Korona virüsüyle mücadele en çok merak edilen konulardan biri, virüsün hangi madde ve yüzeyde ne kadar süre kaldığı… Farklı araştırmalar farklı sonuçlara işaret ederken, dünyanın her köşesinde milyonlarca kişi de bireysel hijyen önlemlerini buna göre yeniden düzenlemeye çalışıyor.
Son olarak, ABD’deki Princess yolcu gemisinde yolcuların çıkışından 17 gün sonra ‘virüs bulunduğu’ iddiası tartışma yarattı. Peki bu iddia ne kadar doğru? Virüs hangi yüzeyde ne kadar kalabiliyor?
The Guardian gazetesi, bu soruları dünyanın en prestijli iki üniversitesinden uzmanlara sordu. Yale Üniversitesi’nden immunoloji profesörü Akiko Iwasaki ile Harvard Üniversitesi’nden enfeksiyon hastalıkları epidemiyolojisti Julia Marcus’un yanıtları şöyle:
’17 GÜN KALIP ENFEKTE ETMESİ ZOR’
Yolcu gemisiyle ilgili haber, virüslerin yüzeylerde 17 güne kadar kalabildiği anlamına mı geliyor?
Julia Marcus: ABD Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi’nin (CDC) yolcu gemisindeki incelemesinde, henüz temizlenmemiş kabinlerde viral RNA izleri buldu. Fakat şunu netleştirmek gerekir ki, bu sadece virüsün saptandığı anlamına geliyor; etkili [‘canlı’] olduğu veya bu yüzeylerle temasın birisini enfekte edebileceği anlamına gelmiyor. (RNA, yani ribonükleik asit, virüsün genetik bilgisini taşıyor.)
Akiko Iwasaki: Bu sadece, virüsün bazı parçalarının hâlâ orada olduğu anlamına gelir. Virüsün bütünlüğünü koruması için birçok başka unsuruna ihtiyacı vardır. Elinizde sadece RNA’nın şu veya bu parçası varsa, o bir virüs değildir; bütün genomunun birarada olması gerekir. Sadece küçük bir RNA parçasının olması, enfeksiyon olacağı anlamına gelmez.
YÜZEYDE KALDIĞI SÜRE UZADIKÇA GÜCÜ DE AZALIYOR’
Virüs yüzeylerde ne kadar yaşayabiliyor?
Marcus: The New England Tıp Dergisi’nde kısa süre önce, virüsün kontrollü bir laboratuvar ortamında, farklı yüzeylerde ne kadar süre istikrarlı kalabildiğini test eden bir araştırma yayımlandı. Bakır üzerinde dört saate kadar, kartonda 24 saate kadar, plastik ve çelikte 72 saate kadar tespit edilebildiğini ortaya koydular.
Fakat şunu görmek önemli: Virüsün bu yüzeylerin her birindeki miktarı, zaman içinde hızla azaldı. Dolayısıyla, bu yüzeylere dokunma sonucu enfeksiyon kapma riski de büyük ihtimalle zaman içinde azalıyor.
‘MARUZ KALDIĞINIZ VİRÜS MİKTARI ÖNEMLİ’
Tek bir Covid-19 partikülünden enfekte olabilir miyim?
Marcus: Enfekte olabilmek için belirli bir miktarda viral partikülün var olması gerekir. Eğer parmağınızda sadece tek bir viral partikül varsa, enfekte olmanız pek muhtemel değil. Bazı virüsler çok güçlüdür, enfekte olmak için 10 partikül yeterlidir. Bazılarının ise enfekte etmesi için milyonlarca partikül gerekir. Ne kadar az viral partiküle maruz kalırsanız, enfekte olma ihtimaliniz o kadar düşer. Bir yüzeydeki virüs miktarı bu nedenle önemlidir.
‘YÜZEYDEN BULAŞMA ORANI DÜŞÜK’
Kaç kişi havada bulunan partiküller veya enfekte bir kişiyle doğrudan temas, kaç kişi kontamine [kirli, virüslü] yüzeylerden enfekte oluyor?
Marcus: Şu an bildiğimiz kadarıyla, insanların enfekte bir kişiyle yakın temas sonucu hastalanma ihtimali, kontamine bir yüzeye dokunma sonrası hastalanma ihtimalinden çok daha yüksek. Bununla birlikte, nereye dokunduğumuzun farkında olmak, özellikle çok insanın dokunduğu yüzeyleri ellememek, eşyalara dokunduktan sonra ellerimizi yıkamaya dikkat etmek hâlâ önemli. Toplu taşıma, marketler, çok insanın bulunduğu yerler gibi…
Iwasaki: Virüs, plastik ve çelik gibi malzemelerde çok istikrarlı, buralarda birkaç güne kadar kalabiliyorlar. Dolayısıyla, hasta olan birinin bir yüzeyde virüs bırakması ve sonra bir başkasının bu yüzeye, ardından da yüzüne dokunması çok olası.
EVE GELEN SİPARİŞLER NE OLACAK?
Market torbasından veya eve siparişten enfekte olmak mümkün mü?
Marcus: Bu düşük bir ihtimal fakat eğer evinize bir kişi paket getiriyorsa ve hastaysa, burada bir bulaşma zinciri olabilir. Evinize ne zaman yeni bir şey girse, bu eşyayı elledikten sonra ellerinizi yıkamanızı tavsiye ederim.
Iwasaki: Virüs karton üzerinde çok istikrarlı. Bu paketleri aldıktan sonra açın, kartonu hızla çöpe atın, ellerinizi yıkayın ve yüzünüze dokunmamaya çalışın. Paketin yüzeyiyle kendi yüzünüz arasındaki dolaylı teması asgariye indirin.
‘PAKETİN İÇERİĞİNDEN ