İran'ın konsolosluğunda düzenlenen ve İngiltere, Fransa ve Almanya'dan siyasi direktörlerin katıldığı İstanbul toplantısında, Avrupalılar, ABD'nin herhangi bir anlaşmaya katılımından bağımsız olarak, BM yaptırımlarını yeniden uygulama yetkisi verecek bir dil önerdi.
Pazar günü yayınlanan rapora göre, Avrupa tarafı, İran ile ABD arasında varılacak herhangi bir anlaşmada, yaptırımların "snapback-plus" gerekçesiyle tek taraflı olarak devreye sokulması hakkının verilmesini talep etti.
İran heyetinin bu öneriyi kesin bir dille reddettiğini belirten Farhikhtegan, böyle bir hareketin Tahran'ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'ndaki (NPT) üyeliğini yeniden gözden geçirmesine yol açabileceği uyarısında bulundu.
İsmi açıklanmayan bir İranlı yetkilinin şu ifadeleri kullandığı aktarıldı: "İran, Avrupa'nın müzakerelerde yer almasına itiraz etmiyor, ancak bu, onlara orijinal şartları aşan uygulama ayrıcalıkları tanınması anlamına gelemez."
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi'ye Pazar günü İstanbul görüşmelerinin Avrupa'nın katılıma dair yenilenmiş bir isteğini işaret edip etmediği soruldu. Şöyle cevap verdi: "Sorun şu ki Avrupalılar her zaman böyle bir isteğe sahipti ancak kapasiteleri sınırlı.
Şu anda Avrupalılar Amerikalılarla yaptığımız görüşmelere dahil değiller, bu da hoş karşıladığımız bir şey değil. Bu konuda dahili bir fikir birliğine varamamış gibi görünüyorlar." Dedi.
Arakçi şöyle devam etti; "Avrupa ile görüşmelerimizi sürdüreceğiz ve aramızda ne kadar çok karşılıklı anlayış varsa o kadar iyi olduğuna inanıyoruz. Avrupa'nın rolünü oynamasını istiyoruz, ancak kendileri bu rolü azalttılar."
Geri tepme mekanizması
Farhikhtegan raporunda, Avrupalı elçilerin, taleplerinin geri çevrilmesi halinde daha geniş kapsamlı yaptırımlar uygulanacağı tehdidinde bulundukları ve bu açıklamaların İstanbul görüşmesindeki gerginliği daha da tırmandırdığı belirtildi.
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Majid Takht Ravanchi, Pazar günü yaptığı açıklamada, snapback konusunun Avrupalılarla yapılan son görüşmelerde gündeme geldiğini doğruladı.
“Avrupalılar bu konudaki tutumumuzun farkındalar,” dedi. “Bu konuda herhangi bir suistimal olursa, pasif kalmayacağız ve NPT çerçevesinde önlemler alacağız.”
Geri alma mekanizması, 2015 İran nükleer anlaşması (JCPOA) kapsamında, İran'ın taahhütlerini "önemli ölçüde yerine getirmediği" tespit edilirse BM yaptırımlarının İran'a yeniden uygulanmasına izin veren bir hükümdür. Bu süreç, JCPOA'yı onaylayan BM Güvenlik Konseyi Kararı 2231'de özetlenmiştir.
Mekanizma kapsamında, herhangi bir JCPOA katılımcısı—Fransa, Britanya, Almanya, Rusya, Çin ve tartışmasız ABD—BM Güvenlik Konseyi'ne şikayette bulunabilir. Konsey, yaptırımların hafifletilmesine devam etmek için 30 gün içinde bir karar almazsa, daha önce kaldırılan tüm BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girer.
Önemli olan, bu yeniden dayatmanın Güvenlik Konseyi'nin herhangi bir daimi üyesinin vetosuyla engellenemeyeceğidir. ABD 2018'de JCPOA'dan çekilmiş olsa da, diğer katılımcıları geri dönüşü tetiklemeye ikna edebilir.
