Antik Kürdistan

İsmail Beşikci

19.05.2024, Paz | 11:06 [ Güncellenme: 19.05.2024, Paz | 11:59 ]

Antik Kürdistan
Makaleyi Paylaş

Antik Kürdistan

Prof. Dr. Elî Teter Nêrweyî’nin (1968, Duhok) Antik Kürdistan kitabı yayımlandı. Kitabın tam ismi şöyle:

Antik Kürdistan, Antik Kürdistan’da Din, Devlet Irk ve Kültür Üzerine Birkaç Araştırma, Çeviri Mehmet Öncü, Sîtav Yayınları, Aralık 2023, 526 s.

Kitap, Kürdistan’ın Güneyi’nde yaygın olarak konuşulan Behdinan Kürdçesi’yle yazılmış. Kürdçe’den Türkçe’ye çevrilmiş. Prof. Dr. Elî Teter Nêrweyî bugün Duhok Valisi olarak görev yapmaktadır.

Sîtav Yayınları, Elî Teter Nêrweyî’nin Bızava Sîyasî Lı Kurdistanê, 1908-1927 isimli bir kitabını daha yayımlamıştır. (Sîtav Yayınları Adar 2023, 445 s.) Bu kitap Kürdçe yayımlanmıştır. Arap harfleri ile yayımlanan bu kitabı Mıhemed Xelatê Eetoşî’nin Latin harflerine çevirdiği belirtilmektedir. ***

Kitapta çevirmen Mehmet Öncü’nün dikkate değer bir önsözü var. Mehmet Öncü, Kürdlerin, tarihi vesikalar yönünden, diğer halklara nazaran çok daha fazla belgeye, bulguya sahip olduğunu söylüyor.. “Ancak, Mezopotamya’yı içine alarak Zagroslardan Toroslara uzanan bölge içinde birçok medeniyet kurmuş olan Kürdler, günümüzde bağımsız bir devlete sahip olmadıkları için bu verileri değerlendirecek kurum ve kuruluşlardan yoksundur” diyor.

Bu, Türkiye’de, Mustafa Kemal’in, 1930’larda neden, Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu gibi kurumların kurulması yönünde çok yoğun bir çaba içinde olduğuna işaret etmektedir. Fuat Önen’in, Ayrılıkçı Yazılar -2, Kürdistan Devriminin Temel Meseleleri (Doz Yayınları, Nisan 2024), kitabında, bu ve benzer kurumlarla devlet için bir ulus yaratılmaya gayret edildiği anlatılmaktadır. (s. 159-167) Bu iki temel kurum yanında, kamu yönetiminin, üniversitenin, basının, yazarların, yargı organlarının, sivil toplum kurumlarının da bu doğrultuda çaba harcadıkları yakından bilinmektedir.

Mehmet Öncü, dikkate değer bu önsözünde, Arapların, Farsların, Ermenilerin, Rusların, yaptıkları çalışmalarla kendi ihtiyaçlarına uygun Kürd tipi yaratmaya çalıştıklarını vurgulamaktadır. “Buna karşılık, Kürdlerin topraklarının bir kısmı üzerinde kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti ise, Kürd coğrafyasında Kürdlere ait, dil, kültür, sanat ve tarihi mirasa, dair her şeyi kendi ganimeti olarak görmüştür.” Demektedir. (s. 11-13)

Antik Kürdistan kitabının başında Prof. Dr. Elî Teter Nêrweyî’nin ‘Giriş’ yazısı bulunmaktadır. (s. 15-32) Bu yazıda Prof. Nêrweyî, devletsizlikten yakınıyor, Kürder konusunda yapılan araştırmaların, egemenliği altına yaşanan devletlerin baskılarıyla, kısıtlamalarıyla karşı karşıya kaldığını belirtmektedir. Bu yüzden çok araştırmanın, incelemenin yayımlanamadığını vurgulamaktadır. Ayrıca, bazı Kürd genç araştırmacıların, egemen devletlerin görüşleriyle kendilerini sınırladıklarını dile getirmekte, bu yönde genç Kürd araştırmacılarını eleştirmektedir.

