Aslen Kürt olan Mısırlı yönetmen Elî Bedirxan ile Mısır’daki Kürdlerin durumu hakkında konuştuk. Yönetmen Bedirxan, hâlen kültür-sanat faaliyetleri yapan Bedirxan Merkezi’nin idaresi görevini yürütmekte.
Bas: Botanlı Bedirxan Ailesi’ndensiniz. Mısır’a ne zaman yerleştiniz?
Elî Bedirxan: Evet. Selahaddin Eyyubi döneminde Kürdler Mısır’a yerleşmiş. O dönemde Mısır, gözde bir yermiş.
Bas: Mısır’daki Kürdlerin nüfusu ne kadar?
Elî Bedirxan: Mısır’da bir milyondan fazla Kürd yaşıyor ama bunların çoğu, Kürd olduğunu bilmiyor. Bedirxanlar, Nakşibendiler ve Cundiler gibi birçok Kürd ailesi var ki onların da bazı kolları Kürdlüklerinin bilincinde değil. Bunun yanı sıra, tarihi Selahaddin ve Mehmet Ali Paşa dönemine dayanan çok sayıda Kürd köyü mevcut.
Bas: Mısır Kürdlerinin kendi kültürlerine önem vermeyişinin sebebi nedir?
Elî Bedirxan: Mısır yönetimi sürekli olarak Arap üstünlüğünden bahsederek ülkede yaşayan diğer halkları Araplaştırmak için çalışmış. Bu da diğer unsurlar gibi Kürdlerin de asimile olmasına yol açmış.
Bas: Mısır’da Kürd dernek ve merkezlerinin kurulması için bir çaba var mıydı önceden?
Elî Bedirxan: Doğrusu ciddi denilebilecek bir girişim olmamış. Bunun asıl sebebi de sürekli olarak halkı korkutan ve çabaların önünü kesen güvenlik kuvvetleri… Bana pek çok defa ‘Kürd müsün yoksa Mısırlı mı?’ diye sormuşlardır. Çoğu defa da Kürdleri, İsrail’le işbirliği yapmakla suçluyorlar.
Bas: Bedirxan Merkezi’ni ne zaman açtınız?
Elî Bedirxan: 1990 yılında, hâlen ailemle birlikte üst katında yaşadığım baba evimde bir yer açtım. Evin alt katıy merkez tabi. İlkin gençleri yetiştirmek için açılmış bir yerdi, sonradan sinema ve sanat alanında çalışacak kişilerin yetiştirilmesi için yeni bölümler ekledim. Merkez’de kitap satış birimi de mevcut. Her sezon 10-12 öğrencimiz oluyor.
Bas: Mısırlı oyunculardan hangileri Kürd?
Elî Bedirxan: Selah Seidenî, Mehmûd Milêcî, Suad Husnî, Adil Edhem, Necîb Reyhanî daha birçok kişi Kürd asıllı oyuncu var.
Bas: Başka kimler var?
Elî Bdirxan: Mehmet Ali Paşa ve 1952’ye kadar Mısır’a hükmetmiş olan torunları ile Mihemed Ebdu, Ebas Mehmûd Eqad, Ehmed Şewqî, Mehmûd Teymûr ve Nefertîtî.
Bas: Kürdçeden aklında kalan bir şey var mı?
Elî Bedirxan: Doğrusu dedem Kürdçe biliyordu. O öldüğünde babam çocukmuş henüz. Nenem de Kürdçe bilmediğinden babam da ben de Kürdçe’ye aşina olamadık.
Bas: Kürdistan’ı kaç kere ziyaret ettiniz?
Elî Bedirxan: Yedi kere ziyaret ettim. İlk kez 2004 yılında gitmiştim.
Bas: Mısır dışında Bedirxan ailesi üyeleriyle ilişkileriniz nasıl, görüşebiliyor musunuz?
Elî Bedirxan: Hayır maalesef. İnternette ‘Bedirxan Ailesi’ adıyla bir sayfa açmama rağmen kimse benimle temasa geçmedi.
Bas: Eşiniz Kürd mü Mısırlı mı?
Elî Bedirxan: İlk eşim Suad Husnî Qamişlo’dan bir Kürd’dü. Ama ikinci eşim Mısırlı.
Bas: Kürdistan’da sanatsal işler yapmak istemez misin?
Elî Bedirxan: Mele Mistefa Barzani’nin hayatı üzerine bir film yapmak istedim, yönetmenliğini ben yapacaktım ama dört yıldır film çalışmamız durmuş durumda. Birkç kez bunun için Kürdistan’a gittim. Ayıca Kürdistan Hükümeti’ne bir sinema ofisi kurma projesi sundum. Şimdiye kadar neden bu projeye ilişkin bir şey yapılmadığını anlamış değilim.
Bas: Mısır’daki son siyasi gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsun?
Elî Bedirxan: Ben Arap ülkelerinde demokrasinin yerleşebileceğini sanmıyorum. Çünkü Avrupa’da oluşan demokrasi süreci onlarca yıllık tecrübeye dayanıyor. Bize bu demokrasi kültürü yok. Aşiretçilik, particilik, hemşericilik var. Mısır’da acilen çözülmesi gereken başlıca sorunlar var. Ondan sonra gerçek demokrasi fikrinin tartışılması gerekiyor.
