Ranya Tarım Müdürü Salih Hüseyin Rudaw TV katıldığı bir programda 2003 Irak operasyonundan bu yana merkezi Bağdat hükümetinin çiftçilere gereken teşviki sağlamadığından Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ayçekirdek ekiminde rağbettin tamamen düştüğünü açıkladı.
Hüseyin, “Ayaklanmadan ve tütün işletmelerinin faaliyetlerini durdurmasından sonra çekirdeğe rağbet oldu. Çiftçiler yılda 30-40 bin tona kadar çekirdek üretimi yapıyordu. Ancak çekirdek talebi özellikle Irak’ın özgürlüğü sürecinde çiftçilere gereken desteğin verilmemesinden dolayı düştü.” dedi.
Salih Hüseyin Ranya idari sınırı içinde 2014’te çekirdek ekimine yönelik yaptığı araştırmada, 26 köyde toplam 4 bin dönüm tarlada ayçiçeği ekildiğini ifade etti.
Bakanlıktan bölgelerinde ithalat ofisi kurulması için yazılı talepte bulunan Salih Hüseyin, en son bakanlığın yerli çekirdeğin alınması için yüzde 10 oranında teşvikte bulunduğunu belirterek, “Karar kağıt üzerinde kaldı. Bu nedenle de çiftçilerimizin bir bölümünde umut kalmadı. Geçen yılda 2 bin 559 dönüm çekirdek ekildi” dedi.
Salih Hüseyin, “Bakanlık, çiftçilere gerekli teşviği yaptığı takdirde, Kürdistan Bölgesi’nin tüm çekirdek gereksinimini iç üretimden karşılayacaktır” diye konuştu.
Yapılan araştırmalarda Kürdistan Bölgesi’nin bitki örtüsünün çekirdek ekimine oldukça elverişli olduğu kaydedildi. Özellikle Şarezur, Bekırreco, Pişder ve Bitwen bölgelerinde çekirdek üretiminden oldukça fazla verim alınmaktadır.
Bitwen’e bağlı Puke köyünden Abdullah İbrahim adlı çiftçi, 25 yıldır çekirdek ektiğini ve her yıl yaklaşık 20 bin dönümlük tarlasını çekirdek ekimine ayırdığını söyledi.
Abdullah İbrahim, “Bölge çekirdek ekimi için oldukça uygun. Ancak ithal çekirdekten dolayı bize sorun çıkıyor” diyerek sözlerini şöyle sürdürdü:
“Yerli çekirdeğin tadı daha güzel. Önceleri pazarda daha çok rağbet görüyordu. Kilosi 4-5 bin dinar arasında satılıyordu. Ancak mali krizin yaşanmasıyla, kilosu bin 500-2 bin dinar arasında satış yapılıyor.”
Kürdistan Bölgesi Tarım ve Su Kaynakları Bakanlığı Planlama ve Denetleme Müdürü Dr. Enver Ömer, “Çekirdek üretimi bakanlık bünyesinde önemli bir yere sahip. Özellikle ayçiçeği yağı üretiminde kullanmak için. Fakat geçmiş yıllarda bütçe düşüklüğünden dolayı, hazırladığımız planı yerine getiremedik” dedi.
Çiftçileri teşvik etmeye ilişkin ise Enver Ömer, “Daha önce kilo başına 250 dinar gümrük vergisi koymuştuk. Zamanla bu rakamın az olduğuna karar kılındı. Bu yıl ise kilo başına 500 dinar vergi koyuldu. Bu rakam da caydırıcı olmazsa bunu bin dinara yükselteceğiz” ifadelerinde bulundu.
Kürdistan Bölgesi’ne ithal edilen çekirdeğin yüzde 91’i Çin, Bulgaristan, Amerika ve Kanada’dan ithal ediliyor. Bazı firmalar ise işlenmemiş çekirdeği ithal ediyor.
Banu Firması Genel Müdürü Haci Kemal Cemal, “Kürdistan Bölgesi’nde çekirdeğe büyük bir rağbet var. İç üretim ise yeterli değil. Bu nedenle de yılda yaklaşık 2 bin ton çekirdek iç ve dış piyasadan temin ediyoruz” şeklinde konuştu.
Firmaların son kullanma tarihi geçmiş ve kalitesiz ürün getirdiklerine dair iddaları yalanlayan Cemal sözlerini şöyle sürdürdü:
“Gerek bizler, gerekse diğer firmalar bu konuda riske girmeyerek, ithal ettiğimiz ürünlerin kalitesine önem veriyoruz. Ancak başka ülkelerde söylenildiği gibi kalitesiz ürün satanlar var. Daha önce yerli çekirdek alıyorduk. Şu anda ise sadece ithal çekirdek alıyoruz. Çünkü yerli çekirdeğin fiyatı yüksek ve kalitesi de düşük. Bu nedenle de sadece ithal çekirdeğe sırtımızı dayıyoruz.”