 ***

Tarihin bilinen çağlarından beri Kürdistan’ın yerlileri, Kasi, Lulubi, Guti, Hurri, Subaru, Nairi, Mani, Urartu gibi birbirleriyle akraba halklardır. Kürdlerin atalarının bu halklar olduğu söylenebilir. Bunlar, daha çok, Zagroslarda yaşamaktadırlar. Bu halklar hakkında Sumer, Akat, Babil, Asur’lardan kalma kil tabletlerde kayıtlar vardır. MÖ 3. ve 2. Bin yıllarda. ‘Guti’ adı, sadece belli bir dili ve kültürü paylaşan Lulubilerin doğusu kuzeyi ve kuzey doğusunda yerleşik aynı soydan gelen ve aynı dili konuşan topluluk için kullanılmıştır. (s. 135) Lulubilerin de en eski Kürdistan halklarından bir olduğu vurgulanmaktadır. (s. 117) Prof. Nêweyî bu konuda, ‘öyle anlaşılıyor ki, Lulubi halkı MÖ: 3000 yıllarda bağımsız bir devletin sahibiydiler’ demektedir. (s. 123) Bu halkların birbirleriyle karışarak bugünkü Kürd ulusunu oluşturdukları da ifade edilmektedir. (s.157-182)

Bugün, Aryan olarak bilinen halkların Hind alt kıtasından dünyaya dağıldığı vurgulanmaktadır. Örneğin, bugün, Avrupa’da Macarlardan ve Finlilerden başka bütün halkların Aryan olduğu bilinmektedir. Hind alt kıtasından Batı’ya doğru hareket eden bir grup, Zagrosların eteklerine kadar gelmiş buralara yerleşmiştir. Burada Zagrosların Hurri, Lulubi, Kasi, Subaru Mitani, Guti, Karduk, gibi yerli halklarıyla karşılaşmıştır. Aryan halklar tarafından kurulan en eski devletlerden bir Mitani Devleti’dir (MÖ. 1500-1300) Mitani Devleti’nin kurucusunun, Kürdi/Kurti-Kirta , Kurti adında biri olduğu ifade edilmektedir. (s. 49)

Mezopotamya’da kurulan eski Aryan devletlerden biri de Kasi Devleti’dir. (MÖ. 1595-1161) (s. 58, s. 327) Mitani Devleti, Mezopotamya’nın, kuzey ve kuzeybatı yönünde, Kasi Devlet, Mezopotamya’nın güneyinde egemendir. Med Devleti’nin ya da Med İmparatorluğu’nun ise, Aryanların o zamana kadar kurulmuş en ünlü, en büyük devleti olduğu belirtilmektedir.

 *** 

Araştırmacı-Yazar Elî Teter Nêrweyî, Subaru/Subarto, Nairi, Lulubi, Mana, Mitani gibi halklardan söz emekte, fakat bu halkların, örneğin bugün hangi isimlerle anıldıklarından söz etmemektedir. Bugün Zibariler, atalarının Subarular olduğunu dile getirmektedir. Ubeydullah Nehri ailesi isimlerini Nairilerden aldığını belirtmektedir. Metina Aşireti isimleri Mitanilerden aldığını anlatmaktadır. İran’ın Güneybatısında yer alan Lolanlar ise İsimlerini Lulubilere dayandırmaktadır. Elî Teter Nêrweyî analizlerini, sözü edilen bu halkların bugünkü durumlarına kadar getirmesinde yarar vardır.

 ***

Antik Kürdistan kitabında, Newroz’la ilgili çok geniş bir bölüm vardır. ( s. 183 vd. ). Prof. Elî Teter Nêrweyî, Ortadoğu’da, Kürd, Fars, Afgan, Beluci, Tacik, Türkmen halklarının, kendi anlayışlarına göre Newroz’u kutlama biçimleri olduğunu, en görkemli kutlamalarını Kürdler tarafından gerçekleştirildiğine değinmektedir. Amed Newrozu’nu, Akre Newrozu’nu örnek göstermektedir. Newroz’da geçen, Cemşid, Dehak, Kawe, Feridun figürlerini ayrı ayrı değerlendirmektedir. (s. 188 vd.)

