Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV

Araştırmacı yazar Evin Çiçek, Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu  başlığı altında, şimdiye kadar dört cilt kitap yayımladı.

İsmail Beşikci

30.06.2024, Paz | 11:03

Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV
Makaleyi Paylaş

Evin Çiçek’in Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu araştırmasının dördüncü  cildi yayımlandı.

Evin Çiçek, Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV, Sîtav Yayınları, Şubat 2024, 892 s.

Bu cilt, Kürdizade Lütfi Fikri (1872-1934) hakkındadır.

Kitabın kapağında Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV ana başlığından sonra Kürdizade Lütfi Fikri’nin bir sözü de yer almaktadır: Kürdizade Lütfi Fikri: ‘Ben bütün mevcudiyetimle eminim ki bu memleket İttihatçılardan daima zarar görecektir. Asla fayda görmeyecektir.’

Bu söz iç kapağın ilk iki sayfasında da iki defa yer bulmuştur.

                                                     ***

Lütfi Fikri, Osmanlı Meclis-i Mebusan’ında 1908-1912 Dersim milletvekilidir. Lütfi Fikri, arkadaşları arasında, basında, genellikle, ‘daimî muhalif’ unvanıyla anılmaktadır. (s. 29)

Lütfi Fikri, İstanbul’da gazete yayımlayan, gazeteye, gazetelere yazılar yazan bir kişidir. Gazetesi kapatıldığı zaman, yeni bir gazete daha yayımlayan bir gazetecidir. Lütfi Fikri aynı zamanda, önemli bir hukukçudur, avukattır. Bir ara İstanbul Barosu Başkanlığı yapmıştır. (s. 60, 664)

Araştırmacı yazar Evin Çiçek çalışmasını yaparken, Fransız Dışişleri Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı arşivlerinden, Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinden yararlanmıştır. Bu çerçevede, Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı zabıt ceridelerinden, Büyük Millet Meclisi İstiklal Mahkemeleri zabıt ceridelerinden vs. yararlanmıştır.

Yücel Demirer, 1991’de ‘Lütfi Fikri’nin Günlüğü, ‘Daima Muhalefet’ kitabını yayımlamıştır.  Yücel Demirer, Dersim Mebusu Lütfi Fikri Bey’in Günlüğü, ‘Daima Muhalefet’, Arma Yayınları, İstanbul 1991. Araştırmacı yazar Evin Çiçek’in bu kitaba da sık sık başvurduğu görülmektedir.

Evin Çiçek, sözü edilen bu kitapla ilgili olarak, kitapta geçen bütün ‘Osmanlı’ sözcüklerinin ‘Türk’ yapılmış, asimilasyona uygun bir hale getirilmiş olduğunu belirtiyor. (s.  25, s. 65)

                                                      ***

Lütfi Fikri’nin babası, Hüseyin Fikri Paşa, bir Osmanlı valisidir. Dersim ve Hakkari valiliklerinde bulunmuştur. Lütfi Fikri İstanbul’da doğmuştur. Lütfi Fikri, 1890 yılında Mekteb-i Mülkiye’den mezun olmuştur. Mekteb-i Mülkiye, o dönem  ilk üç yılı idadi son iki yılı ali bir okuldur. O dönemde, Mekteb-i Mülkiye’nin, son iki yılı da üç yıla yükseltilmiştir. (s. 39)

                                                       ***

Araştırmacı yazar, Evin Çiçek, kitabının başında Kürdzade ailesinin önemli isimleri hakkında bilgi vermektedir. Bunlardan bazılarıyla röportaj da yapmıştır. (s 39-72)

                                                       ***

‘Şimdiye kadar, Vilayat-ı Selasa  ibaresinin, çeşitli araştırmalarda, incelemelerde Kars, Ardahan, Batum vilayetleri için kullanıldığını okumuştum. Evin Çiçek’in, Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV araştırmasında, Vilayat-ı Selase ibaresinin, Balkanlardaki Kosova, Manastır, Selanik vilayetleri için de  kullanıldığını görmüş oldum. (s. 148) Sivas, Erzurum, Elazığ, Diyarbakır, Bitlis, Van eyaletleri içinde Vilayat-ı Sitte kavramının kullanıldığı bilinmektedir.

