Avrupa Parlamentosu (AP) Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor tarafından son iki yıl içindeki Türkiye ve AB çerçevesindeki gelişmeler ışığında hazırlanan Türkiye raporunda, vize serbestisi için gerekli 72 kriterin son kalan 6 maddesinin tamamlanması halinde sürecinin yeniden başlayabileceği belirtildi.
Söz konusu 72 kriter ise "belge güvenliği", "göç yönetimi", "kamu düzeni ve güvenliği", "temel haklar" ve "düzensiz göçmenlerin geri kabulü" olmak üzere beş tematik grupta toplandı.
Türkiye'nin Schengen ülkelerine vize muafiyetini elde etmek için karşılaması gereken 72 kriterden 66'sını yerine getirmiş olsa da son 6 kriter konusunda uzun zamandır bir çıkmaz yaşanıyor.
Vize serbestisi için kalan 6 kriter ise şöyle:
• Terörle mücadele yasasında değişiklik,
• AB Polis Örgütü Europol ile operasyonel işbirliği anlaşması,
• Avrupa Konseyi bünyesindeki Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu'nun (GRECO) yolsuzlukla mücadele alanındaki önerilerinin uygulanması.
• Suç bağlantılı konularda tüm AB üyeleriyle iş birliğine gidilmesi.
• Türkiye üzerinden kural dışı şekilde AB ülkelerine geçiş yapan kişilerin geri alınmasına ilişkin Geri Kabul Anlaşması'nın (GKA) tüm unsurlarıyla uygulanması.
• Kişisel verilere yönelik yasal düzenlemelerin Avrupa standartlarıyla uyumlu hale getirilmesi.
Vize serbestisi konusunda Türkiye'nin gerekli kriterlerin karşılanması yönünde hiçbir ilerleme kaydetmemiş olmasına değinilerek, "AP, tüm AB Üye devletlerine karşı ayrımcı olmayan bir şekilde, açık bir şekilde bekleyen altı kriteri tam olarak yerine getirir getirmez vize serbestisi sürecini başlatma isteğini yineler," ifadeleri kullanıldı.
AP'nin "Türk vatandaşlarının, talepteki belirgin artış ve sistemin kötüye kullanılması korkusu nedeniyle vize taleplerinde sorunlarla karşılaşmasından üzüntü duyulduğu" belirtildi.
2011 Suriye iç savaşıyla başlayan küresel sığınmacı krizi, Türkiye ve AB'yi bir "Geri Kabul Anlaşması" için Aralık 2013'te masaya oturttu.
AB ile Türkiye arasında 16 Aralık 2013'te Vize Serbestisi Diyaloğu ve AB ile Türkiye arasında Geri Kabul Anlaşmasının imzalanması ile başlamıştı. Bu görüşmeler, Türkiye ile vizesiz seyahat uygulamasına yönelik "yol haritasına" dayanıyordu.
Vize serbestisi, Türk vatandaşlarına herhangi bir 180 günlük dönem içerisinde 90 gün boyunca Schengen bölgesine vizesiz seyahat etmelerine imkan tanıması planlanıyordu.
29 Kasım 2015'te yapılan AB-Türkiye zirvesinde Türkiye, Ekim 2016 tarihine kadar vize serbestisini kazanmak amacıyla, Geri Kabul Anlaşması da dahil olmak üzere "yol haritasını" daha hızlı bir şekilde gerçekleştirme taahhüdünde bulunmuştu.
Vizelere erişimin iyileştirilmesi için çağrı
AP Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor tarafından hazırlanan raporun 52. maddesinde Türk vatandaşlarının vizelere erişimin iyileştirilmesi yönünde siyasi kararlılık mesajı verildi.
Ayrıca teknik ve idari engellerin ele alınması için hem AB hem de Türkiye tarafına yoğun çaba gösterme çağrısı yapıldı.
Raporda, "AB Üye Devletlerini bu konuya ayrılan kaynakları arttırmaya çağırıyor; özellikle ticari faaliyetler ve Erasmus öğrencileri ile ilgili olarak vize kolaylaştırma tedbirlerini desteklenmesi; Türk makamlarının, kalan kriterlere uyum için gerekli adımları atmazken, bu dosyada ilerleme kaydedilmediği için AB'yi suçlamaya yönelik sürekli girişimlerinden ise derin üzüntü duyulduğu" ifade edildi.
Donan AB üyelik müzakereleri mevcut koşullarda yeniden başlatılamayacak
Türkiye ile AB üyelik müzakereleri, AB Konseyi Kararları doğrultusunda 2018'den bu yana durmuş durumda.