Elî Teter Nêrweyî, Newroz’un anlamı konusunda şunları ifade etmektedir. “Bu bayramın doğuşu ve işleyiş şekline baktığımızda açıkça görülecektir ki, Dehak, Kürd halkı üzerindeki baskı zulüm, kırım ve katliamların sembolüdür... Kürd halkı için kendini hayatta tutmak, direnmek ve kazanmak anlamına gelen Newroz Kürd tarihi kimliğinin önemli belgelerinden biridir. Bu yüzden Kürdlerin tarihi düşmanları ve Kürdistan’ın işgalcileri, yıllardır bu kadim belgenin gerçeğini, Kürdlerle ilgili gün ışığına çıkmış diğer her türlü belge ve bulguları Kürdlere ait her türlü görüşü, geleneği sabote etmek ve Kürdlerin kafasını çelişkilerle doldurmak için uğraşmışlardır. (s. 225-226)

Mitraizm

Mitraizm Aryan halkların dinidir. En çok Kürdler, Farslar, Beluciler, Afganlar, Tacikler arasında gelişmiştir. Kürdlerin İslamdan önceki dinidir, denebilir. Arya, İnançlı, dindar, uysal anlamına gelmektedir. (s. 253) Zerdüşt (MÖ 600’ler) Mani (MS. 216-274), Mazdek (MS. 480 ve sonrası) Mitra kökenli dinlerdir. Doğa dinleri olarak değerlendirebiliriz. Elî Teter Nêrweyî, bu dine ait birçok ayrıntının, ritüelin Ezidilik inancı içinde bozulmamış olarak yaşadığını vurgulamaktadır ( s. 251)

İran’da Yarsan, Irak’ta Kakailik olarak anılan inanç, Êzidilik ve Rêya Heqîyê (Alevilik) bir ulu çınarın üç ana dalı gibidir. Her üçü de Mitra kökenlidir. MÖ. 4000’lere kadar uzanan inançlardır. Mitra ışığın ve aydınlığın tanrısı olarak anılmaktadır. Avesta Zerdüştlüğün, Arzhang Maniheizmin kitabıdır. (s. 267)

Mitra inancında doğa, insan, Tanrı bir bütündür. İnsan öldürülmez, doğaya saygı esastır. Ağaç kesilmez, hayvanlar öldürülmez. İnsan öldürmek, insandaki Tanrı’yı öldürmek anlamına gelir. Çünkü, doğa, insan, Tanrı bütünlüğü söz konusudur. Bu bakımdan çeşitli törenlerde hayvanların, örneğin, öküzlerin kurban edilmesi Zerdüşt inancına aykırıdır. Zerdüşt peygamber de böyle söylemektedir. Ama zamanla örneğin öküzlerin kurban edilmesi önemli bir ritüel haline gelmiştir.

Mitraizmin Svastikası (Gamalı Haç)

Svastika, Saniskrist dilinde Kırık Haç anlamına gelmektedir. Mitraizmin sembolüdür. Elî Teter Nêrweyî, Svastika’nın ilk kez Kürdistan’da 3500 yıl önce Mitaniler tarafından kullanıldığını belirtmektedir. (s. 309) Hitler’in (1889-1945), Nazilerin, bu sembolü, Alman Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi’nin sembolü olarak kullanması Svastika hakkında bazı kafa karışıklığı yaratmıştır. Ama Svastika Kırık Haç (Gamalı Haç) Nazilerin sembolü değildir. Örneğin, Kars’ta, Ani Harabeleri’nde, kalede de Svastika, (Gamalı Haç, Kırık Haç) yer almaktadır. Antik Kürdistan kitabında, 17. Yüzyılda, Svastika sembolü ile dokunmuş bir kilimin fotoğrafı vardır. (s. 310)

 ***

Antik Kürdistan kitabında, ‘Tarihi Kaynaklarda Kürd Sözcüğünün Kökenine ve Anlamına Bir Bakiş” başlıklı bir bölüm var. Bu bölümde. Elî Teter Nêrweyî, Ksenophon (MÖ. 431-354), Polibios (MÖ. 203-120), Strabon ( MÖ. 63- MS. 24) gibi Yunan tarihçilerin ve coğrafyacıların ve Arap-Fars yazarlarının Kürd sözcüğünü nasıl ele aldıklarını irdelemektedir. (s. 325-371)

Antik Kürdistan kitabında s. 348-350 arasında yer alan, Kürdler ve Beluciler başlıklı bölüm de dikkate değer. Beluci ülkesinin, Beluci halkının da , İran, Pakistan, Afganistan arasında paylaşıldığı, bölüşüldüğü anlatılmaktadır. Bugün Pakistan’da dört eyaletten birinin adı Belucistan Eyaleti’dir.

