ve ülke içinde bir zafer olacağını umuyor .
Türk-Rus İlişkisi
Suriye son zamanlarda Batı manşetlerinden çıktı ve halkının aşırı yoksulluğuna rağmen , iç savaşın çatışma aşaması büyük ölçüde sona ermiş görünüyor. Ancak yeni bir Türk harekatı veya Moskova\'nın şemsiyesi altında Şam ile daha geniş koordineli bir eylem, şüphesiz tüm bunları değiştirecek ve Demokratik Suriye Güçleri\'nin yanında tahmini 900 ABD askerinin konuşlandığı kuzeydoğudaki kırılgan barışı bozacaktır. Amerika Birleşik Devletleri bunun ABD askerlerini riske atacağından endişe ediyor – bazıları son Türk drone(SİHA) saldırılarıyla neredeyse vurulacaktı – aynı zamanda IŞİD\'karşı elde edilen askeri kazanımları tehdit edecek ve insani krizi şiddetlendirecek daha geniş istikrarsızlaştırıcı sonuçlara yol açacak.
Ayrıca Biden yönetimini ciddi bir ikilemle karşı karşıya bırakacaktır: Kürt ortaklarını terk etmek ya da bir NATO müttefikiyle yeni bir krizle karşı karşıya kalmak. Ankara ve Washington arasındaki ilişki zaten sorunlu. Ancak Kiev\'e yaptığı savunma satışları ve Karadeniz\'deki tahıl anlaşmasını güvence altına alma kabiliyeti ile Türkiye, Ukrayna\'nın kendini savunması için önemli olmuştur. Türkiye-ABD cephesinde yeterince sorun varken Washington iki seçeneği de tercih etmek istemiyor. Türkiye\'yi tüm korumasıyla birlikte gemide istiyor.
Buna Rus açısını ekleyin. Bir yandan, Rusya nihayetinde Esad\'ın tüm ülke üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırmasını istediğinden ve hiçbir sermaye Türkiye\'nin desteklediği muhalefeti bir güç olarak görmediğinden, ABD ve Rusya\'nın Suriye\'de büyük bir Türk saldırısını önleme konusunda ortak bir arzusu var gibi görünüyor. Moskova, Suriyeli Kürtlere Şam\'a dönmeleri için baskı yaparken, bir Türk harekatına karşı olduğunun sinyallerini veriyor ve bunu yapmazlarsa bir Türk harekâtından herhangi bir Rus koruması alamayacaklarını açıkça belirtiyor
Ancak Suriye aynı zamanda Rusya için bir büyük güç projeksiyonu arenası ve ABD ile daha geniş büyük güç rekabeti içinde bir vekalet savaşı alanı haline geldi. Putin, bunun Ankara\'yı seçimler öncesinde mutlu edebileceğini ve NATO içinde bir kriz yaratacağını bile bile, nihayetinde sınırlı bir Türk saldırısına yeşil ışık yakmayı veya Kürtlere karşı ortak bir Türk-Suriye kıskaç hareketini koordine etmeyi seçebilir. Ayrıca, Türkiye-Suriye normalleşmesinin ABD\'nin Suriye\'deki kalan konumu üzerinde büyük bir baskı oluşturacağını da biliyor.
Suriye Kürtlerinin Önündeki Zorluklar
ABD, Ukrayna\'daki savaş ve Çin\'in stratejik meydan okumasıyla Suriye\'yi yakın zamanda terk etme niyeti olmadığını söylese de , Suriye artık birincil öncelik değil. ABD\'nin taahhüdünün azalması ve devam eden askeri varlığının süresiz olma ihtimalinin düşük olmasıyla, yakın komşuları onlara karşı birlik olurken, Kürtler yalnızca uzun vadeli ABD korumasına bahse girerek riskli bir oyun oynuyor olacaklar.
Bu aşamada, Suriyeli Kürtleri uzun vadede daha güvenli kılabilecek tek şey, her iki ana düşmanları olan Suriye rejimi ve Türkiye ile siyasi bir anlaşmadır. Kürtler, sürdürülebilir bir varoluşu güvence altına almak için, Irak\'ta olduğu gibi, nihayetinde bölgesel güçlerle bir uzlaşmaya varmak zorunda kalacak.
Amerika\'nın istikrarsızlığı ve IŞİD’in yeniden dirilişini önlemedeki çıkarı göz önüne alındığında, Washington Türkiye\'ye planlanan saldırısını ertelemesi için baskı yapmaya devam etmelidir. Ancak Suriye\'ye sürdürülebilir bir çözüm için asıl küstahlık diplomatik cephede olacaktır. ABD, Demokratik Suriye Güçleri, Şam ve Türkiye arasında bir anlaşmaya varılmasına yönelik uygulanabilir bir yolu desteklemeye yönelik siyasi odağını artırmalıdır, böylece Rojava’daki istikrarın yanı sıra Kürt kazanımlarının tamamı olmasa da bir kısmı korunabilir.
