ABD'nin ateşkes çabaları işe yaramıyor

Kahire, Tel Aviv, Kudüs, Ramallah ve Paris\'te altı gün süren yoğun görüşme trafiğine rağmen, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, elinde yalnızca birkaç saatlik ateşkesle ayrıldı.

İsrail ve Hamas, Gazze\'de pazar günü yalnızca 12 saatlik insani ateşkesle yetindi ve ateşkesi uzatma konusunda anlaşamadı. Gazze\'de saldırılar yeniden başladı.

İsrail, pazar gecesi müslümanların Ramazan Bayramı\'nda nefes almaları için Gazze\'ye hava, deniz ve karadan yaptığı saldırıları azaltacağını açıkladı. Ancak İsrail ordusu, Gazze\'deki militanların saldırması hâlinde yanıt vereceğini söyledi.

ABD ve diğer ülkelerin bir haftadır süren diplomatik girişimlerde, bölgedeki değişiklikler ve ABD ve Ortadoğu\'daki diğer müttefikleri arasındaki görüş ayrılıkları ortaya çıktı.

ABD Başkanı Barack Obama\'nın İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu\'yu arayarak, müzakereciler uzun vadeli bir anlaşma üzerinde çalışırken, çatışmalara son vermek için \"koşulsuz insani ateşkes\" çağrısında bulundu.

Birleşmiş Millet Güvenlik Konseyi de pazar gecesi geç saatlerde acil ateşkes çağrısı yapmaya karar verdi.

ABD\'nin bir haftadır süren görüşmelerinde çok az aşama kaydedildi.

Gazze\'deki çatışmaların şiddetlenmesiyle, Netanyahu ve ABD Dışişleri Bakanı Kerry, Tel Aviv\'deli İsrail Savunma Kuvvetleri\'nin genel merkezinde bir araya geldi. ABD\'li bazı yetkililer, ateşkes yapılması amacıyla yürütülen görüşmelerin beş-altı saat sürmesini bekliyordu. Ancak iki saatte görüşme, anlaşma olmadan sonlandı. ABD\'nin Amerikan havayolu şirketlerininin, Ben Gurion Uluslararası Havaalanı\'na en azından 24 saat süreyle uçuşunu yasaklamasıyla Netanyahu görüşmeyi öfkeli bir şekilde terk etti. ABD\'nin Hamas\'ın Gazze\'den attığı roketin havaalının yakınlarına isabet etmesi üzerinde aldığı uçuşları yasaklama kararı daha sonra yeniden başlatıldı.

Yetkililerin \'gergin\' olarak tanımladığı görüşmeler, geçtiğimiz hafta Obama yönetiminin baş gündemi hâlinde geldi. ABD, Gazze\'deki saldırıları sonlandırma konusunda üzerinde ağır yük hissediyor.

Görüşmelere katılan yetkililer, Kerry\'nin karşılaştığı en büyük sorunun, Hamas tehdidi ve ilişkileri daha dengeli bir zemine oturtma konusunda İsrail ve ABD arasındaki sert görüş ayrılığı olduğunu söylüyor. Netanyahu hükümetinden yetkililer, Hamas\'ın füze deposu ve Gazze\'den İsrail\'e uzanan tünelleri yok edilmesi için askeri operasyonun genişletişmesi konusunda ABD\'ye baskı yapıyor.

Ancak ABD\'li yetkililer, Netanyahu\'ya, bu neredeyse üç haftadır devam eden saldırıların hâli hazırda Hamas\'ın savaş makinelerine büyük zarar verdiğini söylüyor. Amerikalı yetkililer ayrıca İsrail\'in saldırılarını genişletmesinin, Batı Şeria\'daki Filistinlilerin ayaklanmasına neden olabileceğini belirtiyor.

Filistinlilerin insanların öldürüldüğüne tanık olduğunu söyleyerek, yüksek tansiyona dikkat çeken Kerry, \"Evet, bir risk var\" dedi.

Ortadoğu\'da son yıllarda değişen dengeler ve Washington\'ın bölgedeki müttefikleri arasındaki siyasi ayrılıklar, geçtiğimimz hafta ABD\'nin işini daha da zorlaştırdı.

Kerry, zamanının çoğunu, bölgedeki barış süreçlerinde eskiden beri önemli rol oynayan Mısır hükümeti ve Filistin Devlet Başkanı Mahmoud Abbas ile ateşkesin şartlarını tartışarak geçirdi.

Ancak ABD\'li yetkililer Mısır Devlet Başkanı Abdulfettah El Sisi ve Abbas\'ın Hamas\'ın siyasi liderliği üzerinde çok fazla etkilerinin olmadığını bildirdi ve bu durum da Kerry\'nin bu ikiliyle görüşmelerde neden bu kadar çok zaman harcadığı sorularına neden oldu.

Hamas ile doğrudan görüşme kanalları arayan Kerry bunun üzerine yaklaşımını değiştirerek, Hamas\'ın baş finansal ve diplomatik destekçileri olan Katar ve Türkiye\'yi de görüşmelere dahil etti. Hamas lideri Halid Meşal şu anda Katar\'ın başkenti Doha\'da kalıyor ve Kerry de Katarlı yetkililer kanalıyla Meşal\'e mesaj göndermeye çalışıyor.