Kitabının sonunda, Prof. Dr. Elî Teter Nêrweyî, her olayı Türklükle açıklamaya, Kürdlerin varlığını dikkatlerden uzak tutmaya gayret eden Dr. Tewhid Melekzade Dilmekani isimli bir Azeri akademisyeni eleştirmektedir. Elî Teter Nêrweyî, Vladimir Minorsky’nin (1877-1966), bu tür tutumları, ‘medeniyet hırsızı’ olarak adlandırdığını vurgulamaktadır. (s. 448)

 ***

Elî Teter Nêrweyî’nin Antik Kürdistan çalışması çok değerli bir incelemedir. Bu değerli incelemeyi yayımladığı için Sîtav Yayınevi’ne, Yayın Koordinatörü Qahir Bateyî’ye teşekkür. Ayrıca, Antik Kürdistan çok zor bir incelemedir. Bu incelemeyi Türkçe’ye tercüme eden Mehmet Öncüyü, bu konuda emeği geçen Emin Sarı’ya ve Muhsin Özdemir’e teşekkür ...

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.
12584 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:03:05:30

İsmail Beşikci

İsmail Beşikci

Yazarın Önceki Yazıları

Son Gelişmeler ÜzerineTürkiye’de Üniversiteİbrahim Kaypakkaya AnmasıDeğinmeler 3Kürdistan'a SorMalazgirt ve KürtlerKurdiana DüğümüKemalizm ve Kürd Ulusal Sorunu IVKöklere YolculukToprak Temelli MilliyetçilikKürdlerin Geleceği Konusunda Birkaç SözDin Ve BilimKarakoçan (Dep) ve Yayladere (Holhol) İle İlgili İki KitapUludere (x)Newroz 2024 AkreÜç KitapHazro BeyleriSimurglarMehmet Bayrak’ın Kürt Kimliği MücadelesiŞeyh Said Direnişi İle İlgili İki KitapDiyarbakır Kitap Fuarı 2023Ermeni ve Rum Mallarının TürkleştirilmesiEhmedê Xanî’nin Hatırası ÜzerineAbdurrahman Önen-Erdnîgarîya KurdistanêKürtler ve Güller Cilt 3‘49’lar’, ‘55’ler’, ‘23’ler’ …'Yaşamın Kıyısında'Behdinan, Barzan, Milli LiderSuyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru Kürtler(II)Suyu Arayan Halklar Aşiretten Ulusallığa Doğru KürtlerYüzüncü Yılında Lozan AntlaşmasıSon Kız‘Deniz’in Ütopyası’ ÜzerineRudaw TVStockholm Kürd Sürgün Müzesi Üzerine DüşüncelerLozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan IILozan Konferansı, Kürdler ve Kürdistan Diaspora KürdleriMele Mıstefa Barzani Ulusal MüzesiRovîyê XasûkBarzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi IIIKendi Kendini Yönetme Hakkı ‘Ayrılıkçı Yazılar’Peywend YayınlarıDuhok Üniversitesi’nin 30. YılıAhamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’ne IIKürtçülük Ahamenişlerden İran İslam Cumhuriyeti’neKürd Aydınları IIBedirhan Epözdemir’in AnılarıSeyidlik-ŞeriflikKürdizade Ahmed RamizMedreseler-ÜniversitelerMedya Kitabevi Birleşmiş Milletler ve KürdlerMülteci YaşamlarÖncü Bir Kürt Aydını59 Yıl Sonra ŞemdinliKemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu IIIOrtadoğuBir Ailenin Son 200 Yıllık TarihiTarih Okumaları, Kürdlerin HikayesiHewler’de, Soran’da ve Cambridge Koleji’nde KonferansTheodor Herzl Bize Ne Anlatıyor?AforizmalarSon YolcuIrkçılık Hakkında …Aydınlar Hakkında… Latife Fegan’ın AnılarıAdil Yargılama/Yargılanma Mümkün mü?Kürd Aydınlarıİlim-BilimKürdçe Derslerinin ÖnemiYaş 83…*Mezopotamya Uygarlığında HakkariKemalizm Ve Kürd Ulusal Sorunu - IIBediüzzaman’ın HançeriDoğu-Güneydoğu Dernekleri Platformu*Destar Kitap-KafeKürdistan’ın Güney'ine Seyahat Kürd Tarihinin Yazılı Ana KaynaklarıBingöl-Van Gezi İzlenimleriGöbekli Tepe Hakkında…Güvenlik Munzur Çem’in Anıları DerveCendere II Saatin İçindeki SırMehmet Öncü KitaplarıZarema, Yahudi DevletiJuli’nin Sesi‘Ateşte Doğanlar’Kadri Hoca…Kürt HâkimAlevilik Üzerine II‘Aleviler ve Sosyalistler’ Kitabı ÜzerineUygur TürkleriBaşkanlık Seçimleri, ABDÜniversite RaporuOFra Bengio’nun Kürd Liderlere EleştirisiDr. SaidKürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Maaş Sorunu…Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nde PKK-Haşdi Şabi İşbirliğiAma Onlar Kardeştiler…Mustafa Suphi ‘Kürdistan Ortadoğu’nun Polonya’sıdır’İSkan Tolun IIKürt Dil Hareketi (Harekata Zımanê Kurdî) II‘Doğumun Ölümü’Kürt Dil Hareketi (Hereketa Zimanê Kurdî)Kürdistan Bayrağı’nın ve KDP Binasının Yakılması Üzerine…Ermeniler, Kürdler, AzerilerDevrimci Doğu Kültür OcaklarıEylül 2020 Kürdler-KürdistanBir AİHM BaşkanıHalepçe arşivlerinin yakılması ve KDP’ye saldırıDevranİskan TolunWoodrow WilsonHarf Devrimi’nin Kürdler İçin AnlamıMehmet ElbistanKürtler, Şehir Şehirlileşme‘Kürt Çalışmaları…’Zini Gediği KatliamıKürd Tarihini Kürdlerin Yazması…‘Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’ II’Kürtlerin Kürt Olmama Hakkı’Değinmeler-2Irkçılık ÜzerineSeyid Ahmed CebariŞengal, AfrinMustafa SelîmîKemalizm ve Kürd Ulusal SorunuOrhan Kotan’ın ŞiiriLeylan - IIKürt Meselesiyle İlgili Bir Projen Var mı?LeylanXwebûnOrta Karadeniz’de Etnisite İlişkileriAlevilik Üzerine…Güvenli BölgeDuvarımızı Yapamadık…Doktor SaidAlevilik ve TarihiBitlis ve Ahalisi1916 Kürd TehciriBir Diplomatın Anıları Xızır Nasıl Ali Oldu?Kürd Tarihi Üzerine GözlemlerAdıyla ÇağırmakKürdistan’ın Güneyinde SoykırımKürdlerin TarihiMilliyetçilik ÜzerineHong Kong, Kürdistan‘Kürtlerle Türkler’Ortadoğu’da Devletlerin KurulmasıAbdurrahman Qassemlu’nun Katledilmesinin 30. YıldönümüÜniversitenin Bilim Anlayışında Temel SorunlarCumhuriyet, 19 Mayıs 2019'Özgürlük İçin Sanat'Helsinki’de Sosyal ForumTeknoloji, Bilim, EğitimMilletler Cemiyeti Döneminde Kürdler/KürdistanHewler - Duhok - ZahoBir Tartışma Üzerine…Dönemin RomanlarıEleştirilerin İzindeRêya Heqîyê (Alevilik)ABD Ziyareti - IVABD Ziyareti - IIIABD Ziyareti - IIABD Ziyareti - IBerlin’de Dersim 37-38 PaneliBaşur’da SiyasetDuhok-Hewlêr GezisiKürdçe Yasaklarının İşlevi‘Aleviliğin Doğuşu’ II‘Kimliksiz Çığlıklar’Türkiye’de Adalet Arayışları'Aleviliğin Doğuşu'Kürdlere Soykırım…Moskova’da Kürd KonferansıCevat Geray’a Sevgi…Bilim AhlakıMahallenin ArkadaşlarıSelahattin Demirtaş’ın ŞarkısıCanip Yıldırım KütüphanesiDevşirmeler ve DevletsizlerDağ Kavmi - IIAdaylar…Dağ Kavmi -IGeleceğini Belirleme Hakkı ve KürdlerFarhad Daftary, Şiilik AlevilikŞiizm‘Türklük Sözleşmesi’Timure Halil Hakkında …Düşmanlarını Sevindiren Bir Halk…Celal Talabani...Kürdler Zoru Başardı… Bağımsızlık...Güvenlik...Domino EtkisiReferandum-Bağımsızlık TartışmalarıDanimarka SeyahatiSekesûr’da Kürd-Alevi Soykırımıİnsanlık Araştırmaları MerkeziFahriye Adsay’ın Eleştirileri Üzerine…Bir Kürd...