Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) örgütünün Irak’ta yarattığı istikrarsızlığın ardından bağımsız bir Kürdistan yakın mı sorusu da gündemde.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu “ılımlı” bir Kürdistan kurulmalı derken, AKP sözcüsü Hüseyin Çelik, Kürdistan ilan edilirse Türkiye’nin tepkisinin eskisi gibi olumsuz olmayacağı sinyalini verdi.
Bölgeyi yakından takip edenler, ülkedeki gelişmelerin Kürtlerin elini birçok açıdan güçlendirdiğini düşünüyor. Özellikle de krizin giderek derinleştiği Irak\'ta, ekonomik ve güvenlik açısından istikrarlı bir \"vaha\" olarak.
“Kan ve İnanç” kitabının yazarı olan Aliza Marcus ırak devletini çökmesi ve Kerkük’ün kontrol altına alınması ile Kürtlerin artık daha bağımsız bir pozisyonda olduğunu söylüyor.
Kürtlerin artık Bağdat’la çalışmaya zorlanamayacağı görüşünde olan Marcus için, bağımsızlık ise bu koşullara rağmen o kadar kolay değil. Marcus öncelikle bağımsız bir Kürdistanın Kürtlerin çıkarına olup olmadığından emin değilim diyor.
Kürtler bağımsızlık ilan ederse “şüphesiz ki destek bulacaklardır” diyen Marcus, Netanyahu’nun açıklamasına rağmen Kürtlerin “istikrarları ve başarıları için uluslararası alanda (tanınmaları konusunda) daha geniş bir anlaşmaya” ihtiyaçları var diyor.
Marcus, “Iraklı Kürtler Irak’ın çöküşü için sorumlu tutulmak istemezler” diyor.
Orta Doğu ve Afrika Çalışmaları Merkezi Moshe Dayan’dan araştırmacı Ceng Sağnıç ise IŞİD’in yarattığı koşulların artık Kürtleri Irak’ın parçalanmasından sorumlu tutulamayacak noktaya getirdiği görüşünde.
Sağnıç, “Irak’ın uluslararası meşruiyeti olmayan Sünni bir örgütün liderliğinde fiilen bölünmesi Kürdistan Bölgesi’nin Irak’ın parçalanmasından sorumlu tutulması ihtimalini ortadan kaldırmış oldu” diyor.
IŞİD’in Irak ordusunu Erbil ile Bağdat arasındaki tartışmalı bölgelerden çıkmaya zorlamasının Erbil’e “Bağdat’a karşı sert ve fonksiyonel bir kart” sağladığını düşünen Sağnıç bağımsız bir Kürdistan için iki senaryodan bahsediyor.
Birincisine göre Kerkük’ü de içine alan ve böylece ekonomik kapasitesi kendini rahatlıkla finanse edebilecek bağımsız Kürdistan. Bunun diplomatik açıdan tanınmayı zor hale getireceğini söyleyen Sağnıç, bu şekilde ilan edilen bağımsızlığın “ABD muhalefetini yatıştırmak için kurgulana konfederatif Irak fikrine ters” olacağını söylüyor.
Irak, Türkiye’de seçim ve Kürtler
Türkiye’de süregiden Kürt sorunundaki müzakere süreci bölgedeki gelişmelerden nasıl etkilenecek?
Cengiz Çandar’a göre buna cevap vermek için henüz erken ve ilk önce cumhurbaşkanlığı seçimleri atlatılmalı. Halkların Demokratik Partisi (HDP)’nin Selahattin Demirtaş’ı aday olarak açıklamasının önemli sonuçları olacağını düşünüyor.
Demirtaş’ın Kürt siyasi hareketi içinde Başbakan Tayyip Erdoğan’a karşı en fazla eleştirel dili kullanan ve de Kürtler arasında oldukça popüler bir isim olduğunu söyleyen Çandar, en azından seçimlerin birinci turunda Başbakan Erdoğan’ı zorlayacağı görüşünde.
Demirtaş ve ekibinin Türkiye’de hatırı sayılır bir güç olduklarını göstermek için oyları artıracak bir performans göstermeye çalışacaklarını söyleyen Çandar, bunun “Bazı çevreler tarafından çantada keklik olarak görülen Erdoğan’ın birinci turda seçilme ihtimalini aşağı çekiyor” diyor.
Çandar, ikinci tura kalınırsa Türkiye Kürtlerinin PKK ile irtbatı olan çevrelerin ve bizzat PKK’nın Kürt meselesi konusunda ellerine önemli bir pazarlık kozu geçirmesini ve çıtayı yükseltmesi sonucunu getireceğini düşünüyor.
İkinci senaryo ise Kerkük ve diğer tartışmalı bölgelerde askeri varlığa devam ederek sadece Kürdistan Bölgesi’nde bağımsızlık ilanı. Sağnıç “Bu durumda bölge muhtemelen Kerkük petrollerini Irak anayasasını yaşanılan kaosu sebep göstererek ihlal ederek satmaya devam edecek ve tartışmaları bölgeleri iki devlet arasındaki uluslararası bir sorun olarak tutma yoluna gidecektir. Bu sayede Bağdat’ı konfederasyon için ikna etme şansı da daha fazla olacaktır” diyor.
“Tarihsel olarak oldukça yakın”
Orta Doğu’yu yakından izleyen bir isim olan Cengiz Çandar bağımsız bir Kürt devleti ihtimalinin son gelişmeler nedeniyle “tarih sahnesinde iyice görünür” olduğunu söylese de bunun ne zaman olacağının “göreceli” bir mesele olduğunu söylüyor.
Çandar’da uluslararası alanda tanınma meselesine dikkat çekiyor ve ABD’yi ve bölge güçlerini işaret ediyor.
Çandar “Türkiye ve ABD’nin kabulü olmadan bir bağımsız çok akla uygun görülmüyor” diyor. “Bu zaman alacak” diyen Çandar, son gelişmelerle bu zamanın hayli kısaldığını da sözlerine ekliyor.
Çandar İsrail’den ve AKP sözcüsü Hüseyin Çelik’ten gelen bağımsız Kürdistan açıklamalarının ABD’nin pozisyonunu etkileyebileceğini düşünüyor.
\"Cin lambadan çıktı ama...\"
MHP milletvekili ve TÜRKSAM stratejik araştırmalar merkezinden Sinan Oğan ise olası bir bağımsız Kürdistan’ın tüm bölgede domino etkisi yaratacağı görüşünde. “Irak fiilen üçe bölünmüş durumda, bunu hukuki sürece taşırsanız buradan bağımsız devlet çıkarmaya çalışırsanız, bunun etkilerini bütün bölge olarak yaşarsınız” diyor.
IŞİD’in bölgeye gelmesini “cinin lambadan çıkmasına” benzeten Oğan, esas lambadan çıkacak olan cin Orta Doğu’da sınırların fiilen ortadan kalkmasıdır diyor ve şöyle devam ediyor:
“Bu Erbil’den başlar ama nerede duracağını bilemezsiniz.”