                                                      ***

‘Derin Komite’ kavramı araştırmanın çeşitli bölümlerinde sık sık dile getirilen bir kavramdır. (s. 34, 35, 75, 76, 78, 108, 509, 532 … ) Bu ittihat ve Terakki Fırkasının gerek muhalefette, gerek iktidarda gizli bir örgüt olarak da faaliyet yürüttüğü anlamına gelmektedir. ‘Derin Komite’nin örgütlenme merkezinin Selanik olduğu vurgulanmaktadır. (s. 105) ‘Derin Komite’nin 20-40 kişiden  oluştuğu da belirtilir. (s. 280) 6 Nisan 1909’da Serbesti Gazetesi i Başyazarı Hasan Fehmi, İstanbul’da Galata Köprüsü’nde bir suikast sonucu öldürülmüştür. (s. 331)  10 Haziran 1910’da Gazeteci Ali Samim aynı şekilde öldürülür.  (s.284) Bu suikastte asıl hedefin Mevlanzade Rifat olduğu söylenir. (s. 284) Bunlar, ‘Derin Komite’nin operasyonlarıdır. Başbakan Mahmut Şevket Paşa’nın (1856-1913)  11 Haziran 1913’ de Beyazıt Meydanı’nda vurularak öldürülmesini de bu çerçevede değerlendirmek gerekir. (s. 458) Bu, Osmanlılaştırma adı altında Türkleştirme çabalarının hız kazandığı bir dönemdir. (s. 287) Türkocağı, Türk Yurdu kurumlaşmaları öyle bir ilişkiler ağında gelişmiştir. (s. 506-517)

                                                           ***

Meclis-i Mebusan’ın 1912 Ağustos’unda yapılan ikinci dönem seçimlerinde parlamentoya sadece İttihat ve Terakki Fırkası’ndan üyeler girer. Muhalefetten girebilenler çok çok azdır. Bu seçim, tarihe ‘sopalı seçim’ olarak geçmiştir.

Lütfi Fikri liberal anlayışlı bir kişidir. Dr. Rıza Nur gibi ‘aşırı ırkçı’ larla bir arada olabilir, onlarla aynı masa etrafında oturabilir, tartışabilir. Gazetelerinde onlara da sütun verebilir. Lütfi Fikri bey, hukukçu olarak, ‘Her türlü hukuksuzluğun yapıldığı,  adaletsizliğin savunulduğu siyasi, idari ortamda, hukuk çerçevesinde davranılmalı, yasalara uyulmalı …’ demektedir. (s.112) Lütfi Fikri bir ara Darülfunun’da  (Üniversite) hukuk dersleri hocalığı da yapmıştır. (s. 119)

Dersimli Lütfi Fikri) İstanbul’da insan hakları savunucusudur. Ama Kürdistan’daki hak ihlallerine karşı duyarsızdır.  Örneğin, Arnavutluğa karşı daha sıcak bir ilgisi vardır. (s. 120-122)

Lütfi Fikri, Rusya’nın ve Büyük Britanya’nın, Kürdistan’da sürekli olarak Kürd-Ermeni çatışmalarını kışkırttıklarını vurgular. Bunun amacının Kürdleri güçsüz düşürmek olduğuna işaret eder. (s. 125)

Lütfi Fikri, kendisini Osmanlı kabul eder. Kürdlüğüne hiç vurgu yapmaz. Yakın bir arkadaşı Lütfi Fikri’ye bir toplantıdan söz eder. ‘Bu toplantıda Kürdleri  temsilen seni  seçtik der. Lütfi Fikri bu öneriyi, ‘sadece Kürdleri değil, bütün Osmanlıları temsil edebilirsem bu öneriyi kabul edebilirim’ diye cevaplar.  (s. 776-779)

                                                         ***

Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV kitabında, Lütfi Fikri’nin kanun tasarıları hakkında Meclis-i Mebusan’da yaptığı konuşmalar yer almaktadır. Sadece Lütfi Fikri’nin değil, söz edilen kanun tasarıları hakkında öbür milletvekillerinin yaptıkları konuşmalar da yer almaktadır. Edirne Mebusu, İçişleri Bakanı Talat Bey (Talat Paşa), Selanik Mebusu, Maliye Bakanı Mehmet Cavit Bey sık sık konuşanlar arasındadır.  Meclis’i Mebusan’da Türk milletvekillerinden başka, Rum, Ermeni, Yahudi, Arap gibi Osmanlı milletvekilleri de sık sık öz alırlar, konuşmalar yaparlar.