Gelecekle İlgili Anlaşmaya Varmak
Böyle bir anlaşma nasıl görünebilir? Biri Türkiye, diğeri Suriye olmak üzere iki farklı yol gerektiriyor. Esad rejimi ile Kürtler, Şam\'ın şu anda vermeye istekli olduğundan daha fazla özerkliği garanti eden, ancak istediklerinden daha azını kabul etmek zorunda kalacaklarını kabul eden bir anlaşmayı hedeflemeli. Suriyeli Kürtlerin Suriye devletine bağlılık yemini etmesi ve yerel güç paylaşımı karşılığında silahlı kuvvetlerini Suriye ordusuna resmen entegre etmeye istekli olması gerekecek.
Burada askeri olmayan meseleleri tartışmak askeri düzenlemelerden daha zor olacaktır. Şam ve Moskova , Suriye ordusunun bazı Kürt bölgelerine girmesine izin veren birlikte yaşama anlaşmaları imzalamış olsa da, Esad rejimi siyasi konularda katı ve yerel Kürt yönetimini tanımak için anayasal haklar vermek istemiyor.
Burası, Batı\'nın, Ukrayna\'daki savaşa rağmen, Moskova\'nın Rojava’daki duruma müzakere edilmiş bir çözüm sağlama arzusu göz önüne alındığında , fiili olarak Rusya\'nın konumuyla uyumlu olabilecek, hızlandırılmış bir diplomatik rol oynayabileceği yer. Batı\'da bazıları Rusya\'nın hedefleriyle uyumlu bir müzakere yolunu reddedecek olsa da, rejimin takibi karşısında istikrarı koruyan ve (Kürtler ve genel olarak muhalefet için) yerel hakları güvence altına alan bir anlaşma arayışında ABD ve Avrupa\'nın çıkarı var. Suriye konusundaki sınırlı müzakereler, Batı\'nın Rusya\'ya karşı daha geniş pozisyonunda bir yumuşama ve Moskova\'nın Ukrayna\'daki yenilgisinin devam eden arayışı anlamına gelmemektedir.
Uzun süredir Şam ve Kürtler arasında bir anlaşma arayışında olan Rusya\'nın herhangi bir başarı beklentisi için, rejimi Suriye devleti içindeki bazı Kürt siyasi haklarını garanti altına alan bir çerçeve için zorlamak için çok daha fazlasını yapması gerekecek. Ancak Batı desteği, Kürtlerin bu ademi merkeziyetçiliği güvence altına almak için müzakere masasında kendi kartlarını daha iddialı bir şekilde kullanmalarına yardımcı olabilir. ABD’nin askeri varlığı, Kürt güvenlik güçleri, yerel petrol kaynaklarının kontrolü ve Suriye\'ye yönelik yaptırımların kısmen hafifletilmesi olasılığı (eğer BM özel temsilcisinin adım adım bir yaklaşım için daha geniş kapsamlı çabasına da bağlıysa), bunların hepsi önemli noktaları temsil ediyor. Kürt liderler üzerinde birleşik bir Türkiye-Suriye anlaşmasını önleyecek bir anlaşmanın sağlanmasına yardımcı olmak için kullanılabilecek bir etki.
Bu, özellikle Kürtlerle yüzleşmeye odaklanan Türkiye-Suriye görüşmeleri yoğunlaşırken, çok uzak görünebilir. Ancak Rusya ve rejimin Suriye\'yi yeniden inşa edecek ve hükümetine meşruiyet kazandıracak kaynaklardan yoksun olması - ve kabadayılığa rağmen Suriyeli Kürtlere karşı mücadelenin Suriye rejimi için hâlâ maliyetli olabileceği - gerçeği, hâlâ anlaşma yapmak için alan olabileceği anlamına geliyor. Kürtler sonunda kendi başlarına bir anlaşmaya varmak zorunda kalabilirler, ancak ABD desteği, ABD\'nin ayrılması durumunda fiilen devam edebilecek daha fazla garanti umuduyla daha iyi bir anlaşma yapmalarına yardımcı olacaktır.
Türkiye ile bir Kürt anlaşması daha karmaşık - ancak Batılı aktörler yine de bu yönde hareketi teşvik edip edemeyeceklerini görmeli. Erdoğan nihayetinde bir pragmatist: 2019 yerel seçimleri öncesinde denediği gibi, gerilimi tırmandırabilir ya da Kürtlerle bir anlaşmaya varabilir. İktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi\'nin muhafazakar Kürt seçim desteğini sağlamanın veya Kürtleri muhalefet bloğundan uzaklaştırmanın yollarını aradığına dair şimdiden spekülasyonlar var. Geçenlerde Adalet ve Kalkınma Partisi\'nden bir heyet, Kürt yanlısı Halkların Demokratik Partisi\'ni ziyaret etti ve eski parti Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş\'ın cezaevinden çıkıp özel uçakla seyahat etmesine izin verildi. Demirtaş Diyarbakır\'da bir hastanede hasta babasını ziyarete gitti.
