2013 İran için daha ılımlı bir cumhurbaşkanı seçme ve uluslararası toplulukla nükleer programını sınırlamak için ön anlaşmaya varma gibi önemli değişiklikler yaşanan bir yıl oldu. Ancak uzmanlara göre, değişikliklerin kapsamı açısından esas sınav yılı, İran’ın daha fazla, daha kalıcı politika değişiklikleri yapmaya zorlanacağı 2014 yılı olacak.Kasım ayında İran ve altı dünya gücünün dışişleri bakanlarının Tahran’ın nükleer programını sınırlayan ve ekonomik yaptırımları hafifleten bir ön anlaşmaya varmaları tarihi bir gelişme oldu.
Böylece İran’da önemli değişikliklerin olduğu bir yıl noktalandı.
2012’de dönemin Cumhurbaşkanı Mahmut Ahmedinejat, Batı’ya karşı sert söylemlerle gündeme gelip ciddi nükleer görüşmeler yapmaktan kaçınırken İran ekonomisi kötü yönetim ve ekonomik yaptırımlar sonucu giderek çöküyordu.
Haziran’da İran halkı Ahmedinejat’ın yerine nispeten ılımlı Hasan Ruhani’yi cumhurbaşkanı seçti. Daha önemlisi İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Ruhani’nin yeni yaklaşımını resmen destekledi.
Bütün bunlar Kasım’da Cenevre’de bir nükleer anlaşmayla sonuçlandı.
Emekli büyükelçi Richard LeBaron “Bunu önemli bir gelişme olarak görüyorum ama fazla büyütmememiz gerektiğini düşünüyorum” diyor.
Skype aracılığıyla konuşan emekli büyükelçi halen Richard LeBaron Atlantik Konseyi’nde uzman.LeBaron, “Bence 2014 İran’ın stratejik bir politika değişikliğine gidip gitmeyeceğini gösterecek kritik bir yıl olacak. Ancak şu ana kadar yaptıkları taktik düzeyde” görüşünde.
LeBaron, İran’ın uzun süreli bir nükleer anlaşmaya zorlanması durumunda sertlik yanlıları ve ılımlılar arasındaki iç mücadelenin yeniden başlayacağını tahmin ediyor.
Londra’daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü uzmanı Mark Fitzpatrick de, önümüzdeki aylarda hiç değilse savaş değil müzakere konuşulacağını söylüyor: “İran’ın nükleer programı sınırlanmasaydı ilerlemeye devam edecek ve yaza kadar İsrail’in kırmızı çizgilerini geçmiş olacaktı. Biz de askeri seçeneği konuşuyor olacaktık.”
Hem Fitzpatrick hem de LeBaron, İran’ın nükleer silah geliştirme niyetleri olmadığı yolunda verdiği güvenceleri kuşkuyla karşılıyor. Uzmanlar İranlı yetkililerin bir yandan halkı memnun etmek için yaptırımların hafifletilmesini sağlamaya çalışırken, bir yandan da nükleer silah seçeneğini elde tutmak isteyecekleri görüşünde.
Fitzpatrick’e göre, İran’ın ne kadar çok sınırlamayı kabul edeceği ve karar verirse nükleer silah geliştirmesinin ne kadar zaman alacağı belli değil: “Amerika’nın kendisini rahat hissetmek için istediği ölçüde uzun bir nükleer silah geliştirme süresini kabul edecekler mi? Bu gelecekteki görüşmelerde çok hassas bir konu olacak.”
Birçok uzman görüşmelerde öngörülen altı aylık süre içinde anlaşmaya varmanın zor olacağı görüşünde. Ama küçük ilerlemeler bile Ortadoğu ve Batı’daki kaygıları azaltıp diğer konularda özellikle Suriye konusunda işbirliği olasılığı yaratabilir. Buna karşın görüşmeler çıkmaza girerse geçen yıllarda yaşanan gerginliklerin yeniden canlanması mümkün.
