2023'te Dağlık Karabağ'ı Ermeni ayrılıkçılardan geri almasının ardından bölgedeki etkisi artan Azerbaycan, İsrail ve Türkiye ile olan yakın ilişkilerini Suriye'de gerilimi azaltmak için kullanıyor.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hikmet Hacıyev, Bakü'nün, güvenlik tehdidi olarak gördükleri durumu azaltmak için Suriye'de faaliyet gösteren Türkiye ve İsrail arasında üç turdan fazla görüşmeye ev sahipliği yaptığını doğruladı.
İstanbul merkezli Küresel Gazetecilik Konseyi tarafından düzenlenen bir ziyaret için Bakü'de bulunan Türk gazetecilere konuşan Hacıyev, “Azerbaycan bir anlaşma için diplomatik çaba sarf ediyor” dedi.
“Hem Türkiye hem de İsrail bize güveniyor.”
Beşar Esad rejiminin geçtiğimiz 8 Aralık'ta devrilmesi İsrail'de güvenlik endişelerine yol açmıştı.
O zamandan bu yana İsrail, gelişmiş silahların "aşırılık yanlısı" olarak gördüğü Suriye'nin yeni yönetiminin eline geçmesini engellemek amacıyla, sonuncusu Cuma günü olmak üzere Suriye'nin birçok bölgesine yüzlerce saldırı düzenledi.
Türkiye'nin yakın bir müttefiki ve stratejik ortağı olan Azerbaycan, Suriye meselesi de dahil olmak üzere önemli uluslararası konularda sürekli olarak Ankara'nın tutumuyla aynı çizgide yer aldı.
Ancak Azerbaycan, petrolüne bağımlı olan ve Bakü'nün önemli bir silah tedarikçisi olan İsrail ile de iyi ilişkilere sahip.
Şimdi de Suriye'nin yeni yöneticileriyle temas kuran Bakü, Türkiye ile İsrail arasındaki teknik görüşmeleri kolaylaştırarak sessiz bir diplomasi yürütüyor.
Bakü merkezli Uluslararası İlişkiler Analiz Merkezi Başkanı Ferid Şafiyev AFP'ye yaptığı açıklamada “İki taraf birbirlerinin kaygılarına saygı duyan ortak bir model üzerinde anlaşırsa başarılı oluruz” dedi.
Şafiyev, “Suriye ve özellikle de kuzey toprakları, başta Kürt savaşçılar olmak üzere terörist grupların varlığı nedeniyle Türkiye'nin güvenlik kaygısıdır” dedi.
Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyini kontrol etmek istediğini ancak aynı zamanda Şam çevresinde güvenliği sağlamak için Palmira ve T4 hava üsleri çevresinde “daha güçlü bir varlığa sahip olmak” istediğini de sözlerine ekledi.
İsrail'e petrol sevkiyatı
Türkiye ile İsrail arasındaki ilişkiler İsrail'in Gazze savaşı nedeniyle bozuldu ve Ankara görüşmelerin sadece teknik boyutta olduğu konusunda ısrar ediyor.
AFP'ye konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen üst düzey bir Türk yetkili, “Gazze'deki savaş devam ettiği sürece Türkiye İsrail ile ilişkilerini normalleştirmeyecek” dedi.
Türkiye Gazze'deki savaş nedeniyle İsrail ile ticareti askıya aldığını açıklamıştı.
Ancak Türkiye'deki bazı isimler ticaretin devam ettiğini, özellikle de Azerbaycan petrolünü Ceyhan limanına getiren ve buradan İsrail'e sevk edilen Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı üzerinden petrol sevkiyatı yapıldığını iddia ederek Ankara'yı eleştiriyor.
Hacıyev, Bakü'nün Karabağ savaşı sırasında İsrail'den oldukça önemli bir destek aldığını söyledi ancak petrol konusunda yorum yapmaktan kaçındı.
Hacıyev, “Savaş sırasında İsrail'den silah aldık, parasını ödedik (ve) İsrail bize diplomatik destek verdi” dedi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Yardımcısı, “Azeri petrolü Ceyhan'a geliyor, ancak bu petrol açık denizlerde seyreden gemilere yüklendikten sonra nihai varış noktasını kontrol edemezsiniz” dedi ve ekledi:
“Bunlar dünya petrol piyasasının kurallarıdır.”
"Stratejik bir rol"
Bakü Siyaset Bilimciler Kulübü Başkanı Zaur Mammadov, Azerbaycan'ın Suriye konusunda Türkiye-İsrail diyaloğunu kolaylaştırarak “stratejik bir rol” oynadığını ifade etti.
Mammadov, “(Bu) Azerbaycan'ın bölgesel aktörler arasında... bir arabulucu olarak artan etkisini yansıtıyor” dedi.
Azerbaycan, tartışmalı Karabağ bölgesinin kontrolü için Ermenistan'la biri 1990'larda diğeri 2020'de olmak üzere iki savaşa girdikten sonra Eylül 2023'te 24 saatlik bir taarruzla bölgenin tamamını ele geçirmeyi başardı.
Bakü şimdi Erivan'la ilişkilerini normalleştirmeye çalışıyor ki başarılı olması halinde bu, Rusya ve Türkiye gibi büyük aktörlerin nüfuz mücadelesi verdiği bir bölgede büyük bir atılım olacaktır.
Analist Serkan Demirtaş, Azerbaycan'ın Esad sonrası Suriye'deki karşıt güvenlik kaygıları nedeniyle Türkiye ve İsrail arasında olası bir çatışmayı önlemek için devreye girdiğini ifade ediyor.
Demirtaş, “Bölgedeki en iyi iki müttefikinin karşı karşıya gelmesi Azerbaycan'ın hiç istemediği bir durum” dedi ve ekledi:
“Gelen haberler ilerleme kaydedildiğini gösteriyor. Bu da hidrokarbon zengini Azerbaycan'ın Karabağ savaşından sonra bölgede artan etkisini gösteriyor.” (AFP)