Bu hamlelerin Erdoğan\'ın bakış açısında bir çözülmeyi temsil ettiğini söylemek için henüz çok erken. Ankara için asıl sorun, Demokratik Suriye Güçleri\'nin PKK ile bağlantıları. Türkiye bu ikisini aynı hareketin parçası olarak görüyor ve bugünün milliyetçi ikliminde hiçbir Türk lider, Suriye içinde PKK tarafından kontrol edilen özerk bir Kürt bölgesi fikrine imza atmayacak.
Ancak geçmişte doğrudan PKK ile aralıklı müzakereler yürüten Erdoğan için Suriye\'de bir Türk-Kürt uzlaşmasını daha kabul edilebilir kılmanın yolları var. Başlangıç olarak ABD, PKK ile daha anlamlı bir mesafe oluşturmak için Demokratik Suriye Güçleri\'ne baskı yapmalı, grup içindeki Kürdistan İşçi Partisi bağlantılı grupları görünür bir şekilde ortadan kaldırmalı ve alenen Suriye\'nin toprak bütünlüğüne bağlılık sözü vermeli. Şam ile Kürt özerkliğinin kapsamını sınırlayan bir Kürt anlaşması da Türkiye\'nin bazı endişelerini giderebilir.
Ancak asıl oyun değiştirici, PKK’nin Türkiye\'ye karşı düşmanlıklara son verdiğini ilan etmesi olacaktır. PKK seçimlerden önce alenen kalıcı veya geçici bir ateşkes duyurursa ve Türkiye\'deki Kürtlerin içinde bulunduğu kötü durumun artık Türkiye içinde silahlı bir isyan yoluyla ilerletilemeyeceğini fiilen kabul ederse, bu, Erdoğan ile Kürtler arasında bir uzlaşma alanı açar. Bu durumda Türkiye\'nin Suriye\'ye saldırması için gerçek bir mazeret olmayacak ve Türkiye\'nin Kürt yanlısı siyasi partisi Halkların Demokratik Partisi siyasi arenada bir belirleyici olarak ortaya çıkabilir.
Bu kolay değil, ama denemeye değer - özellikle de Türkiye ve Kürtler on yıl önceki barış sürecinde benzer bir ödün vermişken . Suriye savaşının başında Türkiye, PKK ile bir barış süreci içindeydi ve hatta onu davet etmişti .Suriyeli Kürtlerin temsilcileri, Suriye\'nin geleceği konusunda görüşmek üzere Ankara\'ya gitti. O zamanki fikir, Kürtlerle bir barış süreci yoluyla Türkiye\'nin bölgesel nüfuzunu genişletmeye dayanıyordu. Kürtlerle bir anlaşma, Türkiye için iç istikrar ve güçlendirilmiş bölgesel nüfuzun yanı sıra Batı ile daha iyi ilişkiler vaadini de beraberinde getirecektir. Rusya ve ABD tarafından desteklenirse - elbette ayrı ayrı - bu, her şeyden önce iktidarını elinde tutmak ve aynı zamanda Türkiye\'nin nüfuzunu sınırlarının ötesine genişleten adam olarak tarihe geçmek isteyen Erdoğan için cazip gelebilir.
Nihayetinde bu rotayı Türkiye\'nin iç dinamikleri şekillendirecek, ancak Batılı aktörler bu davayı zorlamak için Kürt muhataplarına ve Ankara\'ya bel bağlamalı.
Daha geniş küresel zorlukların ortasında, ABD ve Batılı ortaklarının Suriye\'de kalma konusunda güçlü bir eli veya uzun vadeli stratejik çıkarları yok, ancak istikrarı destekleyecek ve kendi ülkelerini koruyacak bir düzen stratejisi olmadan öylece çekip gitmemeliler. Ani bir geri çekilme, Afganistan gibi bir halk aşağılanmasına ve Kürtlerin büyük olasılıkla harap olmasına ve bölgenin yeni bir istikrarsızlıkla harabeye dönmesine yol açacak - ki bu da IŞİD tarafından sonunda IŞİD\'e yeniden alan açabilir. ABD terörle mücadele için Suriye\'ye döndü. ABD\'nin ayrıca Türkiye ile zaten gergin olan ilişkilerinin NATO\'yu içeriden istikrarsızlaştıracak ve Ukrayna konusunda Türkiye\'yi Rusya ile tam olarak hizaya sokacak şekilde daha fazla bozulmasını önlemesi gerekiyor.
Sezgilere aykırı olabilir, ancak bu ABD ve Batı çıkarlarını karşılamanın yolu, yeni gerilim patlamadan önce farklı aktörler arasında bir anlaşmaya varılmasına bağlıdır.
Aslı Aydıntaşbaş ve Julien Barnes-Dacey
Aslı Aydıntaşbaş, Brookings\'teki Center on Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa\'da misafir araştırmacı, The Washington Post\'ta Global Opinions köşe yazarı ve Avrupa Dış İlişkiler Konseyi\'nde (ECFR) kıdemli bir politika uzmanıdır.
Julien Barnes-Dacey, Avrupa Dış İlişkiler Konseyi\'nde (ECFR) Ortadoğu programında kıdemli bir politika araştırmacısıdır.