İki Kürd...Üç KürdYezda...Ermeniler, Kürdler…Yeni Bir KDP Kurma ÇalışmalarıHasta AdamAvustralya GezisiHayatımdan KesitlerBirey Toplum İlişkileriPeşmergelik Yüce Bir DeğerdirKaderine KüsmekKürd Halkının, Kürdistan’ın Başı Sağolsun…Kürdistan’ın Hayırlı Evladı Doktor SaidSuriyeli MültecilerParlamentoMilli Düşünce SempozyumuDesmond FernandesKürtlerin Bulunduğu Ülkeler Bölünemez!...Kürtler Ne İstiyor?Eşkiya28 Devlet Bağımsız Kürdistan’ı Tanımayacak...Devlet, İslam, Kürdler ve DarbePencinarîler IIPencinarîler IAzim...'Afrika Edebiyatı' Üzerine…Yaresan (Ehl-i Hak) Rêya Heqîyê, EzdanZağros’un Ötesine…Süleymaniye Merkez Güvenlik Karargahı'Peçar Tenkil Harekatı/1927' Üzerine Birkaç Sözİttifaklar Mahmut Yeşil’e Sevgi…Tunceli Kanunu, Getirdiği Esaslar ve Devletin Asimilasyon PlanlarıYakındoğu’nun İmhası ve Pontus SorunuKeşiş’in Torunları Dersimli ErmenilerAnlıyorum Ama Konuşamıyorum1128 AkademisyenYaşar KayaAlevilik...Elveda Güzel VatanımAlevilerin KitabıUluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan IIIUluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan IIUluslararası Barışı Kurma Çabaları, Kürdler/Kürdistan (I)Komkurd-AnNelson Mandela - Aziz SancarBarış, Yüzleşme, MüzakereİBV Hewler Temsilciliği558. OturmaŞengal’i ZiyaretŞengalTBMMKürdlerde/Kürdistan’da Ana SorunÖzyönetim Üzerine...Norveç SeyahatiAlaine Tuoraine’e EleştiriKürdistan Bölgesel Yönetimi’nde Yönetim ZaaflarıGüneşin KrallığıKeyakisarBarzani bir dönem daha görevde kalmalıdırTemel şart Kürdistan Ordusu! Girê Spî'nin Kurtarılması...Üniversitenin Ana SorunuMardin: Hüzünlü KentAlevilik-MüslümanlıkOsmanlılar ve Acemler Arasında Kürdlerİslam’ın barış, huzur, adalet ve eşitlik anlayışı Kerbela’da son bulduKürd Kültürü Neden Yağmalanıyor?Kürd Êzidîlerin Azizesi 'Begê'İki Olay Üzerine DüşüncelerBarış ve Çözüm Süreci - IIIEleştirilerEv Jin û Mêrê bi MaskêBarış ve Çözüm Süreci - II Murat Bozlak’a sevgiler...Barış ve Çözüm Süreci…Rejim, İslamileşme, Kürdler/Kürdistan Alman Şarkiyatçı Dr. FriçSoykırımlar ve Devletsiz HalklarIŞİD’in ZuhuruŞeyh Ahmet, IŞİD Saldırıları ve Osman Baliç'in KatiliUlusların Kendi Geleceklerini Tayin Hakkı ve Kürdler/KürdistanBitlis Anıları, 1960’lı Yıllarda Bitlis’de YaşamUluslararası Bitlis SempozyumuBarzaniler Değinmelerİfade Özgürlüğü ve ABDTürk Siyasal Kültürü Üzerine… Birleşik Krallık, Fransa, Kürdler/Kürdistan Anti-Kürd Uluslar arası NizamKürd/Kürdistan incelemelerinde temel soru... Ulus İnşa Sürecinde Dilin RolüMustafa Barzani'yi sevgiyle anıyoruzDüşün Hayatında ve Edebiyatta KurumlaşmalarYakındoğu’nun İmhası,1915 Ermeni Soykırımı ve Hrant Dink’in Katledilmesi Resmi İdeolojinin Temel ÖzelliğiRoboski – GoyilerTürk-İslam Sentezi ve Kürd SorunuKürdistan sorunu her şeyden önce duruş sorunudurBarış
x