Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA) İran'ın, nükleer silahların yayılmasının önlenmesine yönelik yükümlülüklerini ihlal ettiğini açıkladı.
Böyle bir ihlal 20 yıldan sonra ilk defa gerçekleşti. Kurumun yöneticilerinin aldığı karara göre bu yükümlülüklerin ihlalinin devamı halinde İran Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne şikayet edilebilir.
İran bu kararı siyasi olarak nitelendirdi ve zenginleştirilmiş uranyum üretimini "önemli ölçüde artıracağını" duyurdu. Avrupa Birliği ise İran'a itidal çağrısı yaptı.
IAEA geçen hafta yayınladığı başka bir raporda da İran'ın denetimler konusunda işbirliği yapmadığını aktarmıştı. Kurum, uzun bir süredir devam eden soruşturmada İran'ın varlığı ilan edilmemiş nükleer materyallerle gizli faaliyetler yürütüyor olabileceğine dair endişelerini duyurmuştu.
İran Dışişleri Bakanlığı ise Avrupalı ülkeleri, yaptırımlara yol açabilecek hamleleri desteklememeleri konusunda uyarmış, aksi takdirde sert bir tepki göstereceklerini duyurmuştu.
IAEA'nın bu açıklaması, ABD ile İran arasında süren yeni bir nükleer anlaşmaya yönelik müzakereleri de etkileyebilir. Açıklama, ABD'nin Orta Doğu'daki bazı vatandaşlarının bölgeyi terk etmesine yönelik kararından bir gün sonra geldi. Bu karar da İsrail'in İran'daki nükleer tesislere yönelik saldırı hazırlığında olduğu haberlerinin ardından alındı.
Nükleer faaliyetlerine yönelik iddiaları reddeden İran, sadece barışçıl amaçlarla enerji ürettiklerini ve nükleer silah geliştirmek gibi bir hedeflerinin olmadığını söylüyor.
2015 yılında İran ile altı ülke arasında imzalanan bir anlaşmayla, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran'ın nükleer faaliyetlerini kısıtlaması ve IAEA'ya daha fazla denetim erişimi sağlanması konusunda uzlaşılmıştı. Fakat ABD Başkanı Donald Trump, anlaşmanın nükleer silah geliştirme imkanını etkili bir şekilde engellemediği gerekçesiyle 2018'de bu anlaşmadan çekilerek yaptırımları tekrar başlatmıştı. İran da bu duruma tepki olarak anlaşmanın getirdiği kısıtlamaları teker teker ihlal etmeye başlamıştı. Bu kısıtlamalar arasında zenginleştirilmiş uranyum üretimi de yer alıyor. Uranyum, zenginleştirilme derecesine göre nükleer reaktör yakıtı olarak kullanılabildiği gibi nükleer silah üretiminde de kilit bir öneme sahip.
IAEA'nın son raporunda, İran'ın %60 saflıkta zenginleştirilmiş 400 kilogramdan fazla uranyum biriktirdiği ve bununla 9 adet nükleer bomba üretilebileceği yer alıyordu.
