ABD, Kurdistan ekonomisini koruyarak kendi çıkarına hizmet eder
Washington düşük maliyetli, güçlü önlemlerle müdahale etmediği taktirde Irak Kürdistanı, coronavirüs baskısı ve düşük petrol fiyatları altında çöken ilk Ortadoğu ekonomisi olabilir.
Son altı yılda ikinci kez, bölgenin en Amerikan yanlısı bölümü olan Irak Kürdistan Bölgesi, düşük petrol fiyatları, pandemi, yetersiz ekonomik reformlar ve egemen rezervlerin yetersizliğinden oluşan ölümcül bir kombinasyon nedeniyle ekonomik olarak çökme tehlikesiyle karşı karşıya geldi. 2014 yılının ikinci yarısında petrol fiyatlarının varil başına 110 $ \'dan 60 $\' a gerilemesi, Kurdistan Bölgesel Yönetimini dizlerinin üzerine çökertti, Bölge’nin ekonomisii ve küresel fiyatlar normale dönene kadar geçen sürede 4 yıl boyunca memur maaşlarını kısmi bir şekilde kesintiye uğratmak zorunda bıraktı.
Bugünlerde fiyatlar bu kez 60 $ \'dan 30 $\' ın altına düşerken, korona virüsten dolayı Kurdistan Bölgesel Yönetiminin daha önce hızla büyüyen petrol dışı gümrük, maaş ve vergilerden oluşan gelirlerinde ciddi bir düşüş yaşanmaya başlandı. Daha da kötüsü, eğer KBY hükümeti hızlı bir şekilde doğru kararlar veremezse ve uluslararası toplum destek sağlayamazsa, ekonomik çöküş bu kez geri döndürülemez olabilir. ABD’nin her iki cephede de kritik bir rolü bulunuyor.
Kurdistan ekonomisi nasıl çalışıyor ve genişliyor?
Irak\'ta yarı-bölgesel bir hükümet olarak, KYB iki finansman kaynağından yararlanmaktadır. Birincisi, esasen bölge ve uluslararası petrol şirketleri tarafından ortaklaşa işletilen günde yaklaşık 320.000 varil ve KBY\'nın kendisi tarafından işletilen yaklaşık 170.000 varil petrol ihracatından elde edilen kendi geliri. İkinci akış, Irak\'taki federal hükümetle yıllık gelir paylaşımı düzenlemesi olup, her yıl tam olarak uygulamada değişir ve Bağdat\'ın kendi mali çalışmasına bağlıdır.
2019\'un sonlarında, KBY ekonomisi, varil başına yaklaşık 64 dolarlık Brent ham fiyatın altında oldukça iyi çalışıyordu. İşletme maliyetleri ve borç servis yükümlülükleri ayda yaklaşık 1,2 milyar dolardı, ancak bunlar bağımsız petrol satışlarından (yaklaşık 700 milyon dolar) gelir, Bağdat\'tan transferler (328 milyon dolar) ve petrol dışı gelir (261 $) milyon). Bu yıl hem Bağdat hem de KBY tarafından benimsenen yeni bir düzenleme kapsamında Kürtler, 250.000 varillik üretiminin Bağdat\'a aktarılmasından sonra bile daha büyük bir gelir elde etmeyi umuyorlardı (2019\'un sonundaki petrol fiyatlarının göre 1,44 milyar dolara kadar).
Ancak mevcut krizler bu umut verici tabloyu sildi. Aylık 950 milyon dolarlık düşük işletme bütçesine rağmen, KBY sadece federal transferler (328 milyon dolar), bağımsız satışlar (270 milyon dolar) ve petrol dışı gelir (50 milyon dolar) arasında yaklaşık 648 milyon dolar gelir elde ediyor. Ortaya çıkan aylık 300 milyon dolarlık açık, KBY liderlerini, 2015-2019 yıllarında bütçeyi dengelemek için kullanılan geniş tabanlı maaş indirimlerine alternatif olarak uluslararası yatırımcılara yapılan ödemeleri (her ay 270 milyon dolar civarında) azaltmaya teşvik ediyor.
Kriz anında, hükümetin uluslararası yatırımcılara yumuşak bir hedef olarak bakması caziptir, çünkü varlıkları mahsurdur ve yerli nüfusun yerel siyasi nüfuzundan yoksundurlar. Yine de, önceki krizler nedeniyle Kürdistan\'a yatırımcı güveni zaten çok düşük: 2014 IŞİD ayaklanması, 2014-2015 ödeme açığı ve 2017’deki talihsiz bağımsızlık referandumu. Halihazırda yaşanan acil durumdan önce, 2019’da KBY Lübnan’daki sorunlu Banmed’de yer alan finansal rezervlerinin yetersizliği nedeniyle yatırımcılarına ödemelerini geciktirmeye başlamıştı ve bu durum yatırımcıların büyük bölümü yasalar gereği ödeme yapılmamasını ilan etmeleri gerektiğinden ve hepsinin hisse senetlerinde büyük düşüşlere ve finansal sıkıntılar yaşamalarına neden olabileceğinden büyük bir krize işaret etmekteydi.
