İran'ın bölgesel bir güç olarak konumu, İsrail ile yaşadığı çatışmada aldığı yıkıcı askeri ve stratejik darbelerin ağırlığı, ABD müdahalesi ve daha önce İran'ın vekil ağının dağılmasıyla daha da kötüleşti.
Nükleer programının, askeri kabiliyetlerinin ve bölgesel nüfuzunun hızla azalması, Ortadoğu'daki güç dinamiklerinde dramatik bir değişime işaret ediyor.
İran'ın toparlanma potansiyeli bir miktar devam etse de, mevcut gidişatı bölgesel güvenlik ve istikrar açısından geniş kapsamlı etkileri olan azalan bir role işaret ediyor.
Kısıtlanmış Nükleer Hırslar
İsrail'in 13 Haziran'da başlattığı hava saldırıları İran'ın nükleer altyapısını hedef aldı, ABD'nin sığınak delici bombaları ve Tomahawk füzeleri daha sonra Tahran'ın Fordo, Natanz ve İsfahan'daki ana nükleer tesislerini yok etti.
Bu saldırılar İran'ın nükleer programını yıllarca geriye götürerek stratejik caydırıcılığının ve bölgesel nüfuzunun temel bir ayağını ortadan kaldırdı. Güvenilir bir nükleer tehdit olmadan, İran'ın rakiplerini sindirme veya güçlü bir konumdan müzakere etme yeteneği ciddi şekilde kısıtlandı.
Askeri bozulma
İsrail'in İran'ın geniş bölgelerine düzenlediği hava saldırılarıyla ortaya koyduğu hava üstünlüğü ve üstün istihbaratı, İran'ın hava savunma sisteminin zaaflarını ve askeri gücünün sınırlarını ortaya koydu.
Üst düzey askeri komutanların ortadan kaldırılması ve füze üsleri ve askeri üsler de dahil olmak üzere kritik altyapının imha edilmesi, İran'ın konvansiyonel yeteneklerini yok etti.
Buna paralel olarak, İran'ın İsrail'e yönelik füze ve insansız hava aracı saldırıları herhangi bir stratejik etki yaratmada başarısız olurken, Tahran'ın Katar'daki ABD hava üssüne yönelik misilleme saldırısı sınırlı ve etkisiz kaldı ve bu durum, güç yansıtma veya simetrik yanıt verme kapasitesinin azaldığını gösterdi.
Proxy(Vekil) Ağı Çöküşü
İran'ın Direniş Ekseni, İsrail'in askeri operasyonları tarafından önemli ölçüde zayıflatıldı. En önemlisi, Hizbullah'ın liderliği, önemli bir misilleme olmaksızın, hızlı bir IDF saldırıları dizisiyle ortadan kaldırıldı.
Aralık 2024'te Suriye'de Esad rejiminin düşmesi , İran'ın Lübnan'a olan tedarik hatlarını keserek Tahran'ı bölgesel büyük vizyonunun önemli bir parçasından mahrum bıraktı. Bu asimetrik erişim kaybı, İran'ın gücünü geniş alanlara yansıtma ve İsrail'i doğrudan tehdit etme yeteneğini önemli ölçüde kısıtlıyor.
İran'ın Zaafları
Rusya ve Çin'in eylemsizliği, Batı başkentlerinin çoğunda İsrail'e verilen destekle birleşince İran'ın yalnızlaştığı ortaya çıkıyor.
Ekonomik açıdan İran, devam eden mücadeleler, sürekli krizler ve aksaklıklarla karşı karşıyadır. Bu durum, rejimin iç altyapısını onarma ve bölgesel nüfuzunu artırmak için dış projelere yatırım yapma kabiliyetini daha da kısıtlamaktadır.
İran rejimi aynı zamanda artan iç baskılarla da karşı karşıya; askeri aşağılanma ve ekonomik sıkıntılar halkın hoşnutsuzluğunu daha da artırıyor olabilir.
Rejim değişikliğine dair henüz bir işaret olmasa da, stratejik varlıkların ve bölgesel nüfuzun kaybı, İslam Cumhuriyeti'nin iç meşruiyetini daha da aşındırabilir ve iktidar üzerindeki etkisini tehdit edebilir.
Stratejik Etkiler
İran'ın bölgesel bir güç olarak çöküşü Orta Doğu'yu yeniden şekillendiriyor. İsrail, ABD'nin stratejik üstünlüğünü güçlendirmesiyle baskın askeri aktör olarak ortaya çıkıyor. Suudi Arabistan ve BAE liderliğindeki Sünni blok boşluğu doldurabilirken, Türkiye ve Katar nüfuzunu genişletebilir.
Ancak zayıflamış bir İran, aşırılığı körüklemeye ve Tahran yeniden ayağa kalkmaya çalışırken vekilleri kullanmaya devam ederek bölgeyi istikrarsızlaştırabilir. Ayrıca, bazı uyarılar dikkate alınmalıdır:
Asimetriyle Dayanıklılık : İran'ın düşük maliyetli, yüksek etkili asimetrik taktiklerle uyum sağlama geçmişi, zaman içinde nüfuzunu yeniden inşa etmesine olanak tanıyabilir.
Jeopolitik Etki : Rusya ve Çin ile olan bağlar, sınırlı ve az gelişmiş olsa da, tam bir çöküşü hafifletebilecek diplomatik ve ekonomik can damarları sağlıyor.
İç Uyum: Rejimin muhalefeti bastırma ve toplumun bazı kesimleri arasında milliyetçi duyguları harekete geçirme becerisi, iç kırılmayı geciktirebilir ve bu sayede bir miktar toparlanma kapasitesi korunabilir.
Ateşkes Dinamikleri : Ateşkesin devam etmesi durumunda İran'ın yeniden toparlanması için zaman kazanılabilir; ancak bu durum muhtemelen İran'ın stratejik hedeflerini sınırlayan tavizlerle birlikte gelecektir.
Son tahlilde, İran'ın bölgesel güç statüsü, askeri yıkım, vekalet ağlarının parçalanması ve stratejik izolasyonun bir araya gelmesiyle çöktü.
Gizli kabiliyetler ve tarihi dayanıklılık kısmi toparlanma için yollar sunarken, mevcut kayıpların ölçeği muhtemelen İran'ın hakimiyetine ağır bir darbe vuruyor.
İran İslam Cumhuriyeti, uzun bir süre nüfuz kaybıyla karşı karşıya kalabilir; bölgesel rolü, giderek zayıflayan bir konumdan düşmanca bir jeopolitik ortamda yolunu bulabilme becerisine bağlı olabilir.(Israel Radar)
