Rapora göre, Avrupa Konseyi'ne üye 47 ülkede,bu yıl ayrılan Rusya da dahil, 31 Ocak 2021 tarihine gelindiğinde yaklaşık toplam 1,5 milyon tutuklu kayda geçti. COVID-19 pandemisi, Ocak 2020 ile Ocak 2021 arasında Avrupa'daki cezaevi nüfusunun azalmasına katkıda bulundu.
Lozan Üniversitesi'nin derlediği rapor, toplam cezaevi nüfusu, hapsedilme oranları, cezalar, suçlar ve personel ile ölüm, intihar ve kaçış oranları gibi konularda, 47 ülkenin cezaevi idarelerinden gelen kapsamlı veriler içeriyor.
Üye ülkelerin cezaevi idarelerinden sağlanan istatistiklere göre, Avrupa Konseyi üyesi 47 ülkede 1 milyon 414 bin 172 mahkum ve tutuklu bulunuyor. Bu rakam, Avrupa'da 100 bin kişi başına 102 mahkum oranına denk geliyor. Mahkumiyetin nüfusa oranı, 2020'de 104,3 olarak tespit edilirken, bu rakam 2021'de yüzde 2,3 gerileyerek 101,9'a düştü.
Raporda mahkum sayısındaki bu azalma, "pandemi döneminde getirilen karantina ve kısıtlamalar nedeniyle belirli suç türlerinin azalması, yargı sistemlerindeki yavaşlama ve bazı ülkelerde pandeminin yayılmasını önlemek veya frenlemek için uygulanan cezaevi tahliye programlarıyla" açıklanıyor.
Türkiye'de her 100 bin kişiden 325'i cezaevinde
Rapora göre, 31 Ocak 2021'de en fazla toplam mahkum sayısına sahip ülke sıralamasında, Ukrayna'ya yaptığı askeri müdahale nedeniyle Mart ayında Konsey üyeliğinden çıkarılan Rusya, 478 bin 714 mahkum ile birinci sırada yer alıyor.
Rusya'yı 272 bin 115 mahkumla Türkiye izliyor. Ardından 87 bin 35 mahkumla İngiltere, 67 bin 894 mahkumla Polonya, 62 bin 673 mahkumla Fransa, 59 bin 45 mahkumla Almanya, 55 bin 110 mahkumla İspanya, 53 bin 329 mahkumla İtalya ve 49 bin 520 mahkumla Ukrayna geliyor.
Avrupa Konseyi'ne üye ülkelerin geçen yıl "nüfusa oranla hapsedilen insan sayısında" da oranların en yüksek olduğu ülkelerin başında yine Rusya, Türkiye, Gürcistan, Azerbaycan, Slovakya ve Litvanya geliyor.
Raporda yer alan istatistiklere göre, 2021 yılında, Rusya'da, her 100 bin kişiden 328'i, Türkiye'de 325'i, Gürcistan'da 232'si, Azerbaycan'da 216'sı, Slovakya'da 192'si, Litvanya'da 190'ı, Çek Cumhuriyeti'nde 180'i, Macaristan'da 180'i ve Polonya'da 179'u cezaevinde bulunuyor.
Bu rakam Avrupa genelinde, her 100 bin kişide 102 mahkuma eşit. Türkiye ve Rusya'daki mahkum sayısının nüfusa oranı, Avrupa ortalamasının 3 katını aşıyor.
Hapsetme oranları 2021'de azaldı
Ancak raporun gösterdiği bir başka gelişmeye göre, Ocak 2020 ila Ocak 2021 döneminde, Avrupa Konseyi üyesi 47 ülkeden 30'unda mahkum sayısı azaldı, 14'ünde sabit kaldı, yalnızca 3'ünde arttı. Raporda, 10 yıl öncesiyle kıyaslandığında, 2021'de cezaevi nüfusu 2011'den daha yüksek olan tek ülkenin Türkiye olduğu bildiriliyor.
Hapsetme oranı en çok Kıbrıs Rum kesimi'nde yüzde 28, Karadağ'da yüzde 24 ve Slovenya'da yüzde 22 geriledi. Bu rakam Türkiye'de yüzde 8,9, Arnavutluk'ta yüzde 8,7, Çek Cumhuriyeti'nde yüzde 8,4, Avusturya'da 8,2, İngiltere ve Polonya'da 8,1, Rusya ve Hollanda'da 7,9, Lüksemburg'da 7,5, Almanya'da 6,9, Danimarka'da yüzde 6, İspanya'da 5,6 ve Ukrayna'da yüzde 5,2 oranında geriledi.
Avrupa cezaevlerinde "ciddi bir aşırı kalabalık" tespit edilen raporda, cezaevlerindeki mahkum sayısıyla cezaevi kapasiteleri de kıyaslandı. Nüfusu 300 binin altında olan ülkelerin dışarıda bırakıldığı istatistiklere göre, Ocak 2021 tarihi itibarıyla, Avrupa ortalamasında, hapishanelerdeki "her 100 kişilik yerde 105 mahkum" kalıyor. Yer kapasitesine göre en kalabalık hapishaneler Romanya, Yunanistan ve Kıbrıs Rum kesiminde bulunuyor. Romanya'da 100 kişilik kapasitede 119 mahkum, Yunanistan ve Kıbrıs Rum kesiminde 111, Türkiye ve Belçika'da 108; İtalya'da 106 mahkum kalıyor. Avrupa ortalamasının altında kalsa da kalabalık cezaevleri konusunun yoğun tartışıldığı Fransa'da 104, Macaristan ve İsveç'de 101 mahkum 100 kişilik kapasitede cezasını tamamlamak için gün sayıyor.
Avrupa Konseyi'nin her yıl düzenli olarak yayınladığı raporda, mahkum sayısına oranla personel sayısı da inceleniyor. Türkiye "mahkum/personel oranının" en yüksek olduğu ülkelerin başında geliyor. Bu rakam da Türkiye'de 3,9, Gürcistan'da 2,9, Yunanistan'da 2,8, Sırbistan'da 2,5, Moldova'da 2,5 ve Polonya'da 2,4 oranında gerçekleşiyor.
"Daha az iletişim, daha az suç, daha az mahkum"
Raporda, 2019'a oranla 2020 yılında cezaevinden kaçan mahkum sayısında azalma olduğuna dikkat çekiliyor. COVID-19 ile bağlantılı, geçici çıkış izinlerinde ve cezaevi kurumları dışında çalışma gibi tutukluların hareketine ilişkin kısıtlamalar nedeniyle, 2019'da her 10 bin mahkumda 8,2 oranında gerçekleşen firar olayları, 2020'de 2,2'ye geriledi.
Hırsızlıktan hüküm giyen mahkumların oranı yüzde 8,7, bir yıldan az hapis cezasına çarptırılanların oranı ise yüzde 25,5 azaldı. Lozan Üniversitesi'nde SPACE araştırma ekibi başkanı Profesör Marcelo Aebi bu göstergelerdeki düşüşü, "Bu gelişme, sokak suçlarını azaltan karantinaların dolaylı bir sonucu olabilir. Hapishaneye kabul oranlarındaki düşüş de 2020'de özellikle belirgindi ve bu da COVID-19 kısıtlamalarının etkisini doğruluyor" dedi.
Profesör Marcelo Aebi'ye göre, "insanlar arasındaki daha az etkileşim, kamusal alanda temas içeren daha az suç, daha az tutuklama ve daha az gözaltı" anlamına geliyor.
