Türkiye sınırına yaklaşık 30 kilometre mesafede, Suriyeli muhalif gruplar ile Beşar Esad rejimine bağlı güçler arasında son yılların en şiddetli çatışmaları yaşanıyor.
Hatay'a sınır İdlib'i kontrol eden Heyet Tahrir Şam (HTŞ) militanları sürpriz şekilde Esad kontrolündeki Halep'e saldırı başlattı.
Türkiye destekli Suriye Milli Ordusuna (SMO) bağlı bazı birlikler de HTŞ ile ortak hareket ediyor.
Sahadaki gözlemcilere göre militanlar 48 saatte 20 kilometreye yakın mesafe katetti. Peki çatışma neden şimdi patlak verdi? Türkiye'nin pozisyonu ne?
Sahadaki unsurlar kim?
Nüfusunun üç milyonun üzerinde olduğu sanılan İdlib yıllardır HTŞ kontrolünde bulunuyor. Esad rejimini devirmek ve yerine Sünni bir İslam devleti kurmak istediklerini ilan eden örgütün eski adı El-Nusra Cephesiydi. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin "terör organizasyonları" listesinde bulunan HTŞ'yi Türkiye de "terör örgütü" sayıyor.
HTŞ ile eski adı Özgür Suriye Ordusu (SMO) olan Türkiye destekli SMO unsurları arasında geçmişte şiddetli çatışmalar yaşandı. Son olarak Ekim 2022'de taraflar arasında çatışmaların şiddetlenmesiyle Türkiye duruma müdahale etmiş, Türk tanklarının SMO unsurları lehine mevzi almasıyla bölgede sükûnet sağlanmıştı.
İdlib'de Türk askeri var mı?
İdlib, Esad rejimi kontrolündeki Halep'e sınır. Türkiye, Rusya ve İran bölgede silahlı muhalifler ile rejim güçleri arasında çatışmaları sonlandırmaya yönelik 2017'den beri bir dizi girişimde bulunmuş, önceki güne kadar büyük ölçüde korunan ateşkese nihayet 2020'de varılmıştı.
Mart 2020'de Rusya ve Türkiye devlet başkanları ile dışişleri bakanlarının katıldığı ortak açıklama ile İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'nde ateşkes ilan edilmiş, iki ülke ordularının ortak devriyeler gerçekleştireceği açıklanmıştı.
Halihazırda bölgede Türk Silahlı Kuvvetlerine (TSK) ait çok sayıda gözlem noktası bulunuyor.
Türkiye HTŞ'ye destek veriyor mu?
HTŞ Türkiye tarafından terör örgütü sayılıyor ancak sahadaki gelişmeleri izleyen Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, TSK destekli SMO'nun da bazı unsurlarıyla operasyona katıldığını aktarıyor. SMO, kaç savaşçının çatışmalara destek verdiği ve Türkiye'ye bilgi verip vermediklerine dair açıklama yapmadı.
Ankara'dan ise, HTŞ'nin "saldırganlığı önleme" operasyonu dediği harekâta "örtülü onay" olarak yorumlanabilecek açıklamalar geldi.
Milli Savunma Bakanlığı, "bazı yerel grupların başlattıkları hareketliliği ve buna bağlı gelişmeleri" yakından takip ettiklerini aktardı. İstihbarat kaynakları ise bu grupların "Suriye hükümetinin İdlib'e yönelik saldırılara yanıt verdiğini" operasyonun "sınırlı" olacağını bildirdi.
Yeni Şafak, Misvak, Akit gibi AKP iktidarına yakın yayın organlarında saldırı "Türkiye ve İslam lehine" bir gelişme olarak haberleştirildi.
Öte yandan saldırılar Türkiye'nin Beşar Esad ile "barışmak" istediği bir döneme rastlıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yakın dönemde yaptığı birçok açıklamada bu arzusunu dile getirmiş, ancak karşılık bulamamıştı.
Rusya ve Türkiye karşı karşıya gelir mi?
İsrail'in Lübnan ve Suriye'ye yönelik saldırılarının rejim destekçişi İran milislerini zayıflattığı, bunun muhalifleri cesaretlendirmiş olabileceği yorumu yapılıyor.
Kaynaklar hareketliliğin henüz İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi sınırları içinde kaldığına dikkat çekerken Türkiye'nin muhaliflere bu sınırları aşmamaları konusunda bir telkinde bulunup bulunmadığı bilinmiyor.
HTŞ ve bazı SMO unsurlarının Halep'e saldırı başlatmasının ardından Rusya, rejim güçlerini desteklemek için bölgede hava saldırılarına başladı. Muhaliflerin Halep'e girmeleri durumunda bunun Ankara-Moskova hattında Suriye kaynaklı yeni bir gerginliğe yol açabileceği değerlendiriliyor.
Sahada son durum ne?
Muhalifler Halep'in batısında ilerleyişini ikinci günde de sürdürdü. Kente 10 kilometreye kadar yaklaştıklarını iddia eden gruplar bölgedeki en büyük rejim üssüne girdiklerini, tanklar dahil çok sayıda ağır silahı ele geçirdiklerini öne sürüyor.
Suriye devlet haber ajansı SANA'da yer alan kısa açıklamada ise "Nusra Cephesi denen silahlı teröristler büyük ve kapsamlı bir saldırı başlattı. Ordu, müttefik güçlerle işbirliği halinde saldırganlara ağır kayıplar verdiriyor" ifadeleri yer aldı.
Gözlemevi'ne göre iki günde en az 121 HTŞ ve 19 SMO üyesi öldü, rejim güçleri de 61 kayıp verdi.