Geçen yıl, uluslararası işletilen petrol sektörü Kürdistan\'a aylık gelirlerinin yarısını (yaklaşık 500 milyon dolar) veya yılda 6 milyar dolar sağlayarak bölgenin tek dünya endüstrisi olmasını sağladı. 19 Şubat\'ta ABD enerji sekreteri Dan Brouillette, KBY başbakanı Masrour Barzani\'ye endüstrinin “bir mucize” olduğunu belirterek, “Kürtler bir kıtanın ortasında toprak kilitli bir halktır, ancak bugün daha fazla petrol ihraç ediyorlar. Libya\" Bu ilerlemeyi Barzani’nin “iyi iş” ve “iyi liderlik” özellikleri ile ilişkilendirdi, ancak bu mucize sadece birkaç hafta sonra kendini yok etme tehlikesiyle karşı karşıyadır.
Buna karşılık, KBY, 2014’teki çöküşünden sonra takındığı tavır, ekonomik reformlar ile baskı yapacak ve aynı zamanda yatırımcılara güvenilir bir ortak olduğunu güvence altına alacak şekilde çoğaltmalıdır. Önceki Kürt yönetimi de benzer şekilde zor bir seçimle karşı karşıya kaldı: İnsanlardan İslam Devleti\'yle savaşırken bir anda bütçe kesintileri yapmalarını istemek ve KBY tam olarak bunu yaptı ve insanlar muhteşem tepki gösterdi. Sonuç olarak, bir sonraki kriz geldiğinde- 2017 referandumu ve müteakip durumlar üzerine- yatırımcılar hala mevcuttu ve federal hükümetin Kerkük\'te ele geçirilmesinden dolayı 220.000 baz puan kaybedildiği halde, bölgenin petrol ihracatını artırmaya istekliydiler. 2014-2015 krizini doğru bir şekilde yöneterek, KBY liderleri bir sonraki hamlede hayatta kalmak ve daha güçlü olmak için iyi bir zemin hazırladılar.
Kurdistan ’da ABD politikalarının öncelikleri
KBY muhtemelen Ortadoğu\'nun en savunmasız ekonomisidir- Irak\'ın 60 milyar dolarlık egemen rezervlerinden herhangi birine erişimden yoksundur, 10 milyar doları (veya Kürdistan\'ın yıllık GSYİH\'sının yaklaşık yüzde 70\'i) aşan borçlarla uğraşır ve devlet kredileri veya yardım paketleri üzerinde pazarlık yapamaz. Aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri hava devriyeleri şemsiyesi altında doğan ve güçlü ABD desteği ile Irak anayasasına yazılan, Amerika\'nın bölgedeki en güçlü müttefiklerinden biridir. Buna göre, Washington KBY’nın ekonomik olarak hayatta kalmasını sağlamak için aşağıdaki mali konularda etkin adımları atmalıdır:
Bağdat\'ın 2020 yılında gelirini paylaşmasını sağlayın: Petrol fiyatları 30 dolar civarında seyrettiğinde, KBY maliyetlerini bağımsız satışlarla karşılayamaz, varil başına 11 dolarlık indirim ki boru hattı ücretleri ve tüccar masraflarıyla birlikte maliyet ortadadır. Bu arada, merkezi hükümet 2020 bütçesini henüz hayat geçirmedi, çünkü 16 Nisan\'a kadar yeni bir başbakan atanmasını bekliyor. Kürtlere potansiyel bir çifte darbe vurulmaması için ABD\'li yetkililer Bağdat\'ı KBY\'nın güncelliğini sağlamaya devam etmeleri konusunda cesaretlendirmeli 2019 bütçesi için aylık 328 milyon dolarlık hisse (bu yıl yeni bütçe onaylanana kadar orantılı olarak yeniden kullanılıyor). Bütçe geçtikten sonra, Washington Kürtlerin haksız bir şekilde cezalandırılmamasını sağlamak için kendi yardımını ve uluslararası finans kurumlarını kullanmalıdır- özellikle, azalan petrol ve petrol dışı gelirlerini desteklemek için Bağdat\'tan ayda en az 700 milyon $ \'a ihtiyaçları vardır. ABD\'li yetkililer ayrıca, KBY’nın Dünya Bankası veya diğer kurumlar tarafından Irak\'a verilen ekonomik veya korona virüs yardım paketlerinden adil bir pay aldığından emin olmalıdır.
