Rojhılat’ın Hewraman bölgesindeki Kürtler, geçmişi bin yılı bulan “Pir Şalyar Düğünü” adlı geleneği yaşatmaya devam ediyor.
Pir Şalyar Düğünü” ya da Kürtçe ismiyle “Merasima Pir Şalyar” kutlamalar için bir araya gelen yüzlerce kişi, ziyafet, ibadet ve zikir için Zagros Dağları’nın derin vadilerinin dik yamaçlarında taraçalar halinde yükselen Hewarmana Text’e akın ediyor.
Derin bir vadide basamaklar halinde yükselen taş evleriyle dikkat çeken Hewramana Text’te insanların büyük değer verdikleri ve Pir Şalyar, 11’inci yüzyılda, (1006-1098) Hewraman’da doğup yaşadı. Zerdüşt bir âlim olarak da kabul edilen Pir Şalyar’ın ismi, Yaresan metinlerinde de geçiyor.
Kutlamalar ve Düğün
Pir Şalyar düğünü, Kürt takviminin Rêbendan ayında (Miladi Ocak) başliyor. Şubat’ın ilk çarşambasında Pir Şalyar merasimi yapılıyor ve üç gün sürüyor. Kutlamalar, Hewaman’da bugün de varlığını koruyan ve kutsal sayılan Pir Şalyar’ın evinin önünde efsanevi düğün olayının canlandırılmasıyla gerçekleşiyor.
Rivayete göre, Buhara Kralı konuşmakta ve duymakta güçlük çeken dünyalar güzeli kızı Şah Bahar Hatun’u tedavi edilmesi için her çareye baş vurur; çare bulamaz. Son alarak kızını kim iyileştirirse ona verme taahhüdünde bulunur, ancak bu da sonuç vermez. Tam umutlar tükenmişken, krala, keramet sahibi olduğu bilinen Pir Şalyar’dan bahsedilir. Kral, bu bilgi gi üzerine kızını Pir’in yanına gönderir. Kız iyileşirse, Pir Şalyar onunla evlenmesine de müsaade edilecektir. Uzun süren tedavi sonucunda kız iyileşir ve Pir Şalyar ile evlendirilir. Fakat münzevi bir hayat yaşayan Pir Şalyar’ın düğün yapacak bir şeyi yoktur. Tüm Hewramanlılar bir araya gelir, çok sevdikleri pir için dillere destan bir düğün düzenlerler.
Düğün töreni…
Pir Şalyar Düğünü, kış ve bahar olmak üzere iki ayrı dönemde gerçekleştiriliyor.
Törenin gerçekleştirme aşamaları; yani hizmetler ve yerine getirilecek ritüeller organize etme ve yönetme Hewreman’daki aileler arasında paylaşılıyor.
Pir Şalyar törenlerini yöneten kişi (Kumsay) yıllardır hep Yadgar mezhebinden seçiliyor.
Yemek organizasyonu Rüstemzade ve Baksi; aşçılar Heme Veysi; kasaplar ise Paşa ailesinden seçiliyor. Paşa ailesi Serpir köyünde oturduğu için ilk kurban burada kesiliyor ve Ciğeri burada pişirilip yenildikten sonra kurbanın kalan kısmı Pir Şalyar’ın evine getirilip burada yemek için uygun şekilde parçalara bölünüyor.
Binlerce yıllık gelenek…
Kutlamalar alacakaranlıkta küçük gruplar halinde ellerinde poşetlerle dolaşan çocukların evlerin kapılarını çalmasıyla start alıyor. Evleri tek tek gezen çocuklar, kapıya vurmak yerine “kote/kute , kote/kute” diye seslenerek ev sakinlerini haberdar ediyor.
Ev sahipleri de buna karşılık çocuklara hediye olarak şeker, ceviz vb. gıdalar verir.
Evlere yapılan duyuru sonrası köylüler kimi evin damında kimi büyük mescidin önünde, kimi de Pir Şehriyar’ın evinin avlusunda bir araya geliyor.
Bu arada düğün için kurbanlar kesilir. Düğüne çevre köy ve kentlerden de çok sayıda kişi katılır. Bir çoğu beraberinde Pir Şehriyar’a kurban için büyükbaş hayvan, koç veya keçiler getirir.
Düğün yemeği: Aşê tirş/torş
Düğün için hazırlanan yemeğin adına “Aşê Tirş” denir.
Kaynayan kazanlara evvela et, sonra dövülmüş buğday, nar, alıç ile güzel koku versin diye yöreye özgü kurutulmuş bitkilerden ceferi (maydanoz), zembeli, merze ve reyhan katılır. Bir kaç saatlik pişirme sonrası yemekler dağıtıma hazırdır.
Yemeğe konulmayıp fazla gelen kurbanlıklardan kalan etler ise fakirlere dağıtılır. Bir kısmı da lokma olarak ziyaretçiler tarafından evlerine götürülür.
Üç gün süren törenler nedeniyle dışarıdan gelenler köylülerce konuk edilir.
Toplu zikir
Yemeklerin yenilmesinin ardından ve ikindi sıralarında Pir Şalyar’ın evinin önünde geleneksel zikir töreni başlar. Köylülerin bir kısmı yemek sonrası kıyafetlerini değiştirip keçeden yapılma, adına “fereci/feresi” dedikleri kalın ve kahverengi yelekleri giyip, “Teqile” denilen başlıkları taktıktan sonra bir halka ya da karşılıklı iki sıra halinde duran def çalanların etrafından kol kola girerek ritimli halaya durur.
Hewraman Text’ten yükselen “Hu” nidaları vadiden yankı yaparak yüksek dağlara ulaşır. Bu toplu zikirle aynı zamanda Pir Şaliyar’ın temsili düğünü de tamamlanmış olur.
Çörek Günü
Pir Şalyar düğününden bir hafta sonra Çörek Günü düzenlenir. Herkes evinde çörek yapar ve bir araya gelerek, oyun ve deflerin eşliğinde, Hawraman’ın 3 önemli Piri olan Pir Şalyar, Pir Xalu ve Pir Siyavin türbelerine giderler. Türbelerin başında toplandıktan sonra ‘LaloMemi’ sembol ismini taşıyan biri gelir ve bütün çörekleri toplar, sonrada herkese dağıtır.
‘Kilawrojne’ adı verilen Pir Şalyar semazeni, köy çocuklarının katıldığı bir törende, Pir Şalyar’ın ceviz bahçesinden toplanan cevizlerin çarşamba günü dağıtılmasıyla başlar ve cuma günü son bulur.
