1960 yılında kurulan ‘Beatles’ çılgınlığı, 10. yılında başta Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere olmak üzere dünyanın önemli bir kesimini kasıp kavurduğu sırada, Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te müzik öğrenimi gören Ezidi Kürdü bir genç, ‘Kürtçe Rock’ yapma kararı vermişti. Serhad yöresinden sürgün edilmek zorunda bırakılan on binlerce Ezidi-Kürt ailesinden birinin ferdi olan bu gencin adı, Keremê Teharê Gerdenzerî’dir.
Kerem Teharê Gerdenzerî, henüz 22 yaşındayken 1974 yılında ‘modern Kürt müziği’ çalışmalarına başlar. Basgitar çalan bu genç yaklaşık iki yıl sonra yani 1976 yılında üç müzisyen arkadaşıyla bir müzik grubu kurar: Koma Wetan. Perküsyonda Rafaelê Şamilê Dasinî, Keyboartta Lêvon Grêgorî Şaxbazyan, solo-gitar-vokalde Omerê Sebriyê Recebî olan grubun bas gitaristi, solisti ve de yöneticisi Keremê Gerdenzerî’dir. Koma Wetan Kürt Müzik Tarihine ‘İlk Kürtçe Rock’ grubu olarak girecektir.
soL Portal Yazarı Özkan Öztaş tarihteki ilk Kürtçe rock grubunu yazdı
Çalışmasının amacını, Sovyetler Birliği’nde yaşayan Kürtlerin edebiyatta, müzikte, sinemada, tiyatroda kat ettikleri yola ışık tutmak olarak açıklayan Öztaş\'ın kitabında, Sovyetler\'de yaşayan Kürtlerin Sovyetler Birliği deneyimi “Kürt tarihinin rönesansı” olarak tanımlanıyor.
İşte Özkan Öztaş\'ın kitabında, tarihteki ilk Kürtçe rock grubu olan Koma Wetan\'la ilgili o bölümler:
\"Geleneksel Kürt ezgileri ile modern müziğin harmanlandığı Sovyetler Birliği topraklarında Kürtçe rock deneyiminin yaşanması da kaçınılmazdı. Hem tüm Sovyetler’deki en ileri ve en iyi ürünlere temas etme imkânı, hem de anadilinde eğitimden ve müzik eğitiminden yararlanabilme olanağı, Kürt tarihinin ilk Kürtçe rock müziğinin varoluşuna zemin sundu.
Diğer çalışmalara kıyasla Kürtçe rock müziği çalışmalarının talihsiz yanı, Sovyetler Birliği’nin çözülüşüne yakın bir dönemde hayata geçirilmiş olmasıdır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından hemen sonra bu çalışma da sekteye uğrar ve piyasa koşullarına direnemez.
Koma Wetan grubu 1973 yılında, yoğunlukla Batı müziğini takip eden, Rus ve Gürcü rock müziklerini dinleyen gençlerin bir araya gelmesiyle ve sürekli dinledikleri rock müzik türünü kendileri üretmeye karar verince kuruldu. Grup ilk kurulduğunda üyeleri Lêvon Grigori Şexbazyan, Rafaêl ê Şamilê Dasinî, Omer ê Sebriyâ Recevî ve grubun öncüsü olan Kerem Gerdenzerî idi.
İlk albüm grubun kuruluşundan birkaç yıl sonra çıktı. Grubun kurucularından Gerdenzerî Kürt Rock Müziği’nin 40. yılında verdiği bir röportajda dönemi şu sözlerle anlatır:
\"Kafkaslar’da yaşayan şairlerimiz Ordixane Celil, Mikaili Reşid, Ezîzê Îsko, Letîvê Huseyn, Karlênê Çaçanî gibi şairlerin tekstleri üzerine çalışıyorduk. Ben de müzik yapıyordum. Sonra arkadaşlarla toplanıp aranjesini yapıyorduk. Herkes fikrini sunuyordu. Bütün bunlar bir araya gelince albüm yapma fikri de kendiliğinden doğdu. 1978-79’da Gürcistan’da müzik festivali yapıldı. Bizi de çağırdılar. Festival Gürcü ve Sovyet ülkelerinde canlı yayınlandı. 1979’da albümün demosunu (fonogram) yaptık. Proje, Moskova’daki Sovyet Kompozitörleri Komisyonu’ndan geçtikten sonra plak 1989’da çıktı.\"
Plak gelirleri Halepçe\'ye
Tüm bu plak çalışmaları ve üretimleri Sovyet devleti tarafından destekleniyordu. Ayrıca grubun ilk plak gelirleri tarihe imza atan bir konuda kullanılmış oldu. Albümün çıktığı 1989 yılı bir yandan Sovyetler’in çözüldüğü, diğer yandan da kilometrelerce ötede Kürtlerin Saddam’ın kullandığı kimyasal silahlarla katledildiği sürece denk düşüyordu. Halepçe’de binlerce Kürdün katledildiği süreçte grup tüm plak satış gelirlerini Halepçe ile dayanışmak için kullandı. Albümün üzerine “bu plaktan elde edilen gelir Halepçe’de zarar görenler için Londra’da açılan banka hesabına aktarılacaktır” cümlesi eklendi.
Sovyetlerin desteği yokluğunda grup dağıldı
Grubun kurucularından Gerdenzerî çalışmalara Sovyetler’in ciddi desteğinin olduğunu ve Sovyetler’in dağılmasıyla birlikte maddi olanaksızlıklardan dolayı grubun da dağıldığı ifade eder. Grup üyelerinin bazıları çalıştıkları yeni işlerden dolayı müzikle olan bağlarını tamamen koparmak zorunda kalırlar. Geriye sadece Gerdenzerî’nin bireysel olarak sürdürdüğü çalışmalar kalır.
Blues, caz ve klasik müzik alanlarındaki pek çok ürünle buluşma olanağı bulan bu kuşağın Kürt müzik tarihi açısından değeri sadece ilk olma özelliği değil, aynı zamanda bu alanda Kürt kültürü ile modern müziği harmanlayarak bir çalışmayı üretmiş olmalarıdır.
Üretilen ezgiler Sovyetler Birliği’ndeki Kürtlerin, edebiyatçıların, şairlerin ve Kürt kültürü tarihinin edebi ürünlerinin çıktısıdır. Halen dinlendiğinde anlaşılır arî bir Kürtçe ile söylenmiş ezgilerde geleneksel motifleri görmek mümkündür.
Kürt kültür ve sanat tarihinin en talihli dönemlerinden birine şahit olan Koma Wetan, Kürt kültür tarihinin köşe taşlarından biri olmayı başarmıştır ve günümüzde de hâlâ dinlenmektedir. Sovyetler Birliği’nin bu ilk Kürt Rock Müziği deneyimi, Kürt kültür tarihinin en güzel ezgilerini, eşitlik ve özgürlüğün egemen olduğu bir dünyada üretme şansını iyi değerlendirmiştir.\"
Keremê Teharê Gerdenzerî, 6 Mart 1952 yılında Gürcistan’ın Tiflis kentinde doğar. Babası Teharê Hacî Gerdenzerî, annesi Redifa Nacivbeg Reşî’dir. Gerdenzerî halen Rûsya’nın başkenti Moskovaya 2-3 saat mesafedeki bir yerleşim biriminde, müzik hayatından kopmaksızın mütevazi bir yaşam sürdürmektedir.