Lütfi Fikri hakkında, 4 Haziran 1911’de, Meclis-i Mebusan’da yaptığı bir konuşmadan dolayı tutuklama girişiminde bulunulur. Ama kendisinin yaptığı savunmadan, öbür milletvekillerinin ve basının tepkisinden dolayı tutuklama girişimi başarıya ulaşmaz. Kendisi hakkındaki dava tutuksuz olarak devam eder. Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IV kitabında bu davanın nasıl geliştiği uzun uzun anlatılar. (s. 598 vd) Lütfi Fikri bu davada beraat eder. (s. 742)

                                                              ***

Araştırmacı yazar Evin Çiçek, Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu  başlığı altında, şimdiye kadar dört cilt kitap yayımladı. Bu son kitapta, bu serinin beşinci bir kitapla devam edip etmeyeceğine dair herhangi bir bilgi yer almamaktadır.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
10892 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:20:12:38

İsmail Beşikci

Yazarın Önceki Yazıları

Ortadoğu Barış ve Güvenlik Forumu (x) Son Gelişmeler Üzerine Türkiye’de Üniversite İbrahim Kaypakkaya Anması Değinmeler 3 Kürdistan'a Sor Malazgirt ve Kürtler Kurdiana Düğümü Köklere Yolculuk Toprak Temelli Milliyetçilik Kürdlerin Geleceği Konusunda Birkaç Söz Antik Kürdistan Din Ve Bilim Karakoçan (Dep) ve Yayladere (Holhol) İle İlgili İki Kitap Uludere (x) Newroz 2024 Akre Üç Kitap Hazro Beyleri Simurglar Mehmet Bayrak’ın Kürt Kimliği Mücadelesi Şeyh Said Direnişi İle İlgili İki Kitap Diyarbakır Kitap Fuarı 2023 Ermeni ve Rum Mallarının Türkleştirilmesi Ehmedê Xanî’nin Hatırası Üzerine Abdurrahman Önen-Erdnîgarîya Kurdistanê Kürtler ve Güller Cilt 3 ‘49’lar’, ‘55’ler’, ‘23’ler’ … 'Yaşamın Kıyısında' Behdinan, Barzan, Milli Lider Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler(II) Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler Yüzüncü Yılında Lozan Antlaşması Son Kız ‘Deniz’in Ütopyası’ Üzerine Rudaw TV Stockholm Kürd Sürgün Müzesi Üzerine Düşünceler Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan II Lozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan Diaspora Kürdleri Mele Mıstefa Barzani Ulusal Müzesi Rovîyê Xasûk Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi III Kendi Kendini Yönetme Hakkı ‘Ayrılıkçı Yazılar’ Peywend Yayınları Duhok Üniversitesi’nin 30. Yılı Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne II Kürtçülük Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne Kürd Aydınları II Bedirhan Epözdemir’in Anıları Seyidlik-Şeriflik Kürdizade Ahmed Ramiz Medreseler-Üniversiteler Medya Kitabevi Birleşmiş Milletler ve Kürdler Mülteci Yaşamlar Öncü Bir Kürt Aydını 59 Yıl Sonra Şemdinli Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu III Ortadoğu Bir Ailenin Son 200 Yıllık Tarihi Tarih Okumaları, Kürdlerin Hikayesi Hewler’de, Soran’da ve Cambridge Koleji’nde Konferans Theodor Herzl Bize Ne Anlatıyor? Aforizmalar Son Yolcu Irkçılık Hakkında … Aydınlar Hakkında… Latife Fegan’ın Anıları Adil Yargılama/Yargılanma Mümkün mü? Kürd Aydınları İlim-Bilim Kürdçe Derslerinin Önemi Yaş 83…* Mezopotamya Uygarlığında Hakkari Kemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu - II Bediüzzaman’ın Hançeri Doğu-Güneydoğu Dernekleri Platformu* Destar Kitap-Kafe Kürdistan’ın Güney'ine Seyahat Kürd Tarihinin Yazılı Ana Kaynakları Bingöl-Van Gezi İzlenimleri Göbekli Tepe Hakkında… Güvenlik Munzur Çem’in Anıları Derve Cendere II Saatin İçindeki Sır Mehmet Öncü Kitapları Zarema, Yahudi Devleti Juli’nin Sesi ‘Ateşte Doğanlar’ Kadri Hoca… Kürt Hâkim Alevilik Üzerine II ‘Aleviler ve Sosyalistler’ Kitabı Üzerine Uygur Türkleri Başkanlık Seçimleri, ABD Üniversite Raporu OFra Bengio’nun Kürd Liderlere Eleştirisi Dr. Said Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Maaş Sorunu… Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde PKK-Haşdi Şabi İşbirliği Ama Onlar Kardeştiler… Mustafa Suphi ‘Kürdistan Ortadoğu’nun Polonya’sıdır’ İSkan Tolun II Kürt Dil Hareketi (Harekata Zımanê Kurdî) II ‘Doğumun Ölümü’ Kürt Dil Hareketi (Hereketa Zimanê Kurdî) Kürdistan Bayrağı’nın ve KDP Binasının Yakılması Üzerine… Ermeniler, Kürdler, Azeriler Devrimci Doğu Kültür Ocakları Eylül 2020 Kürdler-Kürdistan Bir AİHM Başkanı Halepçe arşivlerinin yakılması ve KDP’ye saldırı Devran İskan Tolun Woodrow Wilson Harf Devrimi’nin Kürdler İçin Anlamı Mehmet Elbistan Kürtler, Şehir Şehirlileşme ‘Kürt Çalışmaları…’ Zini Gediği Katliamı Kürd Tarihini Kürdlerin Yazması… ‘Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ II ’Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ Değinmeler-2 Irkçılık Üzerine Seyid Ahmed Cebari Şengal, Afrin Mustafa Selîmî Kemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu Orhan Kotan’ın Şiiri Leylan - II Kürt Meselesiyle İlgili Bir Projen Var mı? Leylan Xwebûn Orta Karadeniz’de Etnisite İlişkileri Alevilik Üzerine… Güvenli Bölge Duvarımızı Yapamadık… Doktor Said Alevilik ve Tarihi Bitlis ve Ahalisi 1916 Kürd Tehciri Bir Diplomatın Anıları Xızır Nasıl Ali Oldu? Kürd Tarihi Üzerine Gözlemler Adıyla Çağırmak Kürdistan’ın Güneyinde Soykırım Kürdlerin Tarihi Milliyetçilik Üzerine Hong Kong, Kürdistan ‘Kürtlerle Türkler’ Ortadoğu’da Devletlerin Kurulması Abdurrahman Qassemlu’nun Katledilmesinin 30. Yıldönümü Üniversitenin Bilim Anlayışında Temel Sorunlar Cumhuriyet, 19 Mayıs 2019 'Özgürlük İçin Sanat' Helsinki’de Sosyal Forum Teknoloji, Bilim, Eğitim Milletler Cemiyeti Döneminde Kürdler/Kürdistan Hewler - Duhok - Zaho Bir Tartışma Üzerine… Dönemin Romanları Eleştirilerin İzinde Rêya Heqîyê (Alevilik) ABD Ziyareti - IV ABD Ziyareti - III ABD Ziyareti - II ABD Ziyareti - I Berlin’de Dersim 37-38 Paneli Başur’da Siyaset Duhok-Hewlêr Gezisi Kürdçe Yasaklarının İşlevi ‘Aleviliğin Doğuşu’ II ‘Kimliksiz Çığlıklar’ Türkiye’de Adalet Arayışları 'Aleviliğin Doğuşu' Kürdlere Soykırım… Moskova’da Kürd Konferansı Cevat Geray’a Sevgi… Bilim Ahlakı Mahallenin Arkadaşları Selahattin Demirtaş’ın Şarkısı Canip Yıldırım Kütüphanesi Devşirmeler ve Devletsizler Dağ Kavmi - II Adaylar… Dağ Kavmi -I Geleceğini Belirleme Hakkı ve Kürdler Farhad Daftary, Şiilik Alevilik Şiizm ‘Türklük Sözleşmesi’ Timure Halil Hakkında … Düşmanlarını Sevindiren Bir Halk… Celal