Bundan yirmi yıl önce bir tarafta Irak'ın diktatörü Saddam Hüseyin diğer tarafta ise Kürt aşiretlerinin yer aldığı çatışmalara sahne olan Erbil tehlikeli bir şehir idi.
Bugün ise Irak'ın yarı otonom bölgesi Kürdistan'ın coşkun başkenti, enerji talih kuşunun getirdiği beklentilerin yarattığı canlanma ile huzur dolu bir yere dönüşürken aynı zamanda bu durum geleneksel bir toplumun dönüşümüne de yardımcı oluyor.
Hilton ve Kempinski gibi otel devleri artık şehirde yüksek binalar dikiyor. Yeni alış veriş merkezleri ortaçağın pazarıyla rekabet ediyor. Tarihi kentin merkezi lüks villalar, apartmanlar ve ticari ofisler ile donanıyor. ABD'nin Irak'ı işgal ettiği 2003 yılından bu yana emlak fiyatları 20 kat attı.
Konuyla ilgili açıklamada bulunan Erbil'in Vali Yardımcısı Tahir Osman, "Bundan bir on yıl önce Erbil daha çok büyük bir köy idi. Benim hayalim Kürt başkentini dünyanın en önemli şehirlerinden birine dönüştürmek" dedi. Osman, şehirde Grand-Prix yarışının yapılması için kentsel kalkınma planının gelişmesine de yardımcı oldu.
Yine de Mezopotamya'nın New York 'u olma hayali garanti olmaktan uzak. En başta Kürdistan Bağdat ile yaşanan ayrılık nedeni ile petrol ve gaz kaynaklarından çok az gelir elde edebiliyor.
Erbil uzun süredir devam eden bu ayrılığı bir çözüme kavuştursa da yine önünde bazı engeller var. Bu engellerin içerisinde çağdışı bankacılık sistemine, gelişmemiş iş gücüne ve enerjiye odaklı çeşitlenmemiş ekonomiye sahip Irak'ın siyasi açıdan dalgalı olan bir bölge içerisine hapsolması bulunuyor.
Yine de kendilerine taahhüt edilmiş 45 milyar varil petrol Irak Kürdistan'ını hızla değiştiriyor. Bu durum bölgenin, Körfez ülkeleri gibi enerji merkezlerine giden yatırımları çekebileceği konusunda Batı eğitimi almış Kürtleri ikna ederken yabancı yöneticileri de cezbediyor.
Ekonomiyi çeşitlendirmek amacıyla Kürt otoriteler ayrıca imalat, tarım, turizm, bankacılık, sigorta ve sağlık alanlarında yatırım teşvikleri sunuyor.
Yetkililerin umudunu artıran diğer bir etken ise Irak'ın geri kalanında yaşanan şiddet ile tam bir tezat olarak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kontrolündeki bölgede 10 yıldır devam eden güvenlik ve istikrar.
Birleşmiş Milletler'e göre Irak'ta çatışmalardan kaynaklanan ölümler 2013'te bir önceki yıla oranla iki kat artarak 8 binin üzerine çıktı. Erbil'de mezhep çatışmalarından kaynaklanan ölümler ve daha geniş açıdan Kürdistan bölgesinde ölümler daha nadir görülüyor.
Saddam'ın devrilmesinden bu yana Kürtler, Bağdat'taki merkezi hükümetten ayrı otonom bir yönetime sahip bulunuyor. Bu durum petrol ve gaz arayan şirketlerin Irak Kürdistan'ına akın etmesinin de önünü açtı. Geniş rezervler ortaya çıkarılınca da Exxon Mobil XOM -0.17% ve Chevron CVX +0.02% gibi petrol devleri milyarlarca dolarlık yatırım ile bölgeye geldi.
