Trump, Rusya'ya karşı savaşta ABD'nin desteğini sürdürmesi için Ukrayna ile ülkenin nadir toprak materyallerine erişim sağlamak üzere bir anlaşmaya varmak istediğini belirtti.
Önceki gün Oval Ofis'te gazetecilere konuşan başkan, ABD'nin Ukrayna'ya Avrupa ortaklarından daha fazla askeri ve ekonomik yardım gönderdiğinden şikayet ederek şunları ekledi: "Ukrayna ile, onlara nadir toprak ve diğer şeylerle verdiğimiz şeyi güvence altına alacakları bir anlaşma yapmak istiyoruz."
Trump, ayrıca Ukrayna hükümetinden, ABD'ye modern yüksek teknoloji ekonomisi için kritik öneme sahip elementlere erişim sağlamak için bir anlaşma yapmaya istekli olduklarına dair haber aldığını ifade etti.
Trump, "Yüzlerce milyar dolar yatırıyoruz. Harika nadir toprakları var. Ve ben nadir toprakların güvenliğini istiyorum ve bunu yapmaya istekliler" ifadelerini kullandı.
Zelenskiy'den yeşil ışık
Trump'ın bu talebine Kiev'den olumlu yanıt geldi. Ukrayna hükümeti, Trump'ın bu talebinin ardından müttefiklerinden "yatırım" almaya açık olduğunu belirtti.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, dün muhabirlere yaptığı açıklamada, Ukrayna'nın "topraklarını savunmamıza ve silahlarıyla, varlıklarıyla ve yaptırım paketleriyle düşmanı geri püskürtmeye yardımcı olan ortaklardan" "yatırıma" açık olduğunu ifade etti ve ekledi: "Bu kesinlikle adil."
Zelenskiy, daha önce Trump ile konuyu görüştüğünü ve ekiplerinin bir ABD heyetinin ziyaretine hazırlandığını aktardı.
İlk Tepki Almanya'dan geldi
Diğer yandan, ABD Başkanı'nın teklifi, diğer Batı ülkeleri tarafından "Rusya'nın işgalini maddi kazanç için kullanmak" olarak eleştirildi. Almanya Başbakanı Olaf Scholz planı "bencil" olarak nitelendirdi.
Scholz, Trump'ın işlemsel dış politikasını eleştirerek "çok bencil, çok benmerkezci" olacağını söyledi.
Scholz, Pazartesi günü Brüksel'de AB liderleriyle yaptığı toplantının ardından yaptığı açıklamada, bu tür kaynakların savaştan sonra Ukrayna'nın yeniden inşası için daha verimli kullanabileceğini savundu.
Almanya, ABD'den sonra Ukrayna'nın ikinci büyük askeri bağışçısı.
Zelenskiy'in 'Zafer Planı'nda vardı
Ukrayna medyasıysa, fikre olumlu yaklaşarak, teklifin Kiev'de ülkeye silah sevkiyatlarının devam etmesi için bir teşvik olarak ortaya çıkmış olabileceğini savundu.
Kyiv Independent gazetesi, Ukrayna Devlet Başkanlığı ofisindeki bir kaynağın, ülkenin kaynakları konusunda müttefiklerle bir anlaşmanın aslında ilk olarak Zelenskiy'nin ekonomik ve güvenlik teşvikleri ile batılı müttefiklerin taleplerinin bir karışımını içeren "zafer planında" önerildiğini söylediğini aktardı.
Zelenskiy, Trump yönetiminin Kiev'e Moskova ile bir anlaşmaya varması için baskı yapacağını bilerek, ABD başkanlık seçim süreci sırasında "zafer planını" yabancı liderlere sunmuştu.
Plan, Zelenskiy'in trilyonlarca dolar değerinde olduğunu söylediği Ukrayna'daki stratejik mineral yatakları için anlaşmalar sunuyor. Bunlar arasında nadir toprak metalleri olmayan uranyum, titanyum, lityum ve grafitin yanı sıra adı verilmeyen "diğer stratejik olarak değerli kaynaklar" da yer alıyor.
Rusya da ılımlı yaklaştı
Moskova, dün Trump'ın nadir toprak metallerine olan isteğinin Ukrayna'ya ABD yardımı satın alma yönünde açık bir teklif olduğunu söyleyerek konuya ılımlı yaklaştı. Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov, "Elbette yardımın hiç sağlanmaması daha iyi olurdu, çünkü bu çatışmanın sona ermesine katkıda bulunacaktır" dedi.
Nadir toprak elementleri nedir?
Disprozyum, neodim ve seryum gibi isimlere sahip nadir toprak elementleri, aslında dünya genelinde Dünya kabuğunda bol miktarda bulunan 17 ağır metalden oluşan bir gruptur.
