Avrupa hükümetlerine sunulan ilk istihbarat değerlendirmeleri, ABD’nin İran’ın ana nükleer tesislerine yönelik saldırılarının ardından İran’ın yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum stokunun büyük ölçüde korunduğunu gösteriyor.
Yetkililer, yaklaşık 408 kg ağırlığında ve nükleer silah üretimine çok yakın düzeyde zenginleştirilmiş uranyum stokunun, geçen hafta sonu saldırı sırasında İran’ın ana zenginleştirme tesislerinden biri olan Fordow’da yoğunlaşmadığını belirtti.
İstihbarat değerlendirmelerine göre bu stok farklı bölgelere dağıtılmıştı.
Bu bulgular, ABD Başkanı Donald Trump’ın bombalamaların İran’ın nükleer programını "yok ettiğine" dair iddiasını sorgulatıyor.
Trump, Perşembe günü Truth Social adlı platformda Fordow’a atıfta bulunarak, “Tesisin dışına hiçbir şey çıkarılmadı. Çok uzun sürer, çok tehlikeli, çok ağır ve taşınması zor!” dedi.
Avrupa Birliği hükümetleri, kutsal Kum kenti yakınlarında bir dağın altına inşa edilen Fordow’daki hasarın boyutuna ilişkin tam istihbarat raporunu hâlâ bekliyor. İlk rapor, “ciddi hasar, ancak tam yapısal yıkım değil” ifadesini içeriyor.
İranlı yetkililer, zenginleştirilmiş uranyumun ABD saldırılarından önce taşındığını öne sürdü.
ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth, Perşembe günü Pentagon’da düzenlenen basın toplantısında, uranyumun saldırılar öncesinde Fordow’dan çıkarılıp çıkarılmadığı yönündeki soruları geçiştirdi.
Israrla sorulması üzerine, “Uranyumun yer değiştirdiğine dair herhangi bir istihbarata sahip değilim,” dedi.
ABD, pazar günü Fordow ve Natanz’daki zenginleştirme tesislerini sığınak delici bombalarla vurdu; Isfahan’daki bir yakıt dönüşüm ve depolama tesisi ise kruz füzeleriyle hedef alındı.
Trump, ABD medyasına sızdırılan ve İran’ın nükleer programının yalnızca birkaç ay geriletildiğini öne süren Amerikan istihbarat raporunu da reddetti. Bu sızıntıyı siyasi rakiplerine bağladı.
İsrail Atom Enerjisi Komisyonu, ABD ve İsrail saldırılarının “İran’ın nükleer silah geliştirme kapasitesini yıllarca geriye attığını” belirtti.
Ancak uzmanlar, İran’ın uranyum stokunu koruması ve gelişmiş santrifüjleri gizli tesislere yerleştirmesi durumunda, hâlâ silah yapımında kullanılabilecek bölünebilir malzeme üretme kapasitesine sahip olabileceği uyarısında bulundu.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Genel Direktörü Rafael Grossi, İran’ın nükleer programının “büyük zarar gördüğünü”, ancak “tamamen yok edilmediğini” söyledi.
İran, nükleer programının sivil ve barışçıl amaçlı olduğunu vurguluyor.
Fordow, uranyumu %60 saflığa kadar zenginleştirme işleminin ana merkeziydi. Uzmanlara göre, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a savaş açmasından önce 408 kg’lık bu stok Fordow, Natanz ve Isfahan’a dağılmıştı.
İran’ın toplam uranyum stoku 8.400 kg’dan fazlaydı ancak büyük kısmı düşük seviyelerde zenginleştirilmişti.
Pazar günü Fordow’a yapılan saldırı sonrası uydu görüntüleri, tünel girişlerinin toprakla kapandığını ve ABD’nin 13 tonluk sığınak delici bombalarının giriş deliklerini gösteriyor. Erişim yolları da zarar görmüş durumda.
Grossi, İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi’nin 13 Haziran’da UAEA’ya bir mektup gönderdiğini ve İran’ın “nükleer ekipmanları ve malzemeleri korumak için özel önlemler alacağını” bildirdiğini aktardı.
Denetçilerin sahalara dönerek özellikle %60 saflıktaki 408 kg uranyumun miktarını doğrulaması gerektiğini söyledi.
ABD, saldırıların ardından İran’ın nükleer kapasitesine dair net istihbarat bilgilerini Avrupa’daki müttefikleriyle henüz paylaşmadı. Washington’un Tahran’la nasıl bir yol izleyeceği konusunda da net bir mesaj verilmediği ifade edildi.
AB’nin Tahran politikasının, Washington’dan gelecek yeni bir diplomatik hamleye kadar “beklemede” olduğu bildirildi.
Trump yönetimi, savaş öncesi dönemde İran’la nükleer faaliyetleri sınırlayacak bir anlaşma için dolaylı müzakereler yürütüyordu.
Trump, çarşamba günü yaptığı açıklamada, gelecek hafta İran’la görüşme yapılabileceğini söyledi ancak saldırılar sonrasında “artık bir anlaşmaya ihtiyaç olmayabileceğini” de dile getirdi.
Bir AB yetkilisi, “Şu anda tamamen tutarsız bir durum var. Şimdilik hiçbir şey yapmıyoruz,” dedi.
