İran'da Doğu Kürdistanlı Jina Emini’nin polis nezaretinde hayatını kaybetmesinin ardından başlayan protestolarla ilgili yargılanan 4 kişinin idam edildiğini kaydeden Volker Türk, bu davaların, İran'ı bağlayan ve uluslararası insan hakları hukukunun gerektirdiği asgari adil yargılanma ve yasal süreç garantilerini karşılamadığını ifade etti.
Volker Türk, infazların "keyfi olarak yaşamdan yoksun bırakma" anlamına geldiğini belirterek "En temel haklarını kullanarak gösterilere katılan veya gösteri düzenleyenleri cezalandırmak için ceza yargılamalarının bir silah haline getirilmesi, devlet yaptırımıyla öldürme anlamına gelir" değerlendirmesinde bulundu.
İran yönetiminin, "protestolara katılanları cezalandırmak, muhalefeti ortadan kaldırmak ve halka korku salmak için ceza soruşturmaları ve idam cezasını bir silaha dönüştürdüğünü, bunun da uluslararası insan hukukuna aykırı olduğunu" belirtti.
OHCHR yetkilisi, İran hükümetine, halkının hayatına ve isteklerine saygılı olma ve tüm infazları durdurma çağrısını bir kez daha yineledi.
Doğu Kürdistan ve İran'daki gösteriler ve idam cezaları
Tahran'da 13 Eylül 2022'de "ahlak polisi" olarak bilinen İrşad devriyeleri tarafından gözaltına alındıktan sonra fenalaşarak hastaneye kaldırılan Doğu Kürdistanlı (Rojhilat) 22 yaşındaki Jina (Mahsa) Emini'nin 16 Eylül'de yaşamını yitirmesi, ülke yönetimine karşı protestolara yol açmıştı.
İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri Komutanı Tuğgeneral Emir Ali Hacızade, 29 Kasım 2022'deki konuşmasında, ülkede devam eden protestolarda güvenlik güçlerinin de aralarında olduğu 300'den fazla kişinin hayatını kaybettiğini söylemişti. İran Güvenlik Konseyi ise 3 Aralık'ta toplam ölü sayısının 200'ü aştığını açıklamıştı.
Norveç merkezli İran İnsan Hakları Örgütü ise 9 Ocak'ta yayımladığı raporda, Emini'nin ölümü sonrasında başlayan sokak gösterilerinde güvenlik güçlerinin müdahalesi sonucu 481 protestocunun öldüğünü aktarmıştı.
Rojhilat ile İran’da yaklaşık 4 ay devam eden gösterilerle bağlantılı şu ana kadar 10'dan fazla kişi idama mahkum edildi, bunlardan 4 kişinin cezası infaz edildi. İdam cezalarının bir kısmı ise Yargıtay tarafından bozuldu.
İran Ceza Kanunu'na göre, "yeryüzünde bozgunculuk çıkarmak (ifsad fi'l arz)" ve "devlete karşı savaş açmak (muharebe)" gibi suçlarla itham edilenler idam istemiyle yargılanıyor ve genellikle haklarında idam kararları veriliyor.
