Lirije Kajtazi, Kürtlere karşı sevgi ve ilgisini dile getirerek, Kürtlerin IŞİD’e karşı savaşta gösterdiği mücadeleye hayranlığını ifade etti.
Kosova bağımsızlık mücadelesinin sembol isimlerinden İbrahim Rugova’nın yakın arkadaşı olan Lirije Kajtazi, Kosova’nın bağımsızlık mücadelesi ve bağımsızlık sonrası ekonomik kalkınmaya ilişkin önemli değerlendirmelerde bulundu.
Lirije Kajtazi, Rûdaw’ın sorularını yanıtladı.
12 yıl önce bağımsızlığınızı ilan ettiniz. Bu süreçte Kosova halkının sizden ve siyasi yönetimden beklentileri değişti. Bu değişiklikleri nasıl farkettiniz ve anladınız?
Halk bağımsızlık ilanından itibaren değişti. Ekonomik kalkınma ve daha müreffeh bir hayat istiyorlar. Ayrıca buda halkın farkettiği bir değişiklik ki sadece devletten bir beklentilerinin olmaması gerektiğini anladılar. Onların da bir şeyler yapması gerekiyor. Bu da Avrupa Birliği’ne (AB) üyelik için yenilenme sürecinin bir bölümü olarak gereklidir. Ayrıca Kosova’da bileşenler arasında saygı ve hoşgörü kültürünü güçlendirmek istiyoruz. Kosova’nın çoğunluğunu oluşturan biz Arnavutlara karşı geçmişte bir çok ayrımcılık yapıldı. Öyle bir şey yapmak istiyoruz ki yeni nesil geçmişte bize karşı yapılan ayrımcılığı diğer bileşenlere karşı yapmasın.
Kosova’nın kuzeyinde Arnavut ve Sırpların birlikte yaşadığı tartışmalı bölgeleri ziyaret ettik. Kosova’da büyük değişimlerin ve inşa sürecinin olduğunu biliyoruz. Ama Sırpların yaşadığı bölgelerin ihmal edildiğini hissettik. Bu neden kaynaklanıyor?
Dediğim gibi bize karşı ayrımcılık yapıldı. Bundan dolayı kimseye karşı ayrımcılık yapmak istemiyoruz. Anayasada her bileşenin hakları belirlenmiş. Doğrusu biz pozitif ayrımcılık yapıyoruz ve bütün bileşenler için kota ayırarak sandalelerini garanti altına aldık. Yani Kosova toplumuna entegre olmaları için daha fazla hak tanımışız. Bunun yanı sıra anayasada ülkedeki değişikliklerin bileşenlerin 3/2 çoğunluğunun desteği olmadan onaylanamayacağı yasal olarak yer almış.
Bu hakların anayasada yer aldığı doğrudur. Ama bütün bileşenlerin beklentisi daha iyi bir ekonomi ve hayata sahip olmaktır. Acaba bu konuda Kosova’nın geleceğinde ümitvar mısınız?
Ben kendim bayolojistim. Daha iyi bir yaşama sahip olabilmek için çabalayan insanlar üzerinde araştırmalar da yaptım. Bizim tarafımızda ekonominin gerilemesinin bir çok nedeni yok. İlk olarak şunu belirtelim ki daha savaş sonrasındaki süreci yaşıyoruz. Halkımız sadece fiziki anlamda değil aynı zamanda psikolojik anlamda da yıkılmış ve hızlı bir gelişme gösterme yeterliliklerini kaybetmişler. Aynı zamanda savaş döneminde Kosova’nın altyapısı yerle bir oldu. Şu anda altyapıyı inşa etme sürecindeyiz. Sistemimiz tek adamlıktan çok sesliliğe ve demokrasiye evrildi. Bununda sonuçları olduğunu biliyorsunuz. Ayrıca farklı sektörlerdeki özelleştirme çalışmalarının da etkileri oldu.
