ABD merkezli kurumdan Türkiye ve Şengal raporu

2 Ağustos 2021’de yayınlanan raporda, Ankara’nın bölgeye yönelik saldırlarının Şengal'de istikrarı engellediği, yoksulluğu derinleştirdiği vurgulandı. Hava saldırılarında 13 sivilin hayatını kaybettiğinin belirtildiği raporun özeti şöyle:

“Aralık 2018'de, soykırımdan kurtulan Nadia Murad, Nobel Barış Ödülü'nü kazandığı yıl, Türkiye'nin Şengal kentini hedef alan hava saldırılarını görüşmek üzere Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile bir araya geldi.

Toplantılarının bir fotoğrafını tweetledi: “Türkiye ve Irak, Sincar'da daha fazla bombalama olmasını önlemek için bir çözüm bulmak için birlikte çalışmalı. IŞİD'in yıktıklarını yeniden inşa etmek ve Ezidilerin evlerine dönmesine yardım etmek istiyoruz."

Ancak eylem çağrısı dikkate alınmadı.

Türkiye, 2017'den 2021'e kadar son beş yılda her yıl Yezidilerin ata vatanı Şengal'e hava saldırıları düzenledi. Buna rağmen, Şengal'deki Türk operasyonları ve nasıl yaptıklarına odaklanan ciddi bir uluslararası izleme yok gibi görünüyor.

Türk hava saldırıları istikrarsızlığa katkıda bulunuyor ve Şengal'in yoksulluktan kurtulmasını engelliyor. Ninova Valiliği'nde bulunan Şengal, hem Bağdat hem de Erbil tarafından üzerinde hak iddia edilen ve İŞİD militanları tarafından saldırıya uğramadan önce bile yoksullaştırılan tarihsel olarak tartışmalı bir bölge.

Diğer güvenlik tehditleri ve temel hizmetlerin eksikliğinin yanı sıra, Türk insansız hava araçları ve hava saldırıları da Yezidilerin Şengal'deki evlerine dönmek konusunda isteksiz olmalarının birkaç nedeninden biri gibi görünüyor.

Kürdistan Bölgesi Ortak Kriz Koordinasyon Merkezi'ne göre, sadece Temmuz ayında Şengal'e dönüp hayatlarını yeniden inşa etmeye çalışan 472 Yezidi, Duhok'taki ÜİYOK kamplarına geri taşındı. Güvenlik, temel hizmetler ve işlerin olmaması, kamplarda yaşamaya geri dönme nedenleri olarak gösterildi. Bir tahmine göre, yaklaşık 350 bin Yezidi hala ÜİYOK kamplarında yaşıyor.

Yekîneyên Berxwedana Şingal (YBS) ve Êzîdxan Kadın Birlikleri (YJE) genel komutanlığı tarafından 27 Şubat 2021'de "Türkiye'nin Şengalli Yezidileri Yok Etmesine İzin Vermeyin" başlıklı bir açıklama yayımlandı. Açıklamada, Türkiye'deki Yezidi topluluğunun tarihsel yıkımı ve Türk işgali altındaki Suriye'de devam eden zulmü detaylandırarak, Şengal'in Orta Doğu'da Yezidiler için kalan son sığınaklardan biri olarak önemini vurgulandı.

2014 yılındaki soykırımın ardından kurulan ve erkeklerden oluşan Şengal Savunma Birlikleri (YBS) ile Yezidi Kadın Birlikleri (YJE), Şengal'e özgü birçok Yezidi'yi içeren yerel savunma güçleridir. Ağustos 2014'te, YPG(Halk Koruma Birlikleri) ve yaklaşık bir düzine PKK (Kürdistan İşçi Partisi) kadrosu, Şengal'deki ilk kurtarma çabalarına öncülük ederek, dağın zirvesinde mahsur kalan birçok Yezidi'nin güvenli bir yere kaçmasına izin veren bir koridor açtı.