Kürdistan kamyonlar ile küçük çaplı petrol ihracatı yapıyor. Ancak geçen ay Türkiye ile yeni bir petrol boru hattı ile büyük çaplı petrol arzı yapma konusunda bir anlaşma yaparak Erbil büyük bir adım da atmış oldu. Kürt yönetimi bu boru hattı ile günde 1 milyon varilin ihraç edilebileceğini belirtiyor. Ancak bu gelişme tartışmaları da beraberinde getirdi.
Irak hükümeti Türkiye ile yapılan anlaşmayı tanımadığı gibi Kürtler ile uluslararası petrol şirketleri arasında yapılan diğer anlaşmaları da tanımıyor. Bağdat, kontrolü dışında petrol ihracatının bölünmüş halde olan ülkenin diğer bölgeleri için emsal teşkil etmesinden ve bu durumun bölünmelere yol açmasından endişe duyuyor.
Ancak Erbil, Bağdat ve Ankara arasında devam eden görüşmelerin yarattığı belirsizlik sadece Irak içerisinden değil aynı zamanda Türkiye, Suriye ve İran'dan Erbil'e Kürtlerin ve yöneticilerin akın etmesini önleyemedi.
Gaziantep'te liseyi bitirmesinin ardından ABD'de Los Angeles Pierce Koleji'nden mezun olan ve 2006 yılında Bağdat üzerinden Erbil'e taşınan Edip Nazir yaptığı yorumda, "Tüm dünya buraya geliyor, ben neden gelmeyeyim dedim" şeklinde konuşuyor. 33 yaşındaki Nazir; enerji, inşaat ve diğer sektörlerde faaliyet gösteren Irak'ın özel sektördeki en büyük işveren şirketi olan United Brothers şirketini yöneten yedi kardeşten en küçüğü.
Yine de büyük zorluklar devam ediyor. İş dünyası ve otel sahipleri Irak Kürdistan'ında kalifiye iş gücü eksikliği olduğunu ve petrol şirketlerinin diğer iş alanlarında gelişimini sekteye uğrattığını belirtiyor. Ortaya çıkan istihdam boşluğunu ise Hindistan ve Sri Lanka'dan gelen işçiler dolduruyor.
Bölgede tüketici ticareti de dengesiz. Türkiye'nin lüks ürünler satan şirketi Beymen Erbil'deki mağazasında işlerin canlandığını belirtiyor. Ancak sıradan Kürtlere ürün satan mağazalar bu kişilerin mağazalarından alış veriş yapmak yerine tercihlerini geleneksel pazarda ya da İstanbul, Dubai ve Avrupa gibi yurtdışı seyahatleri sırasında alış veriş yapmaktan yana kullandığını belirtiyor.
Erbil'in önde gelen bir büyük alış veriş merkezine süslü camlar satan Berkin Genç yorumunda, "Yeni ürünlere aç olan böyle bir yerde talebi karşılamakta zorlanmamız gereken zamanlar olmalı. Ancak sinek avlıyoruz. Gerçek para hükümet ile yapılan işlerden kazanılıyor. Yollar ve yüksek binalar yapmak için ya da petrol aramak için yapılan anlaşmalarda." diyor.
Şehirdeki büyük oteller Irak Kürdistan'ının geleceğine güvenin bir işaretçisi. Türkiye'nin önde gelen holdingi Koç Holding KCHOL.IS -0.67% 'in geçen yıl ilk kez yurtdışında açtığı Divan Erbil Otel'inin 21. katındaki suşi restoranında bölgenin zenginleri ve uluslararası iş adamları birbirine karışıyor.
Hepsi de petrolün getirdiği servetin büyüyeceğini ve büyük bir ekonomiye dönüşeceğini umut ediyor.
Nazir konuşmasını şu şekilde sürdürüyor: "Çok katlı binalar, uluslararası markalar, restoranlar ve mağazalar görmek isterim. Sadece enerjiye odaklanmamız gerekiyor. Yapmak istediğim bir sonraki şey bir golf sahası. Bazen eğlenmeye de ihtiyaç duyuyorsunuz."
