ABD’li yetkililere göre, İran ordusu geçtiğimiz ay Basra Körfezi’ndeki bazı gemilere deniz mayınları yükledi. Bu hamle, İsrail’in İran’daki bazı noktalara yönelik saldırılarının ardından, Tahran’ın Hürmüz Boğazı’nı ablukaya alma hazırlığı yaptığı yönündeki endişeleri Washington’da ciddi şekilde artırdı.
Konuyla ilgili bilgi veren ve isimlerinin açıklanmasını istemeyen iki ABD’li yetkili, söz konusu hazırlığın, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a gerçekleştirdiği ilk füze saldırısından sonra tespit edildiğini belirtti.
Henüz boğaza yerleştirilmeyen bu mayınlar, İran’ın dünyanın en işlek deniz ticaret yollarından biri olan Hürmüz Boğazı’nı kapatma niyetinin ciddi olabileceğine işaret ediyor. Böyle bir adım, halihazırda tırmanan krizi daha da alevlendirecek ve küresel ticarete ağır darbe vuracaktı.
Petrol ve doğal gazın merkezi
Dünya genelinde taşınan petrol ve doğal gazın yaklaşık beşte biri Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor. Boğazın kapanması halinde enerji fiyatlarının fırlaması kaçınılmaz görülüyordu. Ancak yaşanan gerilime rağmen, ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine düzenlediği saldırılar sonrası küresel petrol fiyatları yüzde 10’dan fazla geriledi. Bu düşüşte, çatışmanın enerji arzını kesintiye uğratmamış olması etkili oldu.
22 Haziran’da, ABD’nin İran’daki üç kritik nükleer tesise hava saldırısı düzenlemesinin hemen ardından, İran parlamentosu Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasını öngören bir tasarıyı onayladı. Ancak İran devlet televizyonu Press TV’ye göre bu karar bağlayıcı değildi ve nihai yetki İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’ne aitti. İran daha önce de defalarca boğazı kapatma tehdidinde bulunmuş, ancak bu tehditlerini hiçbir zaman fiiliyata dökmemişti.
Reuters, İran’ın bu mayınları İsrail-İran hava harekatı sırasında tam olarak ne zaman yüklediğini doğrulayamadı. Ayrıca mayınların daha sonra gemilerden boşaltılıp boşaltılmadığı da bilinmiyor.
Nasıl tespit edildiğini söylemediler
Kaynaklar, ABD’nin mayınların yüklendiğini nasıl tespit ettiğine dair bilgi vermedi. Ancak bu tür istihbaratlar genellikle uydu görüntüleri, insani istihbarat kaynakları veya her iki yöntemin birleşimiyle elde ediliyor.
Konuya ilişkin yorum isteyen Reuters’a konuşan bir Beyaz Saray yetkilisi, “Başkan’ın başarılı şekilde yürüttüğü Operation Midnight Hammer (Geceyarısı Çekici Operasyonu), Husilere karşı yürütülen etkili operasyon ve maksimum baskı politikası sayesinde Hürmüz Boğazı açık kalmıştır. Seyir özgürlüğü yeniden tesis edilmiş ve İran ciddi şekilde zayıflatılmıştır,” dedi.Pentagon ise yorum talebine yanıt vermedi. İran’ın Birleşmiş Milletler’deki misyonu da yorum yapmadı.
Hürmüz Boğazı'nın önemi
ABD’li yetkililer, İran’ın bu hamlesinin bir blöf olma ihtimalini de göz ardı etmediklerini belirtti. Yetkililere göre, İran, boğazı kapatmaya niyetinin ciddi olduğunu Washington’a göstermek amacıyla mayınları yüklemiş olabilir. Ancak bu hazırlık, aynı zamanda lider kadronun gerçekten böyle bir karar alması halinde uygulanmak üzere yapılmış rutin bir askeri önlem de olabilir.
Hürmüz Boğazı, Umman ile İran arasında yer alıyor ve Basra Körfezi’ni Umman Körfezi ve ardından Arap Denizi’ne bağlıyor. Boğaz, en dar noktasında sadece 34 kilometre genişliğe sahip ve her iki yönde kullanılabilen ticaret koridoru ise yalnızca 3.2 kilometre genişliğinde.
OPEC üyeleri Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrol ihracatlarının büyük bölümünü bu boğaz üzerinden gerçekleştiriyor. Dünyanın en büyük sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatçılarından Katar da neredeyse tüm LNG sevkiyatını bu rotadan yapıyor.
İran da kendi ham petrol ihracatının büyük kısmını bu geçitten sağlıyor. Bu durum, İran’ın boğazı kapatma kararını almasını ekonomik açıdan da zorlaştırıyor. Ancak Tahran yönetimi, gerekirse boğazı kapatma kapasitesine sahip olmak için yıllardır ciddi kaynak ayırıyor.
ABD Savunma İstihbarat Teşkilatı’nın 2019 tarihli raporuna göre İran, 5.000’den fazla deniz mayınına sahip ve bunları hızlı saldırı botları aracılığıyla çok kısa sürede konuşlandırabilecek durumda.
Bölgede deniz ticaretinin güvenliğini sağlamakla görevli olan ABD’nin Beşinci Filosu, Bahreyn’de konuşlu. ABD Donanması, bu amaçla Bahreyn’de dört adet mayın tarama gemisi (MCM) bulunduruyordu. Ancak bu gemiler şu sıralar, anti-mayın yeteneklerine sahip Littoral Combat Ship (LCS) adlı daha yeni gemilerle değiştiriliyor.
ABD’nin İran’a yönelik hava saldırıları öncesinde, olası bir misilleme tehdidine karşı tüm anti-mayın gemileri geçici olarak Bahreyn’den çekilmişti. Ancak İran’ın doğrudan yanıtı, yalnızca Katar’daki bir ABD askeri üssüne füze saldırısı ile sınırlı kaldı.
Bununla birlikte, ABD’li yetkililer İran’ın ilerleyen dönemde daha kapsamlı misilleme girişimlerinde bulunabileceğini göz ardı etmiyor.