2014 yılında röportaj yapılan bir Yezidi sağ kalana göre: “Kürt savaşçılar olmasaydı, orada ölebilirdik.” Ardından Türkiye, AB ve ABD tarafından terör örgütü olarak tanımlanan PKK, diğer güvenlik güçlerinin geri çekilmesinin ardından oluşan boşlukta kendilerini ve bölgelerini savunmak için yerel Yezidileri eğitmeye başladı.

Ankara, YBS/YJE'yi, Irak'taki Yezidileri bir soykırımdan korumak için kurulmuş olmasına rağmen, on yıllardır Türkiye'ye karşı bir isyanla savaşan PKK'den farklı görmüyor. Başlangıçta PKK tarafından eğitilmiş olmasına rağmen, YBS'nin birkaç yıldır maaşlarını Bağdat'taki merkezi hükümetten aldığı bildiriliyor.

Ayrıca YBS-YJE ortak açıklamasında, Musul Harekat Komutanlığı ile işbirliği içinde “Irak hükümetine bağlı bir güç” oldukları vurgulanıyor. Irak Ordusu'nun 20. Tümen Şengal'de de faaliyet gösteriyor. 13 Aralık 2020'de Irak İçişleri Bakanı, YBS'ye Şengal anlaşmasının bir parçası olarak Irak Ulusal Güvenliği veya Haşdi Şabi'nin [PMF] komutası altına alınma seçeneğini önermişti.

YBS'nin PMF'ye 80’inci Alay olarak katıldığı ve en son “Üçüncü Bölüm” olarak anıldığı bildirildi. Ezidi gruplara ek olarak, federal orduya bağlı yaklaşık 2 bin Irak askeri, 400 federal polis ve Bedir milis, Nujaba, Asaib Ehl el-Hak, Said el-Shuhada tugayları ve Hizbullah tugaylarından 10 binden fazla Şii Haşdi Şabi savaşçısının bulunduğu bildiriliyor.

Şengal'deki Türk askeri operasyonları hakkında kapsamlı bir veri tabanı oluşturmak için beş farklı kaynaktan bilgi derledik: Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED), Janes Intelligence Review, Airwars, Şengal'deki yerliler ve Twitter.

Hem İngilizce hem de Türkçe anahtar kelimeler kullanarak Twitter'da Şengal'e yapılan saldırı haberlerini veri madenciliği yaparak, ACLED, Airwars ve Janes'den gelen bilgilerle ve gazetecilerin çok sayıda haber raporuyla desteklenebilecek hava saldırılarından bir veri seti oluşturuldu.

Bu, 2016'dan sonra gerçekleştiği tespit edilen Türkiye'nin Şengal'e düzenlediği hava saldırılarının gerçekleştiği günlere ilişkin bir tahmin sunuyor. Veri seti şu anda Şengal ile sınırlı ve Irak veya Kürdistan Bölgesi'ndeki Türk operasyonlarını içermemektedir.

Verilerin gösterdiği gibi, Türkiye 2017-2021 yılları arasında en az 24 gün hava saldırısı veya drone gözetimi gerçekleştirdi. 24 günün üçü, herhangi bir bildirilen görev olmaksızın bir tür drone faaliyeti içeriyordu. Hava saldırılarının toplam sayısı bilinmiyor, ancak bazı durumlarda Türk yetkililer tek bir günde 81'den fazla hedefi vurduğunu iddia ediyor. Türkiye, PKK'li savaşçıları püskürttüğünü, kamplarını ve Irak'tan Türkiye'ye saldırılar düzenleme kabiliyetini yok ettiğini iddia ediyor.

Şengalli Yezidiler de dahil olmak üzere bazıları, Türkiye'nin terörle mücadele operasyonu olarak hava saldırılarında haklı olduğu iddiasına karşı çıkıyor. YBS-YJE'de siviller, Peşmerge, Irak güvenlik güçleri ve Yezidiler de dahil olmak üzere Türk hava saldırıları sonucunda en az 33 kişi öldürüldü. Airwars'ın verilerine göre, Türk operasyonları sonucunda sadece Şengal'de 13 sivil hayatını kaybetti.”

Raporun tamamına ulaşmak için tıklayınız.