Sosyalizm sisteminde herşeyin devletin mülkü olduğu biliniyor. Ayrıca ailesel ekonomi çok güçlüydü. Bu da sadece tek bir ailenin zenginliği anlamına gelmiyordu. Ailenin yakınları hatta yaşadığı köydeki ve şehirdeki herkes ailenin zenginliğinde istifade ediyordu. Bu tür aileler şimdi kalmadı ve Avrupa ve farklı yerlere taşındılar. Ailelerde artık bir arada yaşamıyor ve yaşamdan beklentileri de yükselmiş. Biz de daha önce Kürdistan gibiydik ve kadınlarımızın ailelerin idare edilmesi ve ekonomilerinin kalkındırılmasında önemli rolleri vardı. Aynı zamanda devletleşme sürecini tamamlama aşamasında olduğumuz için bir çok kişiye yasalara saygı göstermesi gerektiği öğretilmelidir. Biz şu anda bütün bunları iyileştirmeye çalışıyoruz ve Kosova’ya yatırım yapılmasını teşvik ediyoruz ki şartlar değişsin. Bundan dolayı ben umutluyum. Eğitimleri gençler yetiştirmişiz ve önemli bir insan gücümüz var. Doğal kaynaklara sahibiz. Önümüzde bir engel varsa o da komşu ülkelerle iletişimde yaşadığımız sorunlardır. Mesela bazı ülkeler Kosova’yı kendi toprağı olarak görüyor ve bağımsızlığımızı kabul etmiyor.
Sırpları kastettiğinizi biliyorum, benim sorumda bununla ilgili. Geçmiş dönemlerde Karadağ’daydım ve Sırplarla anlaşarak nasıl barış içinde ayrıldıklarını gördüm. Bunun sonucunda da Birleşmiş Milletler (BM) ve NATO üyesi olmuşlar. Ama siz Sırbistan’la anlaşmaya varmadan bağımsızlığınızı ilan ettiğiniz için BM’ye üye olamıyorsunuz ve bir telefon şirketine sahip olmanıza bile izin verilmiyor ve Monaco’dan kiralamak zorunda kalıyorsunuz. Neden Sırbistan ile anlaşmıyorsunuz?
Biz üzerimize düşen her şeyi yaptık ama bunu istemeyen karşı taraf. Böyle devam etmemesi için de çabalıyoruz. Burada Sırplara ait klise var ve Sırp partileri de var. Hatta öyle bir durumdaki Sırbistan bunu kötü amaçlı olarak kullanıyor ve halkın bir kısmını etkileyerek Kosova’daki kalkınmayı engellemek istiyor. Ayrıca uluslararası alanda da bizim için sorun çıkarıyor. Mesela INTERPOL’e üye olmamızı engellediği için sınırlarda yapılan insan kaçakçılığında birbirimize yardımcı olamıyoruz.
Mücadeleci bir kadınsınız ve Kürtler hakkında birçok bilgiye sahipsiniz. Kürdistan devrimlerinin Kosovalılar ve özellikle sizin üzerinizde nasıl bir etkisi oldu?
Kürdistan ve devrimleri hakkında 80’li yıllarda bilgi sahibi oldum. Kosova’nın bağımsızlığı için ilk gösteriyi 1981 yılında düzenledik. Çünkü o dönemde otonomiye sahiptik. Babam o dönem bana Kürdistan’dan bahsetti. Kürtlerin büyük bir nüfusa sahip olduğu ve devletsiz olduklarını ve bizim gibi mücadele ettiklerini söyledi. Daha sonra okumaya başlayınca Kürtlerin ve Kosovalıların birlikte Osmanlı egemenliğinde olduğunu öğrendim. Kosova’nın özgürlüğü için mücadele etmeye başladığım zaman özgürlüğü için mücadele eden halklara karşı ilgi ve sevgim arttı. Biz muradımıza ulaştık ve dünyanın kalkınmasına katkı sunmaları için Kürdistan’ın da bağımsız bir devlet olmasını umut ediyorum.
Ama Sırbistan Kürdistan’da konsolosluk açmanıza engel olamaz ve Kürdistan’da Kosova’da temsilcilik açabilir. Neden olmasın?
Bu meselede zamana ihtiyaç var. Halen Kosova’nın bağımsızlığını tanımayan bir çok ülkede büyükelçiliğimiz yok. Kosova Parlamentosu’nda özgürlüğü için mücadele eden halklarla nasıl ilişki kurulması gerektiği konusunda çalışıyoruz. Kürdistan tarafından bu konuda bir yol haritası hazırlanarak Kosova Parlamentosu’na başvurulması daha iyi olabilir. Çünkü konsolosluk ve temsilciliklerin çift taraflı olması gerekiyor.
