Türkiye-Rusya anlaşması, Suriye’de gerçekleşen saldırılar nedeniyle tehlike altında. Ankara belirsiz güçlerin Moskova ile yapılan ateşkes anlaşmasını ortadan kaldırmayı amaçladıklarını bildirdi.
Suriyeli isyancılar İdlib’de bir hava saldırısı sonucu yıkıldığı bildirilen bir binanın yıkıntıları arasında görüntülendi.
Türkiye belirsiz güçlerce, Rusya ile beraber kararlaştırılan ve Esad rejimince yapıldığı ileri sürülen kimyasal saldırı sonrasında, Suriye’nin son sağlam kalesine görece bir sükûnet getiren ateşkes anlaşmasının, hükümsüz kılınmak üzere harekete geçildiğini belirtti.
Ankara’da düzenlenen basın toplantısında, pazartesi günü Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu “İdlib anlaşması için uluslararası destek olduğunu biliyoruz ancak aynı şekilde bunu sabote etmek isteyenler olduğundan da haberdarız” dedi.
Esad rejimince yapıldığı iddia edilen kimyasal saldırı, Rusya uçaklarınca isyancı hedeflerine yapılan saldırıları tetikledi ki bu da ateşkes anlaşmasının yapıldığı Eylül ayından beri yapılan ilk hava bombardımanı oldu. Haftalar süren görece sükûnet sonrasında, Suriye’nin kuzeybatısındaki bu gelişmeler, Suriye çatışmasındaki ana uluslararası güç odakları olan Türkiye, Rusya ve İran’ın Çarşamba günü Astana, Kazakistan’da tekrar konuşmak üzere buluşmalarını sağladı.
Diplomatlar Türkiye-Rusya anlaşmasının, Esad güçlerinin İdlib’e yapacağı büyük saldırıyı geciktirdiğinden bahsediyor. Yardım kuruluşları, üç milyon kişinin yaşadığı ve 60 bin isyancı askeri barındıran bölgeye yapılacak büyük bir saldırının, Türkiye sınırında bir insanlık felaketi yaratacağını bildiriyor.
Rusya Suriye’yi, Türkiye ise isyancıları destekliyor. Türkiye, İdlib’deki silahlı güçlerin bir tek şemsiye örgüt altında, Ulusal Kurtuluş Cephesi, toplanmalarını organize etti. Buna rağmen, isyancılar arasında en güçlü grup olan Heyet Tahrir al-Şam’ın da aralarında bulunduğu bazı aşırı uçları hiçbir zaman kontrol edemedi.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Rus ve Türk istihbarat şeflerinin durumu tartışmak üzere bir araya geldiklerini ve kendisinin da en kısa sürede meslektaşı ile görüşeceğini açıkladı. Eylül’de Sochi’de yapılan karşılıklı görüşmeler sonrasında varılan anlaşma gereğince Moskova ve Ankara, bölgede tekrar büyük bir askeri çatışmayı önlemek adına müttefiklerini dizginlemeyi kabul etmişlerdi.
King’s College Uluslararası Radikalizasyon Merkezi’nde görevli bir araştırmacı olan Haid Haid, bu çatışmaların özellikle Astana görüşmeleri öncesi hiç hoş karşılanmadığını duyurdu:
“Her iki ülke ( Rusya ve Türkiye) müttefiklerini hala kontrol edebildiklerini öte yandan da durumu kontrol altında tutmak ve siyasi gelişimi sağlamakla ilgili sözlerini tutabildiklerini de göstermek istiyorlar.”
Her iki ülke ( Rusya ve Türkiye) müttefiklerini hala kontrol edebildiklerini öte yandan da durumu kontrol altında tutmak ve siyasi gelişimi sağlamakla ilgili sözlerini tutabildiklerini de göstermek istiyorlar. Ankara merkezli SETA Vakfı’ndan bir analist olan Ömer Özkızılcık’a göre ise, Türkiye ve Rusya anlaşmalarının yaşamasını isterken, Suriyeli tarafların başka fikirleri var.
“Türkiye ile ilişkili olmayan radikal grupların ve de Esad’ın ateşkesi sürdürmek ile ilgili hiçbir niyetlerinin olmadığını biliyoruz. Hava gücü sayesinde Suriye’nin pek çok şehrini geri almasını sağlayan ve Başkan Beşar El-Esad’ı destekleyen Rusya, Halep ’deki kimyasal saldırı için Heyet Tahrir al-Şam’ı suçluyor. Suriye resmi haber ajansı 107 kişinin zehirli gaz solumaktan dolayı yaralandığını bildirmişti. Ne madde kullanıldığı hala kesin olarak bilinmiyor. HTS saldırı hakkında herhangi bir yorum yapmadı.
Kimyasal gaz saldırıları Suriye’nin yedi yıllık iç savaşında devasa bir yer kaplıyor. Önceki saldırıları soruşturmuş bulunan uluslararası gözlemciler büyük çoğunlukla Esad rejimini suçlamışlardı. Halep’te bulunan bir okul öğretmeni, pek çok öğrencinin Pazar günü okula gelmediğini bildirerek, “Yakınlarından duyduğumuz hikâyelere göre, hedef bölgelerde yaşananlar korkunçmuş” dedi.
Rusya, saldırıdan sorumlu tuttuğu isyancıları vurduğunu belirtirken, Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, bu saldırıların Halep’in batısında, İdlib silahsızlandırılmış bölgesine yapıldığını bildirdi. Türkiye destekli, Ulusal Kurtuluş Cephesi sözcüsü, General Naji Mustafa ise, isyancıların kimyasal gaz üretebildiklerini reddederken, “ Hiçbir isyancı grup bunu üretme veya kullanma kapasitesine sahip değil” dedi.
Türkiye isyancı grupları bir şemsiye örgüt altında toplamış durumda ve anlaşma gereğince HTŞ de dahil aşırı uçtaki grupların hükümet gruplarınca tutulan ön saflardan geriye doğru çekilmelerini talep etmiş durumda. Ancak bu gruplar Türkiye’nin kontrolünde değiller ve Rus yetkililer de bu konuda Türkiye’nin içinde bulunduğu durumun zorluğunun farkında olduklarını bildirmişlerdi. Bu arada, analistler Rusya’nın da rejim kuvvetleri üzerinde tam kontrolünün olmadığını, pek çoğunun emirleri İran’dan aldığını bildiriyorlar.
