Halkların Demokratik Partisi (HDP) Van Milletvekili Murat Sarısaç, 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı’nda, Cumhuriyet’in ilanıyla beraber uygulanan politikalar nedeniyle kaybolan Kürtçe elyazması ve eserlerin açığa çıkarılmasına ilişkin TBMM’ye araştırma önergesi verdi.
Kürtlere uygulanan politikaların elyazmalarının akıbetine dair endişe oluşturduğunu ifade eden Sarısaç, bugün de adları bilindiği halde bulunamayan eserlerle birlikte birçok Kürtçe elyazmasının kayıp olduğuna dikkat çekti.
"Asimilasyon El Yazması ve Eserlere Yansıdı"
Kürtlerin yıllarca inkâr, asimilasyon ve imha politikalarına maruz kaldıklarını, bunun da Kürtlerin belleği ve bilinci üzerinde büyük tahribatlar oluşturduğunu savunan Sarısaç, önergesinin gerekçesinde şunları ifade etti:
“Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Kürtlerin belleği ve bilinci üzerinde büyük tahribatlar oluşmuştur. 16’ncı yüzyılda gerçekleşen Kürt – Osmanlı ittifakından sonra Kürtçe (Kurmanci, Kırmancki) medreselerde eğitim dili olurken, Melayê Cizirî ve Ehmedê Xanî gibi mütefekkirlerce kıymetli eserler yazılmıştır. Bitlis, Hakkari, Diyarbakır, Cizre, Bahçesaray, Siirt ve benzeri kentler klasik Kürt edebiyatının merkez üsleri olmuşlardır. Kürtlerin daha 10’uncu yüzyılda Baba Tahirê Uryan’ın Lori Kürtçesiyle yazdığı eserlerden 20’nci yüzyılın ilk çeyreğine kadar klasik metinler oluşturdukları görülmektedir. Eserlerin bazıları zaman içerisinde şarkiyatçılar tarafından Rusya, Almanya, İngiltere ve diğer ülkelere götürülmüştür. Öyle ki Kürdologlar, eldeki eserlerin kayıp eserler yanında çok az kaldığını ifade etmektedirler.”
"Tasnif Edilmeyi Bekleyen Kürtçe Elyazmaları Sayısı Belli Değil"
Kürtçe arşivlerinin ne kadarının açıldığının, tasnif edilmeyi bekleyen elyazmalarının sayısının halen belli olmadığını söyleyen HDP’li Milletvekili Sarısaç ayrıca şunları ifade etti:
“Melayê Cizirî’nin (16. YY) Divan’ı ve Ehmedê Xanî’nin (17. YY) MemûZîn eserleri, Kültür Bakanlığınca ancak son yıllarda basılabilmiştir. Tamamı olmasa da bir kısım elyazması metinler dijital ortama aktarılmıştır. Çünkü Kürtçe uzmanların yeterli olmamasının yanında siyasi nedenlerle filtrelenen veya gün yüzüne çıkarılmayan eserler de söz konusudur. Kürtlere yönelik asimilasyon politikası gereği Diyarbakır’da bulunan kitaplar uzun süre ekmek karşılığında fırıncılara verilmek suretiyle yakıldığı anlatılmaktadır. Bazı Kürtçe eserlerin bilerek veya yanlışlıkla Farsça olarak kayıtlara geçirildiği, içinde “Kürtler / Kürdistan” geçen eserlerin çevirisinde tahrifat yapıldığı, birçok eserin istatistik formlarına doğru kaydedilmediği, kayıtlı olduğu halde yerinde bulunmayan eserlerin olduğu sıklıkla dile getirilen sorunlardır.”
"Arşiv Tamamen Açılmalı, Elyazmaları Tasnif Edilerek Kataloglanmalı"
HDP’li Sarısaç, 15 Mayıs Kürt Dil Bayramı kapsamında arşivlerin tamamen açılarak kayıp elyazmaların araştırılmasını ve eserlerin tasnif edilerek kataloglamasının önündeki sorunların giderilmesini talep ederek şöyle dedi:
“Bugün politik uygulamalar ve imkanların kısıtlılığı birçok elyazmasının ortaya çıkmasını engelleyen etmenlerdir. Bugün de Mela Mehmudê Bazîdî’nin Tewarîxê Cedîdê Kurdistan (19. YY) ve 9’uncu yüzyılda yaşamış olan Ebû Henîfe Dinewerî’nin Ensabu’l-Ekrad (9.YY) adlı eserleri halen kayıp durumdadır. Oysa ki Kürtçe eserlerin de literatüre dahil edilerek gerekli finansmanın sağlanıp üniversitelerin dahil olduğu ciddi bir araştırma sürecine başvurulmalıdır. Yine Kürt dili uzmanlarının istihdamı sağlanarak elyazmalarına ulaşmanın önündeki prosedürler kolaylaştırılmalıdır. Özellikle tarihsel birikimin ve toplumsal yüzleşmenin yolunun arşivlerden geçtiği anımsanarak arşivlerin tamamen açıldığının resmi ağızdan açıklanması elzemdir. Bu nedenle arşivlerin açılmasının sağlanarak kayıp elyazmalarının araştırılması ve Kürtçe eserlerin tasnif edilerek kataloglaması konusunda sorunların tespit edilerek gerekli tedbirlerin alınması amacıyla Meclis araştırması açılması yararlı olacaktır.”
