Türkiye'nin Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'a yaptığı açılımlar, Suriye'nin Arap Birliği'ne yeniden kabul edilmesi, İranlı reformcu Mesud Pezeşkiyan’ın seçilmesi ve Gazze'de bitmeyen savaş, ABD'nin Suriye politikasını yeniden ayarlaması gerektiğini gösteriyor.
Washington, tüm bölgenin Şam ve Esad'la ilişkilerini normalleştirdiği gerçeğini kabul etmeli.
Şam'da rejim değişikliğine dayanan mevcut ABD politikası başarısız oldu. Suriye muhalefetini iktidara getirmek için Suriye'de demokratik bir geçiş çağrısı yapan BM kararı 2254'ün başarı şansı yok. Suriye'yi İran'dan ayırma çabası da öyle.
Kuzeydoğu Suriye'de yarı bağımsız bir Kürt bölgesi kurma çabası daha gerçekçi değildir. Daha güçlü komşularının her biri, özellikle Türkiye tarafından karşı çıkılmaktadır. Bu üç politikanın her biri -rejim değişikliği, İran'ı geri çekme ve kuzeydoğu Suriye'de Kürt yönetimindeki bir devletçiği koruma- Şam'daki rejim değişikliğinin başarısına dayanıyordu. Bunların hiçbiri bugün mantıklı değil.
Washington, 900 askerlik sınırlı bir varlıkla , Kürt liderliğindeki bir güç olan Demokratik Suriye Güçleri'nin (DSG), ülkenin tahıl ambarı ve petrol rezervi olan Suriye'nin kuzeydoğu çeyreği üzerindeki kontrolünü sürdürmesine yardımcı oldu. Görevlendirmenin arkasındaki ilk itici güç IŞİD ile mücadele olsa da, şimdi yeni söylenmeyen politika, " Direniş Ekseni "nin ana zincir halkası olan Suriye'yi bloke ederek İran'ı "geri püskürtmek".
Batı'ya karşı açıklık gösteren ve nükleer arıtma ve yaptırımlar konusunda ABD ile yeniden ilişki kurma isteğini dile getiren Pezeşkiyan’ın seçilmesiyle birlikte Washington'ın onunla yarı yolda buluşması gerekir.
Erdoğan, Esad'ın zaferini kabul etti
Savaştaki en büyük yabancı aktör olan Türkiye, güney sınırından, şu anda " Cihat Otoyolu " olarak bilinen yolu kurdu. Bu koordineli rota, Türk uluslararası havaalanlarından sınır kasabalarına ve son olarak silahlar ve Suriye'ye yönlendirmelerle seyahati kolaylaştırdı. Dağıstanlılar, Tunuslular, İngilizler ve diğerleri, Türklerin kutsamasıyla cihatçı oluşumlara katılmak için akın etti .
Zamanı gelince, Erdoğan'ın İslamcı savaşçılara verdiği desteğin beklenmedik sonuçları kapısının önünde belirdi. Suriye iç savaşından kaçan mülteci dalgaları sınırı geçerek Türkiye'ye girdi. Bugün Türkiye, ülkedeki 3,7 milyon Suriyeli mültecinin varlığıyla daha da kötüleşen toplumsal gerginliklerle boğuşuyor. Mülteci kriziyle başa çıkmak için AB ve ABD'den 11 milyar doların üzerinde para almasına rağmen, Erdoğan yakın zamanda onların ayrılması için doğru zamanın geldiğine karar verdi.
Mülteci sorununa ek olarak, Erdoğan ayrıca ABD'nin kuzeydoğu Suriye'de(Rojava) sürdürdüğü statükoyu kabul edilemez buluyor. Türkiye cumhurbaşkanı, güney sınırında başka bir bağımsız Kürt bölgesinin kendisi için lanetli olduğunu açıkça belirtti. 2017 ve 2019'da bunu engellemek için ne kadar ileri gidebileceğini gösterdi: Türk ulusal güvenliği için elzem angajmanlar olarak lanse edilen Fırat Kalkanı ve Barış Pınarı Harekatı , Türk ordusunun kuzey Suriye'yi işgal etmesine ve Afrin, Kobani ve Cezire'nin üç Kürt kantonu arasındaki bağlantıları koparmasına neden oldu.
Esad'ın devrilmesini 12 yıl boyunca destekleyen Erdoğan, artık Suriye başkanının burada kalmaya geldiğini kabul ediyor ve bağımsız bir Kürt yerleşiminden ziyade güney sınırında olmasını tercih ediyor. Sonuç olarak, bu Temmuz ayında Erdoğan, Esad'ı İstanbul'da resmi bir devlet ziyaretine davet etti. Rusları arabulucu olarak getirmeyi teklif etti ve iki ülke arasında tam bir diplomatik normalleşmenin mümkün olduğunu belirtti
Esad, Türkiye'nin Suriye topraklarından askerlerini çekeceğine dair bir taahhüt almadan önce Erdoğan ile görüşmeyi reddetse de , Esad geçici bir görüşmeye açık olduğunu belirtti. İsyancı güçlere ve yabancı ordulara kaybettiği topraklar üzerinde Suriye egemenliğini yeniden tesis etmeye istekli. Türkiye ile ticaretin canlanması, aynı zamanda sıkıntılı Suriye ekonomisine çok ihtiyaç duyulan bir can simidi sağlayacaktır.
Esad ayrıca, Kuzeydoğu Suriye'deki (Rojava) Amerikan destekli Kürtlerle yaklaşan çatışmada bir müttefik edinmeye heveslidir. Suriye Kürtleriyle bir anlaşma müzakere etmek için, DSG kontrolündeki Kuzeydoğu Suriye'ye bir Türk işgali tehdidinden yararlanmaya çalışmaktadır.
Esad, Kürtlerin kendi ordularını elinde tutmasına izin vermeyeceğini açıkça belirtti, Kürtler, ABD güçleri bölgenin yarı bağımsızlığını sağlamak için kuzeydoğu Suriye'de kaldığı sürece asla kabul etmeyecekleri bir sonuç. Ancak Washington, birliklerini sonsuza dek Suriye'de tutamaz ve Kürtlere bağımsız bir devlet kurmalarına yardımcı olmayacağını açıkça belirtti.
2025 yılında ABD'de yeni bir yönetimin iktidara gelmesiyle birlikte Amerikan askerlerinin Suriye'den çekilmesi ise olası bir durum.
Washington için kritik kararlar
Gazze'deki savaş birinci yıl dönümüne yaklaşırken, ABD'nin Orta Doğu'daki politikası ve güvenilirliği keskin bir düşüş içinde. ABD'ye karşı Türk öfkesi, Washington'ın 2014'ün sonunda Suriye Kürtlerini silahlandırmaya başlamasından bu yana artıyor. Kısa bir süre sonra kuzeydoğu Suriye'de(Rojava) Kürt liderliğindeki özerk bir bölgenin kurulması ve ardından Amerikan tarafından silahlandırılan ve eğitilen Demokratik Suriye Güçleri'nin (DSG) kurulması durumu daha da kötüleştirdi.
ABD, DSG ile Suriye hükümeti arasında olumlu bir anlaşma imzalanması için yaptırım reformunu kullanma fırsatına sahip. Böyle bir anlaşmada Kürtler, Suriye hükümetinin egemenliğini yeniden tesis etmesi karşılığında bir miktar özerkliğe sahip olacak. Sonuçta, Suriye Kürtleri her zaman Türkiye hükümetinin yönetimi altında yaşamaktansa Suriye hükümetinin yönetimi altında yaşamayı tercih edecek .
Ayrıca, Esadlar bölgedeki Arap aşiretlerini dengelemek için her zaman Kürtlere güvenmiştir. Esad, kuzeydoğuyu yönetmek için Kürtlere ihtiyaç duyduğu gibi, ne El Kaide'nin ne de IŞİD'in geri dönmemesini sağlamak için de onlara ihtiyaç duymaktadır.
Kısacası, Kürtler ve Şam arasında yapılacak bir anlaşma var; ABD, bunun mümkün olan en iyi anlaşma olduğundan emin olmak için nüfuzunu kullanabilir. Suriye ile Türkiye arasındaki 1998 Adana anlaşmasına geri dönüş , en olası görünen uzun vadeli sonuçtur. ABD tarafından desteklendi ve son 100 yılda Türkiye-Suriye ilişkilerinde tek sıcak ve istikrarlı dönemi sağladı.
Mülteci sorununa gelince, Türkiye'de yaşayan Suriyelilere yönelik son saldırıları göz önünde bulundurarak , ABD hükümeti şu soruyu göz önünde bulundurmalıdır: 3,7 milyon mültecinin bir kısmının, ekonomik yaptırımların boyunlarından kalkmış, ekonomik olarak güçlenmiş bir Suriye'ye geri dönmesi ABD'nin çıkarına mıdır, yoksa giderek daha düşmanca bir tutum sergileyen Türkiye'den lastik botlarla tehlikeli bir yolculuk yaparak Avrupa'ya kaçmaları, böylece ikinci bir göçmen krizi yaratmaları ve Avrupa'daki aşırı sağı daha da güçlendirmeleri mi?
Cevap açık görünüyor.
Müttefiklerimizle aynı çizgide olmak
Suriye hükümetiyle yaptırımların hafifletilmesi anlaşması Kürtlerin haklarını güvence altına almaya yardımcı olacaktır. Aynı derecede önemli olarak, ekonomiyi bazı Suriyeli mültecileri geri dönmeye ikna edecek ve Suriyeli sakinlerin ayrılmasını engelleyecek kadar canlandıracaktır.
ABD , normalleşme ve Suriyelilerin anavatanlarına geri dönmesini isteyen Arap ve Türk müttefiklerinin iradesine direnmemelidir . Amerika'nın Avrupa müttefiklerinin çoğu da Şam ile diplomatik ilişkilerini yeniden başlatmak ve yaptırımları kaldırmak konusunda isteklidir. Sekiz AB ülkesi yakın zamanda AB'nin Esad hükümetiyle diplomatik ilişkilerini yenilemesini öneren bir tutum belgesi sundu.
Avrupa'nın "rejim değişikliği" ve yaptırım politikasının "başarısız" olduğunu savunuyorlar. "Şimdiye kadar atılan adımlar", "esas olarak sivillere zarar verdi, rejime ve yetkililere değil." Dışişleri bakanları, "sakinlerin Suriye'de kalma ve geri dönme isteği ve çıkarına sahip olduğu bir gerçeklik" yaratan bir politika değişikliği talep ediyor.
Suriye ekonomisi ancak yaptırımların kaldırılmasıyla yeniden büyümeye başlayabilir ve yoksulluk içinde yaşayan Suriyelilerin %90'ının bir kısmına daha parlak bir gelecek umudu verebilir. ABD, en yakın müttefikleri tarafından sürdürülen normalleşme sürecini engellemeye devam ederse, Washington bölgeden dışarı itilecektir. Erdoğan'ın Esad ile eski dostluğunu yeniden canlandırma çabası, ABD birliklerinin kuzeydoğu Suriye'den çekilmesini görme konusundaki ortak arzularından kaynaklanmaktadır.
ABD bu çabaya direnerek sadece kendisine ve Körfez ve Avrupa'daki müttefiklerine zarar verecektir.
İran'a gelince, ABD onunla bir uzlaşma bulmalı. Bu kolay olmayacak, Pezeşkiyan ancak liderliğindeki yeni reformist hükümet araştırılması gereken bir fırsat sunuyor. ABD'nin Suriye'ye yönelik politikası İsrail ve İran arasındaki gölge savaşına saplandı. Uzun vadede, yalnızca ikisi arasında bir ateşkes bölgesel istikrarı sağlayacaktır.
Bu arada ABD'nin Suriye'den çekilmesi, Suriye ekonomisinin canlanmasına, bölgedeki kilit müttefiklerimizle olan gerginliğin azalmasına ve Avrupa'yı etkisi altına alan mülteci sorununun hafifletilmesine yardımcı olacaktır.
Joshua Landis- Hekmat Aboukhater- Quincy Institute
