Horasan Kürtleri onlara ’’Bexşî’’ ya da ’’Aşiq’’ der. Köy köy gezip orjinal şarkıar ve kilamlar söylerler. Adeta Kürt sözlü kültür ve edebiyatı onların omuzlarında yaşamaya devam eder ama trajik bir şekilde sanatçı olarak görülüp değerlendirilmezler.
Aşiqlar bugün bile ’’Lû û Hespê Darî ’’(lû ve tahta at) şarkısını söylerler ki bu şarkının tarihçesi islamiyetöncesi hayata ve kaynaklara dayanır. Bexşî ve Aşiqlar Batı İran’da islamiyetöncesi dönemden günümüze kadar yaşamlarını devam eden Kürtler’dir, ‘’Hore’’ şarkı ve kilamlarla, Kürt kültürünü ve sözlü edebiyatını Safevi Dönemi’ne kadar taşımışlardır ki bu dönem Horasan Kürtleri modern tarihinin başlangıcı kabul edilir.
’’Aşiq’’ sözcüğü aşık, eşuk ve uşu sözcüklerine çok yakındır ve ’’kutsal adam’’ anlamına gelir.
Bugün Horasan Kenti’nin Hename köyünde yaklaşık 30 Bexşî ve Aşiq aile yaşamaktadır ve bir Kürt aşireti olan Kîkanlo’ya bağlıdırlar. Bu ailelerin yüzyıllarca tek işi müzik yapmak kilam ve şarkı üretip söylemek.
Eski zamanlarda Bexşî ve Aşiqların katılmadığı hiçbir özel, ulusal gün ve bayram olmazdı. Newroz, Mêrê Newroz, Zorbazî, Xele ve Xerman gibi özel gün ve bayramlar mutlaka Aşiq ve Bexşîlerin katılımı, şarkı ve kilamlarıyla kutlanırdı.
Bexşîler’in en çok kullandıkları enstürmanlar zurna(pîq), davul, zereb ve kemençedir. Sirwan’nın en ünlü bexşîlerinden biri Remezan Elî Ezîz’di. Tam bir kemençe, davul ve zurna üstadıydı. Bir diğer ünlü aşiq Niyaz Elî Roşne ise İran’ın kemençe ustası olarak değerlendirilir. Aşiqlar tüm bu uğraşlarının yanında şiirler de yazar ve okurlardı.
Şarkı söylemeleri, eğlenceler kordine edip coşturmaları yanında Aşiqlar’ın çok önemli bir misyonu daha vardı. Belki bilerek belki de bilmeyerek Horasan Kürtleri’ne Kürt kültürü, tarihi ve sözlü edebiyatını aktarmışlardır. Horasan Kürdistan’ında Lû, Newayî, Koroxlî, Xuce Lure, Şahsiyar, Sekîne, Salarme, Atamrgan û Perî bugün bile Aşiq ve Bexşilerin dillendirdikleri şarkı,kilam, öykü ve destanlardır.
Kürt kültürü için gereçekten kaygı duyanlar birçok sanat ve edebiyat geleneğinde olduğu gibi Bexşi ve Aşikların aktarıcılığını yaptıkları melodi ve sözcük deryasının kaybolmasından ciddi endişeler duymaktadırlar.
