Diyarbakır’da, Sosyal Bilimler Lisesinde edebiyat öğretmeni Kübra Aksoy danışmanlığında 11. sınıf öğrencileri Songül Salma ile Güven Yılmaz, dengbêjlik kültürünü yaşatmak ve bu kültürü gençlere tanıtmak amacıyla "Sözlü Geleneğin Sesine Ruh Katanlar ve Z Kuşağı" adlı proje hazırladı.
Proje kapsamında sergi açan ve okulları gezerek, dengbêjlik kültürü hakkında akranlarını bilgilendiren öğrenciler, aynı zamanda bu kültürü devam ettirebilecek genç dengbêj arayışına girdi.
Çalışmaları kapsamında dengbêjlerin dile getirdiği kılamları (söz) söyleyen 2 öğrenci belirlendi. Usta dengbêjler okula davet edilip birlikte çalışma yapıldı.
Öğrenciler daha sonra dengbêjler hakkında bilgisi olmayan yaklaşık 60 öğrenciyi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince açılan "Dengbêj Evi"ne götürerek onları dinlemelerini ve bilgi sahibi olmalarını sağladı.
"53. TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması"nda bölge birincisi seçilen Salma ile Yılmaz'ın projesi, Türkiye finallerine katılacak.
“Yüzde 78'inin dengbêj kelimesinin anlamını dahi bilmiyor”
Proje kapsamında okulda 400 öğrenciyle anket yaptıklarını, anket sonucunda öğrencilerin yüzde 78'inin dengbêj kelimesinin anlamını dahi bilmediğini belirlediklerini aktaran edebiyat öğretmeni Aksoy, bu kapsamda gençleri bilinçlendirmek amacıyla çalışmalar yürüttüklerini ifade etti.
"Dengbêj Evi"ndeki dengbêjleri okula getirip öğrencilerle buluşturduklarını anlatan Aksoy, şöyle dedi:
"21 kılam, 21 dengbêj fotoğraf ve kılam sergisi yaptık. Okullara gidip dengbêjlik kültürünün ne olduğuna yönelik afişler astık. Projemizle TÜBİTAK'a başvurduk, kabul edildi ve bölge finaline sergiye çağrıldık. Bölge finalinde çok olumlu tepkilerle karşılaştık. Özellikle dengbêjliği merak eden birçok gençle bir araya geldik, öğrencilerimiz onları bilgilendirdi. Yarışma sonucunda Türkiye finaline gideceğiz. İnşallah finalde bunu sadece bu bölgeye değil Türkiye'nin tamamına tanıtma fırsatı bulacağız."
Amaçlarının, kaybolmaya yüz tutmuş dengbêjlik kültürünün UNESCO tarafından korunmaya değer kültürel miraslar listesine alınmasını sağlamak olduğunu belirten Aksoy, 5 bin yıllık bir kültürden, mirastan söz ettiklerini aktardı.
"Projede dengbêjliği tanıtıyoruz"
Öğrenci Songül Salma da babasının sürekli dengbêj dinlediğini, kendisinin de bu nedenle bilgi sahibi olduğunu belirtti.
Okuldaki çoğu arkadaşının dengbêjler hakkında bilgi sahibi olmadığını anlatan Salma, akranlarına dengbêjleri tanıtmak amacıyla öğretmeni ve arkadaşıyla birlikte proje hazırladıklarını kaydetti.
“Z kuşağıyla aralarında bir köprü oluşturmak istiyoruz”
Dengbêjliğin kaynağı, kökeni, nerede yayılmaya başladığı, nerelerde yapıldığı ile ilgili okullara afişler astıklarına değinen Salma, şunları anlattı:
"Bununla birlikte öğrenciler zamanla bilgi sahibi olmaya başladı. Daha sonra uygulamalı olarak öğretmek istedik. Yaklaşık 60 kişilik bir grupla Dengbêj Evi'ne ziyaret düzenledik. Öğrencilerin ilgisi büyük oldu. Projede dengbêjler ve dengbêjliği tanıtıyoruz. Z kuşağıyla aralarında bir köprü oluşturmak istiyoruz. Dengbêjliğin içeriği, nasıl icra edildiğini anlatmak istedik. Aslında dengbêjliğin sürdürülmesini de istiyoruz, çünkü kaybolmaya yüz tutmuş sözlü gelenektir."
Kürtçe bilmiyor
Güven Yılmaz ise Kürtçe bilmediğini, projeden önce dengbêjler ve dengbêjliğin içeriği hakkında bilgi sahibi olmadığını dile getirdi.
Arkadaşıyla araştırma yapıp konuyu öğrendiğini, şimdi de bu kültür hakkında akranlarını bilgilendirmeye çalıştığını anlatan Yılmaz, konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Kürtçe bilmediğim için proje benim için zor oldu ancak müzik evrenseldir. İçeriğini anlamıyorum ama önemli olan o sesi yakalamak. İnternetten araştırıp Türkçelerini de kolaylıkla bulabiliyorduk. Anket yaptığımızda çoğu kişinin benim gibi olduğunu öğrendim. Benim gibi bireylerin dengbêjler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olmak beni sevindirdi."
“Bu kültürün kaybolmaması için gençlere ihtiyaç var”
"Dengbêj Evi"ndeki dengbêjlerden 69 yaşındaki Mehmet İnce, 53 yıldır kılam söylediğini, dengbêjliğin Kürt kültüründe önemli bir yeri olduğunu aktardı.
İnce, "Gençlere çağrı yapıyoruz her gün buradayız gelsinler, öğrensinler. Bu kültürün kaybolmaması için gençlere ihtiyaç var" ifadelerini kullanarak, dengbêjlik kültürünün TÜBİTAK'a konu olmasının kendilerini mutlu ettiğini dile getirdi.
