Gezegensel polikrizlerin yaşandığı bu zamanlarda, geçmişe bakarak yönümüzü bulmaya çalışıyoruz. Dış ilişkiler düşünce kuruluşu Chatham House'un eski yöneticisi Robin Niblett'in yeni kitabında önerdiği gibi, belki de Yeni Soğuk Savaş'ta mıyız ? Bu, tarihçi Niall Ferguson'un iddia ettiği gibi bizi üçüncü dünya savaşının eşiğine mi getiriyor ? Veya, zaman zaman kendimin önerdiği gibi, dünya, rakip imparatorlukların ve büyük güçlerin yazdığı 19. yüzyılın sonlarındaki Avrupa'ya mı benzemeye başlıyor?
Çektiğimiz sancıları tarihsel olarak anlaşılır bir şekle sokmanın bir başka yolu da onları bir "çağı..." olarak etiketlemektir; takip eden kelimeler daha önceki bir çağla paralellik ya da keskin bir karşıtlık ima etmektedir. CNN'in dış ilişkiler gurusu Fareed Zakaria son kitabında yeni bir Devrimler Çağında olduğumuzu , yani Fransız, Sanayi ve Amerikan devrimlerinden bir şeyler öğrenebileceğimizi öne sürüyor. Yoksa Financial Times'ın dış ilişkiler yorumcusu Gideon Rachman'ın öne sürdüğü Güçlü Adam Çağı mı? Avrupa Dış İlişkiler Konseyi Direktörü Mark Leonard, "Bağlantı çatışmaya neden olduğundan" Hayır, Huzursuzluk Çağı'ndayız diyor.
Ama gelin, bu kesinlikle Yapay Zeka Çağı , dış ilişkiler gurularının merhum duayeni Henry Kissinger'ın ortak yazdığı bir kitabın adı. Yoksa uluslararası denemeci Bruno Maçaes'in New Statesman'in son sayısında öne sürdüğü gibi " tehlike çağı " mı?
Belki de bu, kitap yayıncılarının ve medya editörlerinin, aşırı kalabalık bir fikir pazarında satış etkisi uğruna yazarları durmaksızın büyük, dramatik, aşırı basitleştirici başlıklara yönlendirdiği yutturmaca çağıdır?
Şaka bir yana, tarihten ders almaya çalışmak hayati önem taşıyor, çünkü İngilizce düzyazı ustası Evelyn Waugh'un Brideshead Revisited'da yazdığı gibi: "Geçmişten başka hiçbir şeye kesinlikle sahip değiliz." İşin püf noktası onu nasıl okuyacağını bilmektir. Öncelikle eski ile yeninin, benzer ile farklının karışımını tanımlamanız gerekir. Mevcut iki süper güç olan ABD ve Çin arasındaki ilişki , ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in yakın zamanda Pekin'e yaptığı bir ziyarette belirttiği gibi, açıkça “dünyanın en önemli ilişkilerinden biri”. Soğuk Savaş döneminde olduğu gibi bu iki süper gücün küresel, çok boyutlu, ideolojik olarak yönlendirilmiş, uzun vadeli bir stratejik rekabeti var.
Ancak Niblett'in kitabının başında haklı olarak gözlemlediği gibi: "Yeni Soğuk Savaş, bir öncekine hiç benzemeyecek." Kendisi iki büyük farklılığın altını çiziyor: geçmişte uzmanların Chimerica'dan bahsetmesine yol açan iki ülke arasındaki ekonomik entegrasyonun derecesi; ve Rusya, Hindistan, Japonya, Türkiye, Suudi Arabistan ve Brezilya gibi pek çok büyük ve orta güç olması nedeniyle bu rekabetin "çok daha az ikili" olduğu gerçeği. İlk nokta açıkça önemlidir, ancak soğuk savaşın sıcak hale gelmesini mutlaka engellemeyecektir. Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden sadece birkaç yıl önce gazeteci Norman Angell, Büyük Yanılsama adlı etkili bir kitap yayınladı. Avrupalı büyük güçler arasındaki ekonomik karşılıklı bağımlılığın derecesinin, büyük bir devletlerarası savaşın pek olası olmadığı ve zaten uzun sürmeyeceği anlamına geldiğini savundu. Angell'ın tezinin büyük bir yanılsama olduğu ortaya çıktı.
Niblett'in ikinci farkı bana zorlayıcı görünüyor. Bazen bu diğer güçler yeni bağlantısız ülkeler (soğuk savaş döneminden kalma başka bir terim) olarak tanımlanır, ancak bunlar 1989 öncesi bağlantısız uluslardan çok daha zengin ve daha güçlüdür. Ukrayna'daki savaşta gördüğümüz gibi , Rusya'nın Çin ve Hindistan gibi ülkelerle ilişkileri, Rus ekonomisinin Batı'nın karşı karşıya kalabileceği her şeye dayanabilmesini sağlıyor.
Bu kafa karışıklığı çağına genel bir etiket vermek amacıyla siyaset bilimci Ivan Krastev, Mark Leonard ve ben, Batılı olmayan büyük ve orta güçlerin işlemsel ittifaklar kurduğu, bazen eş zamanlı olarak birbirleriyle aynı hizaya geldiği bir “ alakart dünya ” öne sürdük. farklı güç boyutlarında farklı ortaklar. Örneğin Çin ile büyük bir ekonomik ilişkiyi ABD ile güvenlik ilişkisini birleştiriyorlar. Bu analiz Çin, Rusya, İran ve Kuzey Kore arasında daha sabit yeni bir “otoriterlik ekseni” fikrine karşı çıkıyor. Burada eksen sözcüğü, savaş zamanı ittifakına benzer bir şeyi ima ediyor, çünkü bu yalnızca ABD başkanı George W. Bush tarafından tanımlanan “şer eksenini” değil, aynı zamanda ikinci dünya savaşındaki Nazi Almanyası, faşist İtalya ve emperyal Japonya'nın orijinal Eksenini de yansıtıyor. Ferguson bu yılın başlarında Daily Mail'de şöyle yazmıştı : "Ve şimdi, 1930'larda olduğu gibi, tehditkar, otoriter bir Eksen ortaya çıktı..."
Geçmişten öğrenmek, bir yandan derin yapılar ve süreçler ile diğer yandan beklenmedik durum, konjonktür, kolektif irade ve bireysel liderlik arasındaki etkileşimi görmeyi de içerir.
Zamanımız her iki tür tarihsel gücün de önemli örneklerini sunmaktadır. İnsan faaliyetlerinin istenmeyen etkilerinin birikmesinin, küresel ısınma, biyolojik çeşitliliğin azalması ve kaynak kıtlığı yoluyla doğal çevremizi tehlikeli bir şekilde dönüştürmesi, bu derin yapısal değişikliklerden biridir. Çağımızın Antroposen olarak nitelendirilmesinin nedeni budur. Yapay zeka da dahil olmak üzere teknolojinin hızlanan gelişimi başka bir yapısal değişikliktir. Kissinger, yapay zekanın doğası gereği öngörülemeyen askeri uygulamalarının, sonunda ABD, Çin ve Rusya arasındaki nükleer caydırıcılığın asgari stratejik istikrarını bile zayıflatabileceğini savundu. Ancak beklenmedik durumların ve bireysel insan tercihlerinin de önemli olduğundan şüphe duyuyorsanız, Vladimir Zelenskiy'in ilham verici kişisel liderliğinin ve Ukrayna kuvvetlerinin Rusların Hostomel havaalanının kontrolünü savunmayı başardığı Şubat 2022'den daha geriye bakmanıza gerek yok .
Bu son ve en önemli noktaya geliyor. Tanımladığım yorumlayıcı kakofoninin kendisi, herkesin yeni yönler aradığı, Avrupa ve küresel tarihin yeni bir döneminde olduğumuz gerçeğinin belirtisidir. Savaş sonrası dönemi (1945'ten sonra) Duvar sonrası dönem izledi, ancak bu yalnızca 9 Kasım 1989'dan (Berlin Duvarı'nın yıkılması) 24 Şubat 2022'ye (Rusya'nın Ukrayna'yı tam ölçekli işgali) kadar sürdü. Romantizmde olduğu gibi tarihte de başlangıçlar önemlidir. 1945'ten sonraki beş yıl içinde yapılanlar, BM'nin yapısı gibi, bugüne kadarki uluslararası düzeni şekillendirdi. Dolayısıyla şu anda yapacağımız şey, örneğin Ukrayna'nın kazanmasına ya da kaybetmesine izin vermek, yeni dönemin karakterini belirlemede çok önemli olacak. Tarihin en önemli dersi, bunu başarmanın bizim elimizde olduğudur.
Timothy Garton Ash/The Guardian
