Türkiye'de her gün binlerce Suriyeli çocuk, Türk öğrencilerle birlikte okula gidiyor ve ana dillerinden farklı bir dilde iletişim kuruyor. Bu durum, Arap dilini kullanma becerisini yavaş yavaş kaybetmeye başlayan başta gençler olmak üzere çok sayıda Suriyeli öğrenciyi etkilemiştir.
Türk hükümeti, yaklaşık iki yıldır Suriyeli mülteciler için bir entegrasyon politikası uyguluyor ve bu, özellikle Türkiye'deki lisanslı Arap okullarının çoğu ebeveyn için maliyetli olması ve onları çocukları ücretsiz Türk devlet okullarına kaydolmaya zorlaması, Suriyeli çocuklar arasında Arapça dilinin azalmasına büyük ölçüde katkıda bulundu.
3 Ekim 2016'da Türk Millî Eğitim Bakanlığı , Geçici Koruma Yasası'na tabi Suriyeli çocukların Türk okullarına entegrasyonunu öngören bir kararla, Suriye muhalefetinin Geçici Hükümeti'nin müfredatını okuyan öğrencileri Türk devlet okullarına transfer olmaya zorladı.
Böylece, Türkiye'deki yeni Suriyeli nesil, aynı zamanda anadilini de ihmal ederek, Türkçe ‘de tam anlamıyla yetkin hale geliyor. Suriyeli çocukların çoğu Suriye lehçesini konuşabiliyor olsa da edebi Arapça okuma ve yazma becerilerinden yoksundur.
Bu arada Suriyeli çocuklar, belki de son iki yılda Türk toplumunda artan ayrımcılık , ırkçılık ve zorbalıktan kurtulmak için Türkçe ‘ye hâkim olmaya çalışıyorlar .
Halepli bir mülteci olan Rana Shalhoub, Al-Monitor'a, o zamanlar üçüncü ve ikinci sınıfa giden iki kızı Lama ve Sarah ile dokuz yıl önce Türkiye'ye sığındığını ve onları Konya ilinde bir Türk okuluna kaydettirmeye karar verdiğini söyledi.
“Çocuklarım Arapça okuyup yazamıyor. Şimdi onlarla iletişim kurmakta veya okul çalışmalarını açıklamakta zorlanıyorum. Ancak buradaki her Suriyeli ebeveyn, Türk öğrencilerin zorbalığından kaçınmak için çocukların Türkçe ‘ye hâkim olması gerektiğini biliyor. Bu yüzden okulda veya toplum içinde Arapça konuşmamalarını tercih ederim, çünkü bazı Türkler onlara çok aşağılayıcı bir şekilde Suriyeli anlamına gelen 'Souriali' derler” dedi.
Shalhoub, "İlk başta çocuklarımızın yeni bir dil öğrenmesi bizi heyecanlandırdı. Ama sonra diller arasında bir boşluk vardı, özellikle tüm dersler ve TV şovları Türkçe olduğu ve etrafımızdaki her şey Türkçe olduğu için. Kızlarım, özellikle Arapça'ya olan ilgilerini kaybettikleri için öğrenmeyi daha kolay buldular. Onlara Arapça hikayeler okumaya ve Arapça çizgi film gösterileri izlemeye çalıştım ama boşuna.”
Türkiye'deki Suriyeli öğretmenler, Türkiye'de Arapça öğretememenin tehlikeleri konusunda uyarıyor. Yeni neslin anadilini bilmemesinin sosyal ve kültürel yansımaları olabileceği gibi, kimlik sorunlarına, çocukların soyundan geldikleri Arap toplumuna veya içinde bulundukları Türk toplumuna karşı artan bir yabancılaşma ve tecrit hissine neden olabilir
Gaziantep'te Suriyeli bir öğretmen, isminin açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor'a, Suriye müfredatının verildiği geçici Suriyeli eğitim merkezlerinin kapanmasıyla Arapça'nın giderek zayıflamaya başladığını ve sorunun Türk hükümetinin entegrasyon kararıyla daha da ağırlaştığını söyledi.
“Suriyeli öğretmenlerin artık Arapça ve İslami ders vermelerine izin verilmediğinde her şey yokuş aşağı gitti. Bunun yerine artık birçok Türk öğretmeni bu tür dersleri veriyor” dedi.
Türkiye'nin 2016 yılında geçici Suriyeli eğitim merkezlerini kademeli olarak kapatmaya başladığını ve özellikle programın UNICEF tarafından 2021'de durdurulmasının ardından birçok Suriyeli öğretmeni ihraç ettiğini kaydetti.
Türkiye merkezli Arapça öğretmeni Enas el-Khatib, Al-Monitor'a Suriyeli çocuklara çevrimiçi ve yüz yüze Arapça öğretmek için kendi projesini başlattığını söyledi.
“Özellikle İstanbul'daki özel enstitülerden biriyle olan sözleşmem bittikten sonra bu proje benim için çok önemliydi. İdari bir pozisyonum vardı ve duyduklarıma inanamadım; Arap öğrenciler birbirleriyle Arapça konuşmaya çalışacaklar ve sonunda tam bir Türkçe cümle içinde sadece bir Arapça kelime bulabileceklerdi. Bu yüzden bu sorunu çözmek için bir şeyler yapmaya karar verdim” dedi.
Koronavirüs pandemisinin ilk günlerinde çocuklara çevrimiçi Arapça öğretmeye başladı ve aynı zamanda Suriyeli çocuklar ile ana dilleri arasındaki iletişimin kökenlerini yeniden inşa etmek amacıyla ebeveynleri çocukları Arapça konuşmaya teşvik etmeye çağırdı.
Khatib, “İlk hedefim küçük çocuklara öğretmekti çünkü çoğu çok genç yaşta Türkiye'ye geldi ve burada çoğunlukla Türkçe duyarak büyüdü. Arap dilini küçümsüyorlar ve onu öğrenmeye hiç ilgileri yok. Evet, ana dilleri ama Türkçe çevreleri ve Arap diline olan nefretleri cesaretlerini kırıyor.”
“Bir keresinde 16 yaşındaki öğrencilerimden birine, anadili Suriyeli olmasına ve Arapça olmasına rağmen neden Arapça konuşmadığını sordum. Bana okulda ya da başka bir yerde Arapça konuşmaktan utandığını, çünkü alaya alınmamak ve zorbalığa uğramamak için Türklerin onun Suriyeli olduğunu bilmesini istemediğini söyledi.”
Khatib, “Yeni neslin Arapça ile hiçbir şey yapmak istememesinin asıl sebebini böyle öğrendim. Genelde Araplara özelde Suriyelilere yönelik ırkçı Türk söylemidir .”
Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı'nın Türk okullarında eğitim gören Suriyeli çocukların sayısına ilişkin son verileri , Türkiye'de okul çağındaki 1.124 milyon Suriyeli çocuğun olduğunu göstermektedir; Bunların %65'i veya 730.000'i Türk okullarına kayıtlıdır, kalan %35'i veya 393.547'si ise okullara kayıtlı değildir.
