Türkiye'de yeni bir hayat kurmak için iç savaştan kaçan Suriyelilerin çoğu, bu ayki depremlerin ardından şimdi hayatlarını yeniden inşa etmekle karşı karşıya kaldı. Türkiye, komşu ülkedeki 2011 ayaklanmasının ölümcül bir çatışmaya dönüşmesinin ardından sınırını Suriyelilere açtı. Şu anda yaklaşık 3,5 milyon Suriyeli mülteci Türkiye'de yaşıyor ve bunların yaklaşık yarısı 6 Şubat depremleriyle harap olan güney Türkiye illerinde. Bu aydan önce, çoğu işlerini ve düzenlerini kurmuştu.
Bazı aileler, Türkiye'deki sınırlı kaynakları ve yerel bağlantıları nedeniyle, Türkiye ve Suriye'de 50 binden fazla insanı öldüren ve yalnızca Türkiye'de yaklaşık iki milyon kişiyi yerinden eden depremlerden sonra yeniden savunmasız olduklarını söylüyor. Evi ağır hasar gören 24 yaşındaki Suriyeli bir anne olan Asella, Türk yetkililerin ailesinden defalarca, doğudaki Nizip'te kontrol altındaki bir mülteci kampına götürülmek üzere hazırlanmalarını istediğini söyledi. Asella, “Türklere battaniye ve yastık yardımı geliyor ancak hiçbirimize gelmedi” dedi.
Suriyeli mülteciler, insan hakları aktivistlerinin sosyal medyada dolaşan, trajedi sırasında dükkanları ve evleri yağmaladıklarına ve terk edilmiş evlerde kalmaya çalıştıklarına dair suçlamalarla da karşı karşıya. Cumhurbaşkanı Erdoğan, milyonlarca Suriyeli mültecinin ülkeye girmesine izin verdikten sonra büyük bir fayda sağladı. Ancak son yıllarda kötüleşen iç ekonomi ve kaynaklar için artan rekabet, özellikle Türkiye'nin birçok mülteciyi kabul eden bölgelerinde Suriyelilere karşı kızgınlığı artırdı. Şimdi, uzun süredir lider, kritik bir seçim yaklaşırken, artan baskısı altında.
"Geri dönmeleri çaresizliğin ölçüsü"
Türkiye Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Türkiye'de 20 binden fazla Suriyelinin anavatanlarına döndüğünü söyledi. Türkiye içişleri bakanlığının bu ayın başlarında yayınladığı bir genelgeye göre, Suriyeliler artık altı aya kadar Suriye'ye gidebilecek ve Türkiye'ye dönebilecekler. İnsan Hakları İzleme Örgütü Türkiye Direktörü Emma Sinclair-Webb, "İnsanların geri dönmesi, ne kadar çaresiz olduklarının bir ölçüsüdür. İş veya sürdürülebilir bir gelecek ihtimali olmayan bir yere neden geri dönesiniz ki?" dedi.
Uygulamada Suriyelilerin ileriki bir tarihte Türkiye'ye dönüp dönemeyecekleri ve depremden etkilenenlerin nerede ikamet edebilecekleri bile belirsiz. Geçen hafta Bab al-Hawa sınır kapısı bir düzine Suriyeli aile, dönmek için sıra olmuştu. Birçoğu, yıllarca ayrı kaldıktan sonra akrabalarını görmeyi umduklarını söyledi, ancak ayrılma kararlarını evlerinin yıkılan depreme de bağladı.
Ahmed Alhati, ailesinin altı yıl sonra eşinin babasıyla Halep'te yeniden bir araya geleceğini söyledi. Alhati bir bombardıman sırasında annesini, erkek kardeşini ve kız kardeşini kaybetmesi üzerine aile Türkiye'nin Antakya kentine kaçtı. Dede, Türkiye'de dünyaya gelen beş yaşındaki oğlu Mustafa'yı ilk kez görecekti. Alhati, “Birçok kez gelin, sizi özledik diyorlardı” dedi.
Adana merkezden 10 saatlik bir otobüsle sınıra giden hamile eşi ve bir yaşındaki kızı Mahmud Afes de sıradaydı. Amaçları Halep'teki ailelerinin yanına dönmekti, ancak Afes çiftlerin tek geçim kaynağı olan Türkiye'deki plastik geri dönüşüm işine geri dönmeyi planlıyordu. Afes’in bir arkadaşının Türkiye'de evi vardı ama sadece onu ağırlayabilirdi, yani çift şimdilik ayrılacaktı.
İnsan hakları aktivistleri, Erdoğan'ın mültecileri kuzey Suriye'ye göndermeye yönelik son çabalarının, onları Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad hükümeti ve ona bağlı milislerin devam eden zulmüne maruz bırakacağı konusunda uyarıyorlar. Hükümet dışı kontrol edilen alanların bile güvenli olmadığını söylediler. Birleşmiş Milletler, Batılı mahkemeler ve insan hakları grupları, Esad hükümetinin kimyasal silahlara ve işkenceye kadar yaptığı ihlalleri geniş çapta belgeledi. Daha iyi ekonomik beklentilerle birlikte güvenlik, birçok Suriyeli ailenin Türkiye'de kalmak istemesinin ana nedenleri arasında yer alıyor.
22 yaşındaki Suriyeli bir anne olan Nihal Okla, anavatanı hakkında "Savaş nedeniyle orada hiçbir şey yok" dedi. Okla’nın Nurdağı'nda yaşayan 50 kişilik ailesinden 8'i depremde hayatını kaybetti. Cesetleri defnedilmek üzere Suriye'ye gönderildi.
İngiltere merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre 16 Şubat itibarıyla bin 700'den fazla cenaze sınırdan Suriye'ye gönderilmiş olmasına rağmen, Türk yetkililer Türkiye'de kaç Suriyelinin öldüğüne dair bir veri yayınlamadı. Ahmed Hicazi, annesi, babası, eşi ve yedi çocuğuyla birlikte 2012 yılında Suriye'nin liman kenti Lazkiye'deki evlerinden Türkiye'ye geldiklerini söyledi. Hicazi inşaat ve bahçıvanlık gibi ufak tefek işler alana kadar altı yıl mülteci kampında kaldılar. Bu sayede Nurdağ’da iki ev kiraladılar. Ancak iki evinde yıkılmasının ardından AFAD tarafından sağlanan bir çadırda kalıyorlar. Hicazi, “Gidecek yerimiz yok ama Nizip’e gitmek istemiyoruz. Burada akrabalarımız, arkadaşlarımız ve tanıdıklarımız var. Bunu kaybetmek istemiyoruz” dedi.
