ABD NATO'dan çıkarsa Avrupa kendini nasıl savunacak?

Donald Trump'ın tehdit yoluyla istediğini alma taktiği dünya genelinde liderlerin giderek alıştığı bir yöntem. Ancak ABD Başkanı'nın Ukrayna savaşını bitirmek için kapalı kapılar arkasında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile şekillendirdiği düşünülen anlaşma özellikle Avrupalı liderleri endişelendiriyor. Avrupa başkentlerinde Trump'ın, kıtanın savunmasına yönelik garantilerden geri adım atmasından korkuluyor.

İngiltere Başbakanı Keir Starmer bu endişelere bir yanıt olarak ülkesinin savunma harcamalarını 2027 yılına kadar gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) yüzde 2,5'ine yükselteceğini duyurdu. Halihazırda bu oran yüzde 2,3 seviyesinde. Starmer, savunma harcamalarındaki artışın Avrupa'nın ortak güvenliği adına İngiltere'nin sorumluluk alması gerektiği yönündeki taahhüdüyle uyumlu olduğunu kaydetti.

Almanya'da ise siyasiler, İngiltere Başbakanı'nın kıtanın savunmasını kendi eline alması gerektiğini vurguladığı çağrısına nasıl yanıt vereceklerini bulmakta zorlanıyor.

Geçen ay yapılan genel seçimlerden muhafazakâr Hristiyan Birlik (CDU/CSU) ittifakının lideri Friedrich Merz birinci çıktı ve görevden ayrılmaya hazırlanan Başbakan Olaf Scholz'un partisi Sosyal Demokratlar ile koalisyon görüşmeleri yürütüyor. Müstakbel ortakların gündeminde ise Almanya'nın savunma harcamalarını artırmak için sıkı borçlanma kurallarının gevşetilmesi konusu yer alıyor.

Rusya tehdidi ne kadar ciddi?

Avrupalı NATO üyeleri onlarca yıldır kıtanın savunmasında asıl yükü üstlenen ABD'ye güveniyordu. Ancak şimdi Trump'ın NATO'dan desteğini çekmesi halinde İttifak'ın çökmesi ihtimaline karşı nasıl bir yol izlemeleri gerektiğini değerlendiriliyorlar.

Avrupa Dış İlişkiler Konseyinden (ECFR) savunma ve güvenlik uzmanı Rafael Loss, DW'ye yaptığı açıklamada, "Yarın Rus birliklerinin Berlin kapılarına dayanacağına dair bir risk yok" dedi. Ancak Loss, Rusya'nın "NATO ve AB'yi bölerek kıtada üstünlük kurmayı hedeflediği" uyarısında bulundu.

Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Bruegel ise Avrupa Birliği (AB) üyesi bir devlete yönelik Rus saldırısının "olası" olduğu görüşünde. Bruegel'in yakın tarihli bir raporunda, "NATO, Almanya, Polonya, Danimarka ve Baltık ülkelerinin değerlendirmeleri, Rusya'nın 3 ila 10 yıl içinde saldırıya hazır olacağını gösteriyor" denildi.

Amerikan ordusunu ikame etmenin zorluğu

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından Almanya uzun zamandır ihmal edilen ordusunu modernize etmek için 100 milyar euroluk özel bir fon oluşturdu.

Bruegel'ün hesaplamasına göre 2024 yılında Ukrayna'ya yapılan toplam 42 milyar euroluk yardımın 20 milyar eurosunu tek başına ABD sağladı. Öte yandan ABD'nin yerini alabilmek için AB'nin GSYİH'nin yalnızca yüzde 0,12'si kadar ek harcama yapması gerektiği hesaplanıyor. Bruegel'den uzmanlar göre bu "makul bir miktar."

Bruegel ayrıca, ABD'nin NATO'dan çekilmesi durumunda Avrupa'nın savunmasız kalmamak için neler yapması gerektiğini de listeledi. Kıtadan ayrılacak Amerikan muharip tugaylarının, gemilerinin ve uçaklarının yerini doldurmanın yanı sıra Avrupalılar büyük ve karmaşık operasyonlar için gerekli istihbarat, iletişim ve komuta altyapısını da güçlendirmenin yollarını bulmalı.

Örneğin Almanya'nın askeri kapasitesi hem gerekli seviyelerin hem de İttifak üyelerinin verdiği taahhütlerin çok altında kalmaya devam ediyor. Bruegel raporuna göre, Berlin'in NATO'ya iki tümen yani yaklaşık 40 bin asker sağlama taahhüdü halihazırda ciddi aksaklıklarla karşı karşıya. Dahası Almanya'nın büyüklüğü göz önüne alındığında yaptığı katkının 100 bin asker civarında olması gerektiği değerlendiriliyor.