ABD ve Arap yetkililer, bu ülkeler ile bir araya gelmenin de kendine göre riskleri olduğuna dikkat çekti.

İsrail, Mısır ve Suudi Arabistan, Katar ve Türkiye\'nin Hamas ve Müslüman Kardeşler\'e güçlü finansal ve diplomatik destek verdiğine dikkat çekerek, Kerry\'yi uyardı.

Kerry, üç ay önce bozulan barış anlaşmasına çok fazla yatırımda bulunmuş ve karşılıklı suçlamaların artmasına neden olmuştu. Kerry, iki hafta önce Mısır\'ın önerdiği ve İsrail\'in kabul ettiği ateşkes önerisini, iki tarafın da kabul edebileceği hâle getirilmesi için yoğun çaba sarfediyor.

Hamas, Mısır\'ın teklifini, kendisine danışılmadığı ve taleplerinin karşılanmadığı gerekçesiyle reddetmişti. O noktadan sonra Kerry ve ekibi, Arap ve Avrupa devletleri ve Birleşmiş Milletler ile Gazze\'nin ekonomik sıkıntılarının giderilmesini öngören daha geniş kapsamlı bir ateşkes için uğraşıyor.

Kerry ve diplomatik ortakları, şiddetli çatışmalardan ötürü bu noktada kalıcı bir ateşkesin çok büyük bir beklenti olacağı sonucuna vardı ve bunun üzerine Ramazan\'ın sonuna kadar çatışmalara 1 hafta ara verilmesinin sağlanmasına yönelik çalışmalarda bulundu.

Ancak İsrail, diplomatik ilerleme kaydedildikçe, daha isteksiz bir duruş sergilemeye başladı. Netanyahu ve diğer İsrailli yetkililer, tartışılan ateşkes önerisinin ancak militanların roket deposu ve tünel ağının ortadan kaldırılacağına yönelik hiçbir garantide bulunmadan, Hamas\'a ciddi ekonomik avantaj sağladığına inanıyor.

ABD ve İsrailli yetkililere gre, ateşkesin bazı şartlarının yer aldığı taslak metinde, \"tüm güvenlik sorunlarını\" giderecek bir anlaşmadan bahsedilmedi.

Ilımlı Adalet Bakanı Tzipi Livni, tartışılan taslakta, İsrail\'in kesinlikle kabul edemeyeceği şeylerolduğunu söyledi. Livni, İsrail Radyosu\'na verdiği röportajda, \"Sonuç olarak taslak, bölgedeki militanları destekliyor. Müslüman Kardeşler\'in görüşünün bir parçası olan Katar ve Türkiye\'yi de konuya dahil ediyor\" dedi.

Netanyahu hükümeti ve Obama yönetimi arasındaki ilişkiler, ABD Federal Havacılık Yönetimi\'nin geçtiğimiz salı İsrail\'e uçuşları durdurmasının ardından gerildi. Netanyahu ve bakanları, bu hamleyi, Beyaz Saray\'ın Netanyahu\'yu ateşkese ikna etmek için ekonomik baskı yaptığı şeklinde yorumluyor, ancak ABD\'li yetkililer bu iddiayı reddediyor.

Netanyahu, eski New York Valisi Michael Bloomberg\'i karşılamak için Ben Gurion havaalanına giderek ABD\'nin kararını protesto etti. İsrail lideri, aynı gün aynı havaalanına giden Kerry için aynı jestte bulunmamıştı.

Anlaşma sağlayamamış olan Kerry, Kahire\'ye geri döndü. Cuma günü İsrail\'le gelişmeler yeniden öne çıktı. Kerry, BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun ve Mısır Dışişleri Bakanı Sameh Şükri, bir hafta süreli ateşkes ilan etme umuduyla Kahire\'deki bir otelde düzenlenen bir basın konferansında bir araya geldi. Ancak bir tam gün süren müzakerelerin ardından, Netanyahu\'nun kabinesi ABD\'nin aracılık ettiği öneriyi reddetti.

İsrail ve Hamas\'ın uzlaşabiliği en büyük hamle, 12 saatlik insani ateşkes oldu.

İsrail\'in bu kararının ardından ABD\'li ekip cumartesi günü Paris\'te ufak bir zirve düzenleyerek müzakereli daha kapsamlı hâle getirmeye karar verdi. Paris\'teki zirveye, Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Avrupa Birliği temsilcileri ve Katar ve Türkiye\'den üst düzey diplomatlar katıldı. Avrupalılar acil ateşkes çağrısını yüksek sesle dile getirdi.

Kerry cumartesi akşam uzun vadeli bir ateşkeste uzlaşı sağlamadan, ancak müzakerelerin nihai surette savaşı sonlandıracağı umuduyla Fransa\'dan ayrıldı. İsral ve Hamas yetkilileri çatışma ve ateşkes görüşmeleri arasında gidip geliyor.

ABD ve İsrail arasındaki anlaşmazlık artık gerçeğe dönüştü.

Geçtiğimiz yıla kadar İsrail\'in ABD büyükelçisi pşan Michael Oren, \"İşi yerine getirmek için zamana ihtiyacımız var, Hamas\'a ciddi zarar vermemiz gerekli. Onun dışındaki her şey, Hamas\'ın zaferi olacaktır. \"