2024 yılında yapılan bir değerlendirmede, Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırması, dünya çapında 110 milyon ton yatak olduğunu tahmin etmişti. Bunların 44 milyonu Çin'de bulunuyor. Çin bu alanda halihazırda dünyanın en büyük üreticisi.
Ancak Çin, bu alanda bolluk yaşayan tek ülke değil. Brezilya'da 22 milyon ton, Vietnam'da 21 milyon ton, Rusya'da 10 milyon ve Hindistan'da yedi milyon ton yatak olduğu tahmin ediliyor.
Ancak metallerin çıkarılması, büyük miktarda toksik atığa neden olan ve birçok ülkeyi üretim için önemli maliyetleri üstlenmekten çekinmelere neden olan, birçok çevre felaketine yol açan ağır kimyasal kullanımı gerektiriyor.
Bunlar genellikle küçük cevher konsantrasyonlarında bulunur. Bu da rafine ürünü üretmek için büyük miktarda kayanın genellikle toz formunda işlenmesi gerektiği anlamına gelir.
Trump bunları neden istiyor?
17 nadir toprak elementinin her biri endüstride kullanılır ve ampullerden güdümlü füzelere kadar çok çeşitli günlük ve ileri teknoloji cihazlarında bulunabilir.
Europium televizyon ekranları için çok önemlidir, seryum cam parlatma ve petrol rafine etmede kullanılır, lantan bir arabanın katalitik konvertörlerinin çalışmasını sağlar. Bu elementlerin modern ekonomideki listesi neredeyse sonsuzdur.
Bu elementlerin hepsinin yeri doldurulması zordur. Ancak fahiş maliyetlerle ikame edilebilen benzersiz özellikleri vardır.
Örneğin neodimyum ve disprozyum, çok az bakım gerektiren neredeyse kalıcı, süper güçlü mıknatısların üretilmesine olanak tanır. Bu da kıyı şeridinden uzakta elektrik üretmek için okyanus rüzgar türbinlerinin yerleştirilmesini mümkün kılar.
Dünyadaki mevcut nadir toprak elementlerinin çoğu nereden geliyor?
Çin, onlarca yıldır rafineri operasyonlarına büyük yatırımlar yaparak nadir toprak rezervlerinden, genellikle batılı ülkelerde gerekli olan sıkı çevresel denetim olmada en iyi şekilde yararlandı.
Çin ayrıca, büyük ölçekli işleme başlatmayı uman diğer ülkelerdeki şirketler için bir engel olan nadir toprak üretimi konusunda çok sayıda patent başvurusunda bulundu.
Sonuç olarak, nadir toprak rezervleri başka yerlerde bol miktarda bulunurken, birçok firma işlenmemiş cevherlerini rafine edilmek üzere Çin'e göndermenin daha ucuz olduğunu düşünüyor. Bu da dünyanın Çin'e bağımlılığını daha da artırıyor.
ABD ve AB tedariklerinin çoğunu Çin'den alıyor. Ancak her ikisi de kendi üretimlerini artırmaya ve Pekin'e olan bağımlılığı azaltmak için kullandıklarını daha iyi geri dönüştürmeye çalışıyor.
2019'da ABD-Çin ticaret anlaşmazlığının zirvesinde, Çin devlet medyası, Amerikan önlemlerine misilleme olarak ABD'ye yapılan nadir toprak ihracatının kesilebileceğini öne sürmüştü. Japonya, Çin'in bölgesel bir anlaşmazlık nedeniyle nadir toprak ihracatını durdurduğu 2010 yılında bir kesintinin acısını ilk elden görmüştü.
O zamandan beri Tokyo, Avustralyalı grup Lynas ile Malezya'dan üretim için anlaşmalar imzalayarak tedarikleri çeşitlendirmek için çok çaba sarf etti.
'Kritik minerallerden' farkı ne?
Nadir toprak elementleri, ABD'de kritik mineraller olarak belirlenen elementler arasındadır, ancak listenin tamamı değildir.
Pekin'in Çin mallarına yönelik ABD tarifelerinin yürürlüğe girmesine yanıt olarak duyurduğu önlemler arasında, hiçbiri nadir toprak elementi olmasa da belirli kritik mineraller üzerinde ihracat kontrolleri bulunuyor.
Çin Ticaret Bakanlığı ve Gümrük İdaresi, ülkenin "ulusal güvenlik çıkarlarını korumak" için tungsten, tellür, bizmut, molibden ve indiyum üzerinde ihracat kontrolleri uyguladığını açıklamıştı.
Tungsten, tellür, bizmut ve indiyum, ABD Jeoloji Araştırması tarafından kritik mineraller olarak belirlenmiştir. Bu malzemeler ileri teknolojiler, temiz enerji ve ulusal güvenlik için olmazsa olmazdır.