KBY’nın yatırımcılara ödeme yapmasını sağlayın: ABD Enerji Bakanlığı, petrol ve doğal gaz altyapı projeleri için savunuculuk ve eşitlik finansmanı ile KBY\'yi desteklemek için titizlikle çalışmıştır, ancak Kürtler yatırımcılara ödeme yapmayı durdurursa bu ilişki çökecektir. Departman, KBY yetkililerine derhal mevcut planlarının – dört aylık eksik ödemeyi en az dokuz ay ertelemeyi- kalan yatırımcı güvenini parçalayacağını söylemelidir. Bunun yerine, KBY liderliği, KB’ye uygulanan bir endüstri kredisinin aksine, uzlaşmalı bir ödeme erteleme anlaşması müzakere etmek için derhal yatırımcılarla telekonferans yapmalıdır. Hız esastır; sadece bir yatırımcı çökerse, diğerleri korkar. Kürt gazının ithal edilen dizelin yerini almasına yardım edin: Enerji Departmanı, KBY\'nin doğal gaz dağıtım sistemini hala pahalı ithal dizel üzerinde çalışan elektrik santrallerine genişletme planlarını desteklemek için iyi bir konumdadır. Bu adım tek başına Kürtlere her ay on milyonlarca dolar tasarruf edecek ve elektrik maliyetini az maliyetle 750 megawatt artıracaktı. Aynı boru gelecekte Türkiye\'ye gaz ihraç edebilir.
Kürt yağı al: ABD Stratejik Petrol Rezervi, mevcut düşük fiyatlarla petrol satın alıyor ve bu alımların çoğu Amerikalı üreticilerden gelirken, yurtdışından bir miktar satın almak için iyi bir yol var. Örneğin, Washington bu kritik anda bir miktar Kürt ham petrolünü yumuşak kredi olarak satın alabilir.
Peşmergeyi destekle: ABD şu anda hem İslam Devleti hem de korona virüsle mücadele eden KBY güvenlik güçlerine ayda 17 milyon dolar sağlıyor. Ancak bu yardım geçen yıl 23 milyon dolar iken 17 ye düştü ve Nisan ayında tamamen sona erecek. Bunun yerine Washington yardımı gerektiği kadar sürdürmeli ve 2019 seviyesine çıkarmalıdır.
Bankadaki varlıklarının kurtarılmasına yardımcı olun: KBY, Lübnan bankasında 1 milyar dolara yakın donmuş olan paraya sahip gibi görünüyor- bu, miktar bölgenin kendisi için kısa vadeli ekonomik görünümünü kendi başına dönüştürebilecek bir miktar. Büyük bir yatırımcı ve finansal hizmetler oyuncusu olarak ABD bu kurtarma sürecini hızlandırabilir.
Barzani’ye güveni tazeleyin, reformları teşvik edin. KBY Başbakanı ekonomik reformlar konusunda kararlı olmasına rağmen, bir önceki hükümetin, görev süresinin sonunda, yeni hükümete yaklaşık 200 milyon dolarlık ek yük getiren maaş indirimlerini geri alması bu konudaki kararlılığa ciddi bir darbe vurdu. Barzani’nin korona virüse karşı mücadele konusunu etkili bir şekilde ele alması, görevindeki ilk ciddi test kapsamında maaşları ve ödeneklerde kesintiye gitmesi ekonomik reformist olarak büyük potansiyelini öne çıkardı. ABD hükümeti bu tarz ekonomik reformları samimi bir şekilde karşılamalı ve Süleymaniye, Erbil ve Duhok’ta bulunan diğer Kürt aktörleri, Barzani tarafından uygulanmaya çalışan kemer sıkma önlemlerini istismar etmek yerine aleni bir şekilde desteklemeye zorlamalıdır.
Tüm bu destek ve yardımların, KBY liderliğinin Irak Başbakanı seçilen Adnan El Zurfi’yi desteklemek istemediği bir zamanda, ABD’nin elini güçlendirmek suretiyle önemli bir yan faydası olacaktır. Kürtlerin Zurfi’yi destekleme taahhüdünde bulunması, yeni dönemde yeni bütçenin kabul edilmesi son derece hayati bir öneme sahip olduğundan Irak’a tarif edilemez bir şekilde yardım edecek ve Kürdistan’ın varlığını sürdürmesini sağlayacaktır. Bu yakınlaşma başarısız olur ve gelir paylaşımı azalırsa, Washington\'un KBY ekonomisine yardımcı olmak için yapabileceği çok az şey kalacaktır.
30 mart 2020
Michael Knights
Washington Enstitüsü\'nün kıdemli bir üyesi olan Michael Knights, 2003\'ten beri ABD, Irak ve KBY stratejik ilişkileri işinde çalışmaktadır.
