The Economist dergisi, ABD Başkanı Donald Trump ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu arasındaki ilişkilerde yaşanan tıkanıklığın ardından Gazze'deki savaşın sürdüğünü belirten bir haber yayımladı. Siyasi kariyerinde çok sayıda krizle karşı karşıya kalan Netanyahu'nun kritik bir an yaşadığı belirtildi.
Seçmesi gereken yol, Filistinlilerle ve en yakın müttefiki olan Amerika ile olan ilişkisini değiştirebilir. Bir yol, Gazze'yi yeniden işgal etmek ve Hamas'ı yok etmektir; İsrail ordusu, Gazze Şeridi'nin etrafına güçlerini yığarak bunu yapmak istediğini söylüyor. Bu seçenek, Filistinli ve İsraillilerin hayatlarına mal olacak ve Netanyahu'nun Trump yönetimi ve Körfez ülkeleriyle olan ilişkisine daha fazla zarar verecektir.
İkinci yol ise Netanyahu hükümetinin çökmesine yol açabilecek bir ateşkesi içeriyor; ancak bu, Trump'ın Körfez ülkeleri, Suriye ve İran'a yönelik politikasını yeniden şekillendirdiği ve bunun sonuçlarının önümüzdeki on yıllarda hissedileceği bir dönemde Netanyahu'nun Beyaz Saray'la ilişkilerini düzeltecektir.
İlk seçeneğin şansı hala çok yüksek. Netanyahu, 19 Mayıs'ta İsrail ordusunun Gazze Şeridi'nin tamamını kontrol edeceğini söyledi. İsrail, Gazze Şeridi'nde şu an kontrol ettiği yüzde 30'luk alan (365 kilometrekare) alanının ötesinde yeni alanlar ele geçirmeyi planlıyor.
Koalisyonundaki aşırılık yanlılarından Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, "Gazze Şeridi'nden geriye kalanı yok ediyoruz, çünkü orada sadece büyük bir terör şehri var" dedi.
Economist, İsrail'in son saldırının Hamas'tan geriye kalanları yok etmesini umduğunu belirterek, Han Yunus'un "benzeri görülmemiş saldırı"nın kilit kentlerinden biri olduğunu söyledi. İsrail, 13 Mayıs'ta Hamas'ın kalan askeri liderlerinden Muhammed Sinvar'ın ortadan kaldırıldığını duyurdu.
Ancak operasyonun insani maliyeti çok ağır olacak. Ateşkesin 18 Mart'ta çökmesinden bu yana İsrail yaklaşık 5.000 Filistinliyi öldürdü ve Ekim 2023'te savaşın başlamasından bu yana ölü sayısını 50.000'in üzerine çıkardı. Gazze'de yaygın bir açlık olduğunu ve ordunun operasyona hazırlık olarak günde 100'den fazla hava saldırısı gerçekleştirdiğini ekliyor.
Trump yönetimi Netanyahu'ya harekete geçme izni vermiş gibi görünüyor ancak Netanyahu'nun destek almadığı anlaşılıyor.
ABD'nin Ortadoğu temsilcisi Steve Witkoff, özel görüşmelerde Netanyahu'ya ateşkes anlaşmasına geri dönmesi çağrısında bulundu. ABD Başkan Yardımcısı J.D. Vance bu hafta İsrail'i ziyaret etmeyi planlamıştı ancak ziyaretini iptal etti; görünüşe göre İsrail'in Gazze'deki genişleme planını destekliyormuş gibi görünmemek için. 19 Mayıs'ta ziyareti neden iptal ettiği sorulduğunda ise, "İleride bir noktada İsrail'i ziyaret edeceğimizden eminim, ama bugün değil" dedi.
Bu arada Trump ve destekçileri İsrail hükümetini alenen eleştirmekten kaçındılar. ABD Başkan savaşı durdurma, esirleri serbest bırakma ve Gazze'ye gıda girişine izin verme isteğini yineledi, ancak kamuoyunda Hamas'ı suçladı.
Ancak ABD ile İsrail arasındaki yeni uçurum, Gazze'ye yönelik yeni bir işgalin daha da kötüleştirebileceği bir örüntünün parçası. Netanyahu, Trump'ın İran'la nükleer programı konusunda müzakereleri yeniden başlatma kararıyla şoke oldu. Benzer şekilde Trump, İsrail'e roket atmaya devam eden Husilere karşı Yemen'deki hava saldırılarını durdurmayı kabul etti. Netanyahu, İran'a yönelik hamlede olduğu gibi Yemen'deki karardan da şaşkınlık duyduğunu belirtti.
Suudi Arabistan, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni kapsayan Ortadoğu turu sırasında Trump’ın programında İsrail'in olmaması dikkat çekiciydi. Suudi Arabistan, Trump'ın İbrahim Anlaşmaları'na katılacak ve İsrail ile ilişkilerini normalleştirecek bir sonraki Arap ülkesi olacaktı ancak Trump, Gazze'deki savaş sona erene kadar bunun gerçekleşmeyeceğini kabul etti. Trump ayrıca yeni Suriye Devlet Başkanı Ahmed el-Şara ile görüştü ve İsrail'in karşı çıktığı bir hamleyle Suriye'ye yönelik ABD yaptırımlarını kaldıracağını duyurdu.
İsrail'in Gazze'de istediği gibi hareket edebilme özgürlüğünün yanı sıra, diğer konularda da nüfuz kaybına uğradığı görülüyor.
Dergi, diğer yol olan ateşkesin mümkün olup olmadığını sordu. Bir İsrailli general, "Gazze'deki operasyonumuz, ateşkes olması durumunda her an geri çekilebileceğimiz şekilde tasarlandı." şeklinde yanıt verdi. Diplomasinin henüz ölmediğine dair işaretler var ve Amerikalılar ile Katarlılar, Doha'daki İsrail ve Hamas müzakerecilerine yeni bir anlaşmaya varmaları için baskı yapıyorlar.
Hamas bir Amerikan-İsrail askerini serbest bıraktı, İsrail ise Hamas'ın malzeme çalmasına izin verdiği iddialarına rağmen yardım kuruluşlarının bazı malzeme ve gıda dağıtımına izin vermeyi kabul etti. İsrail tarafından kontrol edilen bir dağıtım ağı kurulmasını öngören önerilen İsrail çözümü, bir hafta veya daha fazla süreyle ertelendi ve eleştirmenler bunun kıtlığı daha da kötüleştireceğini söylüyor.
Sinvar'ın ölümü, Hamas'ın Katar ve diğer yerlerdeki pragmatik liderliğinin manevra yapmasına kapı açabilir. Ancak her türlü barışın önündeki en büyük engeller varlığını sürdürüyor. İsrail, yaklaşık iki aylık bir ateşkes öneriyor ve bu süre zarfında daha fazla rehineşer serbest bırakılacak ve daha fazla yardıma izin verilecek. Ancak Hamas, savaşı kalıcı olarak sona erdirmediği ve İsrail'in Gazze'deki hayatta kalan liderlerini silahsızlandırma ve sürgün etme taleplerini reddetmediği sürece herhangi bir anlaşmayı reddetti. Öte yandan son dakikada bir uzlaşma ortaya çıkabilir.
Bunlar olmadan önümüzdeki haftalar kasvetli geçecek. Netanyahu, Gazze'nin tamamen yok edilmesi ve İsrail'in tamamen izole edilmesi anlamına gelecek olan "tam bir zafer" elde etmeden savaşı sona erdirmeyeceği konusunda ısrar ediyor.