Talabani... Kürdler Zoru Başardı… Bağımsızlık... Güvenlik... Domino Etkisi Referandum-Bağımsızlık Tartışmaları Danimarka Seyahati Sekesûr’da Kürd-Alevi Soykırımı İnsanlık Araştırmaları Merkezi Fahriye Adsay’ın Eleştirileri Üzerine… Bir Kürd... İki Kürd... Üç Kürd Yezda... Ermeniler, Kürdler… Yeni Bir KDP Kurma Çalışmaları Hasta Adam Avustralya Gezisi Hayatımdan Kesitler Birey Toplum İlişkileri Peşmergelik Yüce Bir Değerdir Kaderine Küsmek Kürd Halkının, Kürdistan’ın Başı Sağolsun… Kürdistan’ın Hayırlı Evladı Doktor Said Suriyeli Mülteciler Parlamento Milli Düşünce Sempozyumu Desmond Fernandes Kürtlerin Bulunduğu Ülkeler Bölünemez!... Kürtler Ne İstiyor? Eşkiya 28 Devlet Bağımsız Kürdistan’ı Tanımayacak... Devlet, İslam, Kürdler ve Darbe Pencinarîler II Pencinarîler I Azim... 'Afrika Edebiyatı' Üzerine… Yaresan (Ehl-i Hak) Rêya Heqîyê, Ezdan Zağros’un Ötesine… Süleymaniye Merkez Güvenlik Karargahı 'Peçar Tenkil Harekatı/1927' Üzerine Birkaç Söz İttifaklar Mahmut Yeşil’e Sevgi… Tunceli Kanunu, Getirdiği Esaslar ve Devletin Asimilasyon Planları Yakındoğu’nun İmhası ve Pontus Sorunu Keşiş’in Torunları Dersimli Ermeniler Anlıyorum Ama Konuşamıyorum 1128 Akademisyen Yaşar Kaya Alevilik... Elveda Güzel Vatanım Alevilerin Kitabı Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan III Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan II Uluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan (I) Komkurd-An Nelson Mandela - Aziz Sancar Barış, Yüzleşme, Müzakere İBV Hewler Temsilciliği 558. Oturma Şengal’i Ziyaret Şengal TBMM Kürdlerde/Kürdistan’da Ana Sorun Özyönetim Üzerine... Norveç Seyahati Alaine Tuoraine’e Eleştiri Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Yönetim Zaafları Güneşin Krallığı Keyakisar Barzani bir dönem daha görevde kalmalıdır Temel şart Kürdistan Ordusu! Girê Spî'nin Kurtarılması... Üniversitenin Ana Sorunu Mardin: Hüzünlü Kent Alevilik-Müslümanlık Osmanlılar ve Acemler Arasında Kürdler İslam’ın barış, huzur, adalet ve eşitlik anlayışı Kerbela’da son buldu Kürd Kültürü Neden Yağmalanıyor? Kürd Êzidîlerin Azizesi 'Begê' İki Olay Üzerine Düşünceler Barış ve Çözüm Süreci - III Eleştiriler Ev Jin û Mêrê bi Maskê Barış ve Çözüm Süreci - II Murat Bozlak’a sevgiler... Barış ve Çözüm Süreci… Rejim, İslamileşme, Kürdler/Kürdistan Alman Şarkiyatçı Dr. Friç Soykırımlar ve Devletsiz Halklar IŞİD’in Zuhuru Şeyh Ahmet, IŞİD Saldırıları ve Osman Baliç'in Katili Ulusların Kendi Geleceklerini Tayin Hakkı ve Kürdler/Kürdistan Bitlis Anıları, 1960’lı Yıllarda Bitlis’de Yaşam Uluslararası Bitlis Sempozyumu Barzaniler Değinmeler İfade Özgürlüğü ve ABD Türk Siyasal Kültürü Üzerine… Birleşik Krallık, Fransa, Kürdler/Kürdistan Anti-Kürd Uluslar arası Nizam Kürd/Kürdistan incelemelerinde temel soru... Ulus İnşa Sürecinde Dilin Rolü Mustafa Barzani'yi sevgiyle anıyoruz Düşün Hayatında ve Edebiyatta Kurumlaşmalar Yakındoğu’nun İmhası,1915 Ermeni Soykırımı ve Hrant Dink’in Katledilmesi Resmi İdeolojinin Temel Özelliği Roboski – Goyiler Türk-İslam Sentezi ve Kürd Sorunu Kürdistan sorunu her şeyden önce duruş sorunudur Barış
x