PKK'nin Türkiye'ye yönelik savaşının yükünü Kürdistan Bölgesi'ndeki Kürtler çekiyor

Yerel halk, sevdiklerini kaybetmenin ve savaştan zarar gören sınır bölgesindeki köylerden uzun süre sürgün edilmenin üzüntüsünü yaşıyor

Ömer İsmail'in aile evinde, oğullarından biri olan Dimokrat'ın, 2014 yılında Kürdistan Bölgesi’nde IŞİD'e karşı yürütülen savaş sırasında ağır makineli tüfek kullanırken çekilmiş bir fotoğrafı bulunuyor .

Dimokrat, aşırılık yanlısı grubun ülke genelinde ve Suriye'de hızla toprak kazanması nedeniyle Irak'ın Kürt bölgesindeki silahlı kuvvetler olan Peşmerge ile birlikte gönüllü oldu . Irak topraklarını IŞİD'den kurtarmak için yapılan savaştan sağ kurtuldu ve sivil hayata geri döndü, ancak 2020'de Türkiye sınırına yakın, Kürt bölgesinin kuzeyindeki dağlık bölgede bulunan memleketi Şeladze'de Türk insansız hava aracı saldırısında öldürüldü.

Kendisi, NATO'nun en güçlü üyelerinden biri olan Türkiye ile PKK arasında onlarca yıldır devam eden çatışmada çok sayıda sivil kayıptan biri.

PKK, 1984'ten beri Ankara'ya karşı, büyük ölçüde Irak'ın Kürt bölgesindeki dağlardan ve Türkiye'nin güneydoğusundan silahlı bir savaş yürütüyor. Türkiye ile PKK arasında çok sayıda ateşkesin bozulmasının ardından Ankara, son yıllarda savaşın yoğunluğunu artırdı. Türk ileri karakolları ve üsleri ülkenin Irak sınırında yer alıyor ve PKK, artan bombardıman nedeniyle daha da yeraltına itilmiş durumda.

Çatışmalar, aralarında dağlarla çevrili Şeladze'nin de bulunduğu çok sayıda kasabayı sert bir şekilde etkiledi. PKK'nin kasabanın bir tarafındaki vadilerde yer aldığına, üyelerinin yıllardır faaliyet gösterdikleri bir dizi tünel ve mağarayı kullandığına, diğer tarafta ise Türk askeri mevzilerinin bulunduğuna inanılıyor.

Gorç Ahmed'in oğlu Dimokrat, Türkiye-Irak sınırı yakınlarında öldürüldü. Chris Whiteoak / The National

Dimokrat'ın babası Ömer İsmail ve en büyük kardeşi Farsat Ömer de Peşmerge'de görev yapıyordu.

Halen kuvvet mensubu olan Bay Omar, "Peşmergeye gönüllü olarak geldi ve katıldı" diyor.

Artık emekli olan İsmail'in 10 oğlu ve üç kızı var ve eşi Gorch Ahmed ile birlikte yaşıyor. Peşmergeye katılmak, ekonomik açıdan yoksun bölgedeki insanların geçimini sağlamanın ve bir aileyi geçindirmenin birkaç yolundan biri.

Ortadoğu'da, başta İran, Irak, Suriye ve Türkiye olmak üzere yaklaşık 30 milyon Kürt yaşıyor. Onlar dünyanın devletsiz en büyük halklarından biridir.

Esir tutulan bir kasaba

Dimokrat'ın memleketi Şeladze, çatışmanın ön saflarında yer alan tek kasaba değil.

Çatışmalardan etkilenenler arasında Şeladze'nin yaklaşık 15 kilometre batısındaki Deraluk kasabasında yaşayan emekli Peşmerge üyesi Muhammed Taha da yer alıyor. Başlangıçta sakin olan Taha'nın, oğlu Redar'ın ortadan kayboluşundan bahsederken yıkılması fazla zaman almaz.

Taha, Redar'ın üç arkadaşıyla yakındaki bir vadide balık tutma gezisi planladığını, "ona daha önce oraya gitmemesini söylememe rağmen" diyor. Bölgeye hava saldırısı düzenlendi ve bölgeye giden aile üyelerine PKK tarafından iki kişinin öldüğü, iki kişinin de yaralandığı söylendi. Ancak yalnızca iki ceset bulundu: Redar ve arkadaşlarından biri hâlâ kayıp.

Taha, "Şu ana kadar onları bulamadık" diyor. “KDP PKK tarafından yaralanıp götürüldüklerini söylüyor ama PKK ile görüştük, yanlarında olmadıklarını söylüyorlar."

Yedi çocuk babası Taha Bey, “Evimizde her gün cenaze töreni yapılıyor” diyor.

“Onu her hatırladığımda ben ve eşim ağlamaya başlıyoruz.”

Muhammed Taha, Kürdistan Deraluk'ta halen kayıp olan oğlu Redar'ın fotoğrafıyla.

O konuşurken, kasabanın yakınındaki engebeli, bitki örtüsüyle kaplı bir yokuştan dumanlar yukarı doğru yükseldi ve Türkiye'nin başka bir insansız hava aracı saldırısının yerini işaret etti.

Yerel halk, Deraluk'a en yakın zirveler dizisinin üzerinde, Türk ordusunun nispeten yeni inşa ettiği ileri karakolları işaret ediyor. Her gün düzenlenen hava saldırılarına tanık olan Deraluk sakinleri ise arada kaldı. Ekonomik fırsatları çok az ve bir zamanlar vakit geçirmeyi sevdikleri dağları artık ziyaret edemiyorlar.

Kasabadaki aile evinden 30 yaşındaki Barzan Celal Nooraldin, "Artık sokaklardan çıkıp dağlara bile gidemiyoruz" diyor.

Nooraldin, sivillerin teorik olarak Türk operasyon alanlarından korunması gereken gayri resmi "yeşil bölge" alanlarının "giderek küçüldüğünü" söylüyor ve şunu ekliyor: "Bütün bunlar Türkiye ve PKK yüzünden. Eskiden çok daha iyiydi." İnsanlar çok daha mutluydu, dağlara çıkabiliyorlardı, artık çok kısıtlıyız”.

“Kasabanın atmosferi insanlara sanki hapishanedeymiş gibi nefes alamadıklarını, hiçbir yere gidemediklerini hissettiriyor. Özellikle bu bölgede durum oldukça gergin; PKK'yi her gün bombalıyorlar” diye açıklıyor Nooraldin.

Barzan Celal Nooraldin'in babası ve erkek kardeşi, 2020 yılında Türkiye'nin insansız hava aracı saldırısında hayatını kaybetmişti.

Onlarca yıldır yerinden edilmiş

Asasını tutan Şeyh Tahir Muhammed Haşim, Deraluk'a bakan dağları işaret ederek her köyün ve bir zamanlar orada yaşayan kabilelerin isimlerini söylüyor. 81 yaşındaki cami imamı, işaret ettiği zirvelerin hemen arkasındaki Rashava köyünden geliyor.

Deraluk'un camisinden çıktıktan sonra etrafı ibadet arkadaşlarıyla çevriliyken, "Hepimiz arkadaki köylerdeniz" diyor.

“Her gün bu dağa hava saldırıları yapıldığını görüyoruz. Bu dağın arkasında farklı kabilelere ait köyler var” diye ekliyor, sadece birkaç kilometre ötedeki zirvelere bastonuyla çizgi çizerken.

Şeyh Tahir Muhammed Haşim 1979'dan beri köyüne dönemedi. Chris Whiteoak / The National

Yıllar boyunca pek çok şey görmüş ama kendi köyünde değil. Onunki, sınır bölgesinde boşaltılan yaklaşık 200 köyden biri. 1979'da Rashava'dan ayrıldı ve o zamandan beri yalnızca iki kez geri döndü.

“En son gittiğimde köyümün hiçbir yerini tanıyamadığım için ağlamıştım. Hepsi yok edildi. Köyümü seviyorum” diye açıklıyor. “Kürdistan altındır ama güvenli değildir. Biz Kürtler geçmişteki rejimden bu güne kadar çok kötü zamanlar yaşadık, acı çekiyoruz.”

PKK ile karmaşık ilişki

Çatışmanın etkisi yerelde PKK'ye yönelik tutumları sertleştirdi.

Pek çok kişi Türkiyeli Kürtlere sempati duyduğunu ifade edip Türk askeri saldırılarını eleştirirken, PKK'nin kendilerini evlerinden uzaklaştıran bir yabancı çatışma olarak gördükleri durumu beraberinde getirmesini kınadı.

Oğlu Ocak 2019'da Türkiye'nin insansız hava aracı saldırısı sonrasında ortadan kaybolan eski Peşmerge askeri Taha şunları söylüyor: “Başlangıçta PKK'yi Kürtler, dostlar, Türkiye'den gelen Kürtler olarak gördük. Ama artık resmen geldiler, köylerimize, bölgelerimize, topraklarımıza mücadelelerini taşıdılar. Artık köyüme gidemiyorum” dedi.

Sınır kasabası Batifa'nın belediye başkanı Ferhad Mahmud'a göre geceleri hava özellikle tehlikeli çünkü bu saatler PKK'nin en aktif olduğu zamanlar. Türkiye ileri teknolojiye sahip olmasına rağmen karanlık, silahlı örgütün hamle yapmasını hâlâ nispeten kolaylaştırıyor .

“İnsanlardan mücadelelerini topraklarımızdan ve evlerimizden çıkarmalarını istiyoruz. Aşağılanmış hissediyoruz; asıl zararı gören yalnızca biziz. Halkımız köylerine dönemiyor ve bu durum halkımızı çok etkiliyor” diyor Sayın Mahmud.

 “PKK sivillerden uzaklaşırsa, evlerimizden, köylerimizden uzaklaşırsa, insanlar geri dönebilse Kürt çıkarlarına hizmet etmiş olur. Böylece Kürtlerin çıkarlarına hizmet edebilirler. Ancak artık onların çıkarlarımıza hizmet ettiğini düşünmüyorum” diyor Bay Mahmoud.

Bu duygu Sayın Tahir tarafından da dile getirilmektedir.

“Başlangıçta PKK geldiğinde onlarla hiçbir sorunumuz yoktu çünkü onlar da Kürt” diyor. “Ama şimdi eskisi gibi değil. Gördüğünüz gibi PKK yüzünden insanlar zarar görüyor.”