Yuval Noah Harari, Sapiens, Homo Deus ve 21. Yüzyıl için 21 Ders gibi eserleriyle dünya çapında büyük yankı uyandırmıştı, şimdiyse bilgi ağlarının dünyamızı nasıl şekillendirdiğini ve yapay zekâ devriminin geleceğimizi nasıl etkileyebileceğini araştırdığı yeni kitabı Neksus’la, okurlarıyla buluşuyor. Neksus, 8 Ekim’de Türkiye’de Kolektif Kitap etiketiyle raflardaki yerini alacak.
Neksus – Taş Devri’nden Yapay Zekâya Bilgi Ağlarının Kısa Tarihi, insanlık tarihine bilgi ağları merceğinden bakarak, okurları Taş Devri’nden başlayıp günümüzün yapay zekâ çağına uzanan bir yolculuğa davet ediyor. Bu yolculuk, bilginin toplumlar üzerindeki büyük dönüştürücü gücünü gözler önüne seriyor. Harari, okurlarını Kitabı Mukaddes’in kanonlaştırılmasından matbaanın icadına, kitle iletişim araçlarının yükselişinden son dönemlerde popülizmin yeniden canlanmasına kadar tarihsel olaylarla buluşturuyor.
Bu süreçte, bilgi ve gerçek, bürokrasi ve mitoloji, bilgelik ve otorite arasındaki karmaşık ilişkileri sorguluyor. Roma İmparatorluğu, Katolik Kilisesi ve Sovyetler Birliği gibi devasa sistemlerin, bilgiyi kendi ideolojik veya politik hedeflerine ulaşmak için nasıl kullandığını örneklerle ortaya koyuyor. Ve insandışı zekânın varlığımızı tehdit ettiği bu dönemde, her şey için çok geç olmadan neler yapabileceğimizi tartışıyor.
Yapay zekâ: Araç mı, ajan mı?
Harari, Neksus’ta yapay zekânın tarihte eşi benzeri görülmemiş bir hızla ve karmaşıklıkla yükseldiğini ve toplumların, bireylerin ve hükümetlerin bu devrime hazırlıksız yakalanma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu vurguluyor.
Harari’ye göre, yapay zekâ insanlık tarafından geliştirilmiş en güçlü teknoloji olmasının yanı sıra, onu diğer tüm teknolojilerden ayıran temel bir özelliğe sahip: Kendi kendine karar verebilme ve yeni fikirler üretebilme. Bu özellik, yapay zekâyı sıradan bir araç olmaktan çıkarıp, toplumsal süreçlerde bağımsız bir “oyuncu” haline getiriyor. Harari, yapay zekânın bu bağımsız hareket edebilme kabiliyetinin, bilgi ağlarımızın temel yapısını kökten değiştirdiğini ve bu sürecin insanlık tarihinin en büyük bilgi devrimlerinden biri olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtiyor.
Yapay zekânın tehditleri: 'Kontrol edemeyeceğin güçleri asla çağırma'
Harari, Neksus’ta yapay zekâya dair net bir uyarıda bulunuyor: "Kontrol edemeyeceğin güçleri asla çağırma." Yapay zekâ sistemleri giderek daha karmaşıklaştıkça, insan anlayışının ötesine geçen "karakutulara" dönüşüyor ve bu da onları bağımsız ve öngörülemez varlıklar haline getiriyor. Bu "karakutu" sistemler, bilginin işlenme ve kullanılma biçimini tamamen değiştirdiği gibi, toplumlar üzerindeki kontrol mekanizmalarını da giderek daha fazla ele geçiriyor.
Harari, bu durumun demokrasiden ekonomiye, küresel güvenlikten sosyal yapılara kadar birçok alanda ciddi bir tehdit oluşturabileceğini belirtiyor. "Benim amacım, algoritma temelli örüntü tanıma sistemlerinin kötücül potansiyeline odaklanarak bu ütopik öngörüleri her yönüyle ele almak" diyen Harari, algoritmaların yıkıcı kapasitelerinin kontrol altına alınması gerektiğini, olumlu potansiyellerinin ise insanlık yararına kullanılabileceğini belirtiyor.
Yapay zekâ çağında acil seçimler ve kolektif bilinç
Harari, Neksus’ta insanlığın yapay zekâ karşısındaki kritik bir dönüm noktasında olduğunu belirtiyor ve okuyucularına şu mesajı veriyor; ‘’Neksus, geçmişi analiz etmenin geleceği tahmin etmemize yarayacağını iddia etmiyor. Tarih deterministik değildir ve gelecek önümüzdeki yıllarda yapacağımız kolektif kararlarımızla şekillenecek. Bu kitabı yazdım çünkü bugün yapacağımız bilinçli seçimler sayesinde, ileride karşılaşma ihtimalimiz olan felaketleri önleyebileceğimizi biliyorum. Geleceği değiştiremeyeceksek zamanımızı neden onu tartışmakla harcayalım ki?’’
Neksus, yapay zekâ devriminin insanlık için yarattığı fırsatlar ve tehditler üzerinde derinlemesine düşünen, bilgilendirici ve uyarıcı bir rehber. Yuval Noah Harari, bireylerin ve toplumların bu süreçte vereceği kararların, insanlığın geleceğini nasıl şekillendireceğini ortaya koyuyor. Yapay zekânın hayatımıza nüfuz eden etkileri karşısında, küresel ölçekte işbirliği ve kolektif bilinç, bu dönemin en kritik gereksinimleri olarak öne çıkıyor.
Mustafa Suleyman’dan Neksus Yorumu
DeepMind'ın kurucu ortağı ve Microsoft AI CEO'su Mustafa Suleyman, Neksus ’un önemine şu sözlerle dikkat çekiyor, “Harari, tarihin hem en ince ayrıntılarını hem de en büyük trendlerini aynı potada eritme konusunda çok becerikli. Bu son derece önemli kitap, yapay zekânın etkilerini düşündüğümüz bu kritik dönemde karşımıza çıkıyor. (…) Ustalıkla yazılmış!”
Yazar Hakkında
Tarihçi ve filozof Prof. Yuval Noah Harari, 1976’da Hayfa’da doğdu. Doktorasını 2002’de Oxford Üniversitesi’nde tamamladı. Şu anda Kudüs İbrani Üniversitesi Beşeri Bilimler Fakültesi, Tarih Bölümü’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaktadır. Sapiens: Hayvanlardan Tanrılara İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi, Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi ve 21. Yüzyıl için 21 Ders kitapları, 65 dile çevrildi ve dünya çapında 45 milyondan fazla sattı. Sapiens, New York Times ve Sunday Times çok satanlar listelerinde yer almış ve Sunday Times’ta tam 96 hafta boyunca üst üste ilk üçte kalmıştır.
