Çin-Suriye Hattında Uygur Militan Krizi

Suriye Dışişleri Bakanı Esad el-Şeybani, Pazar günü Çin’in Şam Büyükelçisi Şi Hongwei ile bir araya geldi. Görüşme, Pekin’in Suriye güvenlik güçlerine entegre edilen Uygur militanlara yönelik endişeleri nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkilerde yaşanan tıkanıklığı aşma çabalarının son halkası oldu.

SANA’nın aktardığına göre Şeybani, Hongwei ile “iki ülke arasındaki ilişkiler, bunların çeşitli alanlarda güçlendirilmesi ile bölgesel ve uluslararası gelişmeler” üzerine görüştü. Hongwei ise iki taraf arasında koordinasyonun önemini vurguladı.

Bu görüşme, Aralık 2024’te Beşar Esad yönetiminin devrilmesinden bu yana süren hassas ilişkilerin son durağı oldu. Şeybani, Mart ayında da Hongwei başkanlığındaki bir Çin heyetini Şam’da ağırlamış, taraflar ilişkilerin güçlendirilmesi konusunda mutabık kalmıştı. Şubat ayında ise Hongwei, Suriye’nin yeni Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara ile görüşmüş, ancak görüşmenin içeriği açıklanmamıştı.

Yeniden Yapılanma Maliyetleri ve Çin’in Mesafeli Tutumu

Suriye’nin yeniden inşasının 250 ila 400 milyar dolar arasında maliyet gerektirdiği tahmin ediliyor. Mart ayında AB öncülüğünde düzenlenen bağış kampanyasında yaklaşık 6,3 milyar dolar toplanırken, geçen hafta Katar, BAE ve İtalya’dan şirketlerle 14 milyar dolarlık yatırım anlaşmaları imzalandı.

Ancak Çin, ekonomik gücüne ve altyapı projelerine yatırım konusundaki geçmiş istekliliğine rağmen, Uygur militanların Suriye ordusuna entegrasyonu konusundaki güvenlik kaygıları nedeniyle büyük ölçekli fon aktarımında temkinli davranıyor. Washington merkezli Rıhla Research and Advisory CEO’su Jesse Marks, “Çin, güvenlik ve terörle mücadele alanında bir yol haritası üzerinde mutabakat sağlanmadıkça milyarlarca dolar yatırım yapmaya sıcak bakmıyor” dedi.

Uygur Militanlar Dengesi

Pekin, Uygur militanları, özellikle de Suriye’de faaliyet gösteren Türkistan İslam Partisi (TİP) üyelerini, Sincan bölgesindeki ayrılıkçı hareketlerle bağlantılı bir tehdit olarak görüyor. Çin, bu kişilerin Suriye ordusuna entegre edilmesine karşı çıkıyor ve ülkenin bu gruplar için eğitim veya operasyon üssü olmasını istemiyor.

Öte yandan, Uygur savaşçılar, Şam’ın yeniden ele geçirilmesinde önemli rol oynadıkları için tamamen dışlanmaları durumunda mevcut yönetimin askeri destek tabanında huzursuzluk yaşanabileceği değerlendiriliyor.

Marks, iki tarafın hâlâ “Suriye’nin hayatta kalma sınırları içinde karşılayabileceği en az ortak payda”yı bulmaya çalıştığını belirtiyor.

BM Yaptırımlarında Çin Faktörü

ABD, Cumhurbaşkanı Şara ve İçişleri Bakanı Enes Hattab’ın da aralarında bulunduğu Suriyeli isimlere yönelik BM Güvenlik Konseyi yaptırımlarının kaldırılması için diplomatik girişim yürütüyor. Bu tür bir kararın geçmesi için Çin’in çekimser kalması ya da onay vermesi gerekecek. Uzmanlar, bunun Pekin’e Şam karşısında ek bir koz sağladığını vurguluyor.