Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne karşı çıkan muhalefet partileri arka arkaya 'Güçlendirilmiş, İyileştirilmiş, Demokratik Parlamenter Sistem' önerilerini açıklamaya başladı. Gelecek Partisi, İYİ Parti ve CHP’nin hazırladığı çalışmaların nasıl birleştirileceği ile ilgili de CHP’den 'ortak masa' önerisi geldi.
'Demokratik Hukuk Devleti İçin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem, Bağımsız ve Tarafsız Yargı' başlıklı sistem önerisine Parti Meclisi toplantısında son şeklini verecek olan CHP’nin raporunda izlenecek yol haritası için iki ayaklı bir öneri yer aldı. Raporda, “CHP, demokratik ve işleyen bir parlamenter rejim kurma yolundaki ilk adımını bu raporla atmış bulunmaktadır. Şimdi, benzer raporlar hazırlayan siyasal patiler ile ortak eyleme geçme zamanıdır. Bunun için, ilk olarak ortak ilkeler bildirisi ve bir ön protokol hazırlanmalı; sonra, süreci ortak yönetim iradesi ortaya konulmalı; nihayet, ortak çalışmalara başlanılmalıdır” denildi.
"Liderler Ortak Masa Etrafında Bir Araya Gelmeli"
CHP’nin diğer partilerle temas için önerdiği yol haritasına göre ilk olarak güçlendirilmiş parlamenter rejim öneren siyasal partilerin liderleri çalışmalarını tamamladıktan sonra ortak masa etrafında bir araya gelmeli. Bu görüşmede raporların “ortak paydaları” üzerinde uzlaşma sağlanmalı. Varılan uzlaşma sonrası kamuoyuna bir “ortak ilkeler” bildirisi yayımlanmalı.
"Ortak Bildiri Yayınlamalı, Bildiride Geçiş Süreci De Yer Almalı"
CHP’nin önerisine göre ortak bildiride önerilen anayasal düzen ve özellikleri açıkça sıralanmalı. Anayasa için süre konulmalı ve seçimden sonra, parlamenter rejime geçiş için makul bir süre (bir yıl gibi) öngörülmeli. Anayasa değişikliği çalışma usulüne ilişkin genel ilkeler belirtilmeli. Raporda yürütülecek böyle bir çalışmanın etkisi için, “Güçlü ve kararlı bir ortak irade, partiler arası bir ön protokol ile ortaya konulabilirse, toplumsal güven pekişecektir” denildi.
Anayasa Yazımı İçin İki Öneri
CHP, güçlendirilmiş parlamenter rejime geçiş için yapılacak anayasa yazım çalışması için de iki seçenekli öneri sundu. Bunlardan biri her partinin kendi metnini hazırlaması. Bu öneriye göre tıpkı rapor yazımında olduğu gibi her siyasi parti kendi “anayasa değişiklik taslağı”nı hazırlayacak. Daha sonra partiler arası ortak heyet kurularak “ortak metin” yazımı gerçekleşecek. İkinci öneriye göre ise parti temsilcileri, uzmanların katılımıyla oluşturulacak “ortak heyet”in Anayasa değişiklik metnini yazması.
"Anayasa Yazımı 3 Ayda Tamamlanmalı"
CHP raporunda Anayasa yazımı için 3 aylık bir zamanın makul olacağı ifade edildi. Bu süreçte çalışmaya siyasal partilerin yanı sıra, sivil toplum ve demokratik kitle örgütlerinin katkılarının önemine vurgu yapıldı. Çalışmanın 2021 yılı sonunda tamamlanmasının seçmenlerin, öngörülen anayasal düzen hakkında serbest kanaat oluşturmaları bakımından yaşamsal olduğuna işaret edildi.
"Geçiş Süreci Parlamenter Sistem Hedefiyle Uyumlu Olmalı, CBK Çıkarılmamalı; Yasaları Meclis Yapmalı"
CHP raporunda iktidara gelinmesi durumunda yaşanacak geçiş süreci için de öneriler yer aldı. “Birlikte yönetim süreci” başlığı altında bu öneriler şöyle sırlandı:
− Ortak anayasal süreç ve birlikte yönetim vurgusu sürekli olmalı ve canlı tutulmalıdır.
− Geçiş dönemi yönetimi olarak, tıpkı Anayasa sürecinde olduğu gibi, yönetim bakımından da kurul halinde çalışma ve dayanışma geleneğinin yeniden tesis edilmesi önem taşımaktadır.
− Geçiş dönemi yönetiminin siyaset ve uygulaması, öngörülen anayasal düzen hedefiyle uyumlu olmalıdır. Bu çerçevede, zorunlu olmadıkça, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılmamalı; yasa yapma yetkisi TBMM tarafından kullanılmalıdır. Birlikte yapabilme iradesinin ortaya çıkmasında 100. yıl kaldıracı benzersiz bir fırsattır. Böyle bir irade, demokratik kültür ve anayasa bilincinin ortaya çıkmasına da katkıda bulunacaktır.
"Anayasa Yetmez; Siyasi Partiler, Seçim Kanunu ve TBMM İçtüzüğü De Değiştirilmeli"
CHP’nin Anayasa değişikliğinin nedenleri, yapılması amaçlanan Anayasa değişikliğinin içeriği ve bu konuda izlenmesi gereken yol ve yöntemlere ilişkin öneriler sunduğu “Demokratik Hukuk Devleti İçin Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem - Bağımsız ve Tarafsız Yargı” başlıklı raporda bu çalışmanın “bir çerçeve metin ve ilk adım” olarak görülebileceği ifade edilirken bu çalışmanın anayasa değişiklik metni ile de sınırlı kalmaması gerektiği belirtildi. Raporda, anayasa çalışmasına paralel olarak siyasal partiler ve seçim yasaları ile TBMM İçtüzük hazırlığı da yapılması gerektiği ifade edildi.
