Şimdiye kadar Xalxal Kürdlerinden pek söz eden olmadı. Erdebil ilinden Kazvin Gölü’ne kadar olan yüzlerce kilometrelik bir bölgede, Kürdistan’dan uzakta yaşıyorlar. İran’daki Türk nüfusun önemli yerleşim yerlerinden olan Erdebil’de binlerce Kürd aile var.
Genellikle Xalxal bölgesinin kuzey kesimlerinde yaşayan Kürdlerin burada 16 köyü bulunuyor. Daha çok ‘Şetranlû’ ve ‘Xeştanlû’ aşiretlerine mensup olan Kurmanc ve Şikakî Xalxal Kürdlerinden yaklaşık 50 bin kişilik bir kitle, Şah Abbas döneminde Mahabad ve Urmiye’den Tahran yakınlarındaki Weramîn Ovası’na sürüldü.
Kürdleri değişik coğrafyalara yayma politikasına devam eden Şah Abbas, daha sonra Weramîn Ovası’ndaki Kürdleri, Özbeklerin saldırılarına maruz kaldıkları gerekçesiyle Horasan bölgesine sürgün etti. İran’da iktidara gelenlerin devam ettirdikleri bu sürgün politikası, Avşarlı Nadir Şah döneminde zirveye çıktı. Tarihi kayıtlara göre 50 ila 60 bin Kürd aile, Bahtiyari Lor’lardan 13 bin göçer ve Gurcî aşiretinden 6 bin aile bu dönemde Horasan’a sürgün edildi.
Bu sistematik ve geniş kapsamlı sürgün politikası neticesinde Gêlan ve Mazenderan bölgelerine sürülen Kürdler İran’ın kuzey kesimlerine yerleştirildi. Daha sonra 7 Kürd aşireti kafileler halinde İran’ın güneyine geri gönderilerek Erdebil ve Xalxal’da zorunlu iskana tabi tutuldu.
Aynı aşiretten Şatranlû, Xaştanlû, Klûkişanlû, Huyranlû, Mûntanlû, Nesranlû ve Daykanlû adında 7 ayrı aile ise şimdi Gîw şehrine yakın bir bölgede ikamet ediyor. ‘İranın Sosyolojisi’ kitabının yazarı Dr. Henry Field, bölgedeki Kürdler için şunları yazmış: “Buradaki Kürdler kendi yerleşimlerinden uzaklaşarak Kızıl Üzen bölgesinin kuzeyindeki Xalxal’a yerleşmiş.”
İran üzerine yazdığı kültürel ve coğrafi araştırmalarla tanınan Fransalı araştırmacı Marshall Bazaine ise kitabında Xalxal Kürdleri hakkında şu ifadelere yer veriyor: “Akça Kışla, Wasfircan ve İkabaş köylerinde Kürdçe konuşuluyor. Binyadabad, Gezur, Leng Deşt, Ebli, Zawçe Kurd, Elnekeş, Îlwaniq ve Wanaviz gibi köylerde ise nufüsün bir kısmı Kürd.”
Yüzyıllarca süren asimilasyon ve sürgün politikaları neticesinde dillerini kaybeden ve inançları değişen Xalxal Kürdleri, ‘Acem Ağa’ adlı bir zorbanın baskıları neticesinde Şii olmaya zorlandı ve günümüzde sadece Caferava ve Sechurd köylerinde yaşayanlar Sünni mezhebine mensup. Bölgedeki Kürdlerin anadili olan Kurmancî lehçesi ise artık günlük yaşamda neredeyse hiç kullanılmıyor.
Türklerin çoğunlukta olduğu Xalxal’da günlük yaşamda Türkçe konuşmak zorunda kalan Xalxal Kürdleri, anadillerinde eğitim alamadıkları için yeni nesille birlikte dillerinin tamamen kaybolmasından endişeli.