Raporda üyelik sürecine dair yapılan değerlendirmede, Türkiye’nin üyelik sürecinin mevcut koşullarda yeniden başlatılamayacağı açıkça belirtiliyor. Bunun temel nedenleri olarak demokratik normlardan sapma, hukukun üstünlüğünün zayıflaması ve AB değerlerine bağlılığın sorgulanması gösteriliyor.
"Rapor, Türkiye'nin AB'ye katılım sürecinin mevcut koşullarda yeniden başlatılamayacağını yinelemekte ve Türk hükümeti ile AB kurumları ve Üye Devletlerini, şu anda dondurulmuş olan katılım sürecinin ötesinde, daha yakın, daha dinamik ve stratejik bir ortaklık yönünde çalışmaya devam etmeye çağırmaktadır."
AB, Türkiye ile diyaloğun yalnızca göç, enerji ve ticaret gibi sınırlı alanlarda sürdüğünü ve bu alanlardaki iş birliğinin bile zorluklarla karşı karşıya olduğunu ifade ediyor.
Türkiye'nin katılım sürecine ilişkin mevcut durumu, son gelişmeleri ve ayrıca AB ile Türkiye arasındaki daha geniş kapsamlı ilişkilerin değerlendirildiği raporda, "Türk hükümetinin AB üyeliğine bağlılığına ilişkin son açıklamalarına rağmen, Türkiye ile AB'nin değerleri ve normatif çerçevesi arasındaki uçurumun -ki bunlar katılım sürecinin merkezinde yer almaktadır- son dönemde hukukun üstünlüğünü ve temel hakları kısıtlamaya yönelik yasa ve tedbirlerin devam etmesiyle giderilemediğini savunuyor," ifadeleri yer aldı.
Aynı zamanda, Türk makamlarına "Diğerlerinin yanı sıra muhalefet üyeleri, insan hakları savunucuları, avukatlar, sendikacılar, azınlık mensupları, gazeteciler, akademisyenler ve sivil toplum aktivistlerinin haklarına yönelik mevcut ciddi kısıtlamalara ve sürekli saldırılara son verme" çağrısı yapıldı.
'Yargı bağımsızlığı ve temel özgürlükler zedelenmiş'
AB Komisyonu’nun en dikkat çekici tespiti, Türkiye'de demokrasinin sadece anayasal düzlemde değil, uygulamada da ciddi şekilde aşındığı yönünde.
Rapor, kuvvetler ayrılığı ilkesinin belirgin biçimde zayıfladığını, yürütmenin yargı ve yasama üzerindeki etkisinin arttığını ortaya koyuyor. Yargı bağımsızlığına dair özellikle şu ifade dikkat çekiyor:
"[AP] yargı bağımsızlığını sağlayacak yapısal tedbirlerin alınması gerektiğini vurgular; dokuz yargı reformu paketinden oluşan bir reform stratejisine rağmen, hükümetin yargı sistemine sistematik müdahalesi ve yargının siyasi araçsallaştırılması sonucunda Türkiye'de yargının bağımsızlık durumunun vahim kalmasından derin üzüntü duyar; bu bağlamda, başta bireysel başvurular olmak üzere, kalan anayasal denetim mekanizmalarının zayıflamasından ve adil yargılamanın sık sık ihlal edilmesinden üzüntü duyar."
Temel haklar konusunda da benzer bir tablo söz konusu. Raporda, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, toplantı ve örgütlenme haklarında kaydedilen gerileme ciddi bir endişe kaynağı olarak tanımlanıyor.
Özellikle bağımsız medyanın maruz kaldığı baskılar ve sivil toplum kuruluşlarının hedef alınması, AB normlarıyla büyük ölçüde çelişiyor.
“Sivil toplum üzerindeki sistematik baskılar ve cezalandırıcı yaklaşımlar, demokratik çoğulculuğun altını oyuyor.”
Türkiye’nin dış politikasının AB Ortak Dış ve Güvenlik Politikası (ODGP) ile giderek daha az uyumlu hale geldiği raporda dikkat çeken diğer bir unsur.
Özellikle Doğu Akdeniz, Orta Doğu ve Kafkaslar gibi bölgelerde izlenen dış politika tercihleri, AB ile stratejik bir çatışma yaratıyor.
Ukrayna krizi çerçevesinde Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarına Türkiye’nin katılmaması da eleştirilen noktalar arasında. Raporda şu değerlendirmeye yer veriliyor:
“Türkiye, AB’nin dış politika yönelimlerinden giderek uzaklaşmakta, özellikle stratejik meselelerde uyum yerine kendi çıkarlarını öne çıkaran bir yol izlemektedir.”
Bu durum, üyelik perspektifinin temelini oluşturan siyasi uyumun ciddi biçimde zedelendiğine işaret ediyor.(Euronews)