Bruegel'e göre askeri teçhizat gerekli olsa da bundan önce, operasyonel yapılar ve askeri deneyim gibi kabiliyetlere sahip olmak Avrupa'ya yüzlerce milyar euroya mal olabilir ve yıllar alabilir.

Von der Leyen'in silahlanma planı

Capital Economics'in baş ekonomist yardımcısı Jack Allen-Reynolds, Avrupa'nın savunma harcamalarını önemli ölçüde artırması gerektiğini düşünüyor. DW'ye yaptığı açıklamada Allen-Reynolds, kısa vadede makul rakamın yıllık ek 250 milyar euro harcama olacağını belirtti. Bu miktar AB savunma bütçesinin GSYİH'nin yaklaşık yüzde 3,5'ine çıkarılması anlamına geliyor.

Bu devasa harcamanın finansmanı için birkaç öneride bulunan Allen-Reynolds'un ilk tavsiyesi Avrupa Yatırım Bankasını (AYB) yeniden yapılandırmak veya yeni bir "silahlanma bankası" kurmak. Allen-Reynolds'a göre bu ulusal bütçeler üzerindeki yükü en azda tutarak savunma sektörünü önemli ölçüde desteklemenin yolu olabilir.

AYB'nin krediler yoluyla Avrupa'daki silah üreticilerine mali destek sağlayarak üretim kapasitesini artırması da önerilerden birisi. Allen-Reynolds'a göre en doğrudan çözüm ise AB'nin 750 milyar euroluk pandemi toparlanma fonuna benzer yeni bir ortak borçlanma programı başlatması.

AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de dün bu önerilere çok benzer bir plan açıkladı. Ukrayna'daki son durumun ele alınacağı 6 Mart'taki Ukrayna konulu acil AB zirvesinden hemen önce von der Leyen, "Avrupa'nın Yeniden Silahlandırılması Planı" adını verdiği önerisini kamuoyu ile paylaştı. Beş maddelik plan borçlanmayı kısıtlayan kuralların gevşetilmesini ve savunma harcamalarını artırmaya yönelik teşvikleri içeriyor.

Von der Leyen'e göre söz konusu planın uygulanması "800 milyar euroya yakın bir kaynağın" harekete geçirilmesi anlamına gelebilir. Plan kapsamında ortak füze ve hava savunma sistemleri için AB ülkelerine 150 milyar euro kredi sağlanabileceğini vurgulayan Komisyon Başkanı finansmanın AB bütçesinden ve AYB'den sağlanabileceğini öngörüyor.

Ekonomik durgunluğa çözüm mü?

Öneriye Almanya'nın görevden ayrılmaya hazırlanan Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock'tan destek gedi. Baerbock sosyal medya hesabından Ukrayna'nın desteklenmesinin ve kıta ülkelerinin savunma kapasitesinin güçlendirilmesinin önemine işaret ederek "Önemli bir ilk adım" diye yazdı.

Von der Leyen'in açıklaması ABD Başkanı Trump'ın Ukrayna'ya silah yardımını kesmesini izliyor. Zelenskiy'nin "barış istemediğini" söyleyen Amerikan yönetimi, Ukrayna'ya silah sevkıyatlarını "geçici olarak" durdurdu. Beyaz Saray bu yolla Zelenskiy'i kendi talepleri doğrultusunda hareket etmeye zorlamayı umuyor.

Geçen hafta Cuma günü Oval Ofis'te Trump ve Zelenskiy kameralar önünde sert şekilde tartışmışlardı. ABD Başkan Yardımcısı JD Vance'in de dahil olduğu tartışma sırasında Trump, Zelenskiy'e karşı sesini yükseltmiş, konuğunu Amerikalılara saygısızlık yapmakla suçlamıştı.

Düşünce kuruluşu Bruegel savunma harcamalarındaki artışın Avrupa ülkelerinin içinde bulunduğu büyüme sorununa çözüm olabileceğine de dikkat çekiyor. Trump'ın başlattığı ticaret savaşının dış talebi zayıflatabileceği bir dönemde savunma harcamalarında yaşanacak tırmanmanın Avrupa'da ekonomiyi canlandırabileceğini düşünülüyor. Örneğin Almanya'da otomobil sanayisinde küçülme tehlikesi altındaki işgücünün silah sanayisine yönlendirilmesi bir alternatif olabilir.

Donald Trump'ın Avrupa otomobillerine yüksek gümrük vergileri getirme tehdidi halihazırda yatırımcıları otomotiv hisselerini satarak yerine savunma hisseleri almaya yönlendirmiş durumda.(DW)