28 Haziran, NATO Madrid Zirvesi’nde Türkiye, İsveç ve Finlandiya üçlü bir mutabakat metni imzaladı. Bu metin uyarınca Türkiye, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine davet edilmesine koyduğu blokajı kaldırdı ve üyeliğe davet kararına katılacağını belirtti. İsveç ve Finlandiya ise, Türkiye’ye uyguladıkları silah ambargosunu kaldırmayı kabul etti, iade talepleri konusunda Türkiye’yle iş birliği yapma ve terörle etkin mücadele etme yükümlülüğünü teyit etti.
İmzalanan mutabakat metni İsveç’te geniş yankı uyandırdı. En çok tartışılan konu ise, İsveç’in Türkiye’nin iade taleplerini yürürlüğe koyma konusunda iş birliği içinde olacağını açıklamasıydı.
Türkiye’nin iade talebinin kapsamı ne?
Türkiye Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, bugün (29 Haziran) yaptığı açıklamada Türkiye’nin iadesini talep ettiği kişilerin dosyalarının İsveç Adalet Bakanlığı’nda işleme konulmak üzere bekletildiğini açıkladı: “İsveç’te 10 FETÖ’cü, 11 PKK’linin dosyası Adalet Bakanlığı’nda bekliyor. Bunların iadesi hususunu yeniden hatırlatacağız.” İsveç gazetesi DN ise, yapılan mutabakatın ardından İsveç Güvenlik Servisi’nin (SAPO) 10 PKK’linin yer aldığı bir liste hazırladığı ve bu listenin Türkiye’nin iade taleplerini karşılamak için kullanılabileceğini açıkladı.
İsveç’te iade talepleri nasıl işleme alınıyor?
İsveç’te suçluların yabancı ülkelere iadesi, 1957 tarihli ve 668 numaralı Suçluların İadesine İlişkin Kanun ile düzenleniyor. Bu kanunun 14. maddesine göre iade talep eden ülke, iadesini talep ettiği suçluya ilişkin tutuklama kararını veya hükmü veya soruşturma belgelerini İsveç Adalet Bakanlığı’na yazılı olarak iletmek zorunda. İsveç Adalet Bakanlığı kendisine ulaşan belge ve dosyaları Kamu Savcılığı’na iletiliyor. Kamu Savcılığı konu hakkındaki görüşünü hükümete sunduktan sonra İsveç hükümeti iade talebi hakkında bir karar veriyor. Fakat bu karar nihai değil. İadesi talep edilen kişinin üst derece mahkemesi olan Yüksek Mahkeme nezdinde itiraz etme hakkı bulunuyor. Yüksek Mahkeme, hükümetin iade talebini reddederse iade işlemi yapılamıyor ve bu konuda hükümetin bir takdiri söz konusu olamıyor.
Türkiye kimlerin iadesini talep edebilir?
668 numaralı Suçluların İadesine İlişkin Kanun’da iadesi talep edilebilecek suçlular için aranan tutukluluk hükmü, kararı veya soruşturma kararının yanı sıra özel bazı şartlar da mevcut. Kanuna göre, İsveç vatandaşlarının iadesi söz konusu kanunda öngörülen yollarla talep edilemiyor. İkinci bir şart ise, iadesi talep edilen kişinin işlediği suçun İsveç’te de suç olarak düzenlenmiş olması ve bu suç hakkında İsveç kanunlarına göre en az bir senelik hapis cezasının öngörülmesi. Üçüncü bir şart olarak kanun, politik suçlular için iade talebinde bulunulmasını kabul etmiyor, fakat bu şart iade talep eden ülke ile yapılabilecek bir uluslararası anlaşma ile aşılabiliyor.
İsveç mahkemelerinin en çok önem verdiği şartlardan biri ise kanunun 4. maddesi. Bu maddeye göre iadesi talep edilen kişi belirli bir sosyal gruba mensubiyet, din ya da siyasi görüş nedeniyle iade edilen devlette zulme maruz kalma riski taşıyorsa iade talebinin kabulü hukuka aykırı olarak değerlendiriliyor ve reddedilmesi gerekiyor.
İsveç en son Türkiye’nin hangi iade talebini kabul etti?
Anadolu Ajansı’nın Nisan 2020 tarihli haberine göre İsveç en son 2 sene önce Türkiye’nin bir iade talebini kabul etti: “PKK/KCK’nin gençlik yapılanması Yurtsever Devrimci Gençlik Hareketi’nin (YDG-H) sözde Cizre Sorumlusu ‘Zibo’ kod adlı Resul Özdemir, MİT’in İsveç makamlarıyla sürdürdüğü koordineli çalışmalar kapsamında Türkiye’ye getirildi.”
Resul Özdemir hakkındaki iade talebine silahlı örgütüe üye olma, silahlı yağma gibi suçlardan toplam 15 sene kesinleşmiş hapis cezası hükmü de eklenmişti. Özdemir’in iltica talebi İsveç mahkemeleri tarafından reddedilmiş ve ardından da iade işlemi gerçekleşmişti. İsveç’ten iade edilen Özdemir iki senedir Türkiye’de cezasını çekiyor.
İsveç siyaseti iade talepleri hakkında ne düşünüyor?
Türkiye ile yapılan üçlü mutabakata imza atan İsveç’in sosyal demokrat hükümetine destek oyu vererek güven oylamasından olumlu sonuç çıkmasını sağlayan Yeşiller Partisi ve bağımsız Kürt milletvekili Amineh Karabaveh, iade taleplerine ilişkin hükümlerin muğlak olduğunu düşünüyor. Sol görüşe yakın birçok akademisyen ve Kürt kökenli İsveçli, Türkiye’nin iade taleplerinin muğlak olacağını belirten tepki mesajlarını sosyal medyadan paylaştı. Milletvekili Karabaveh “Türkiye için her Kürt terörist” ifadesini kullandı. Yeşiller Partisi, Sol Parti ve Karabaveh, iade taleplerine ilişkin Türkiye ile yapılan uzlaşının detaylarını öğrenmek amacıyla Dışişleri Bakanı Ann Linde’yi ifade vermek üzere Dışiişleri Komisyonu’na çağırdı ve detaylı bir oturum talep etti. Özellikle İsveçli solcular bu oturumda açıklanacak detayların ve iadesi talep edilecek kişilerin netleşmesinin ardından çabalarını daha da yoğunlaştırmayı planlıyor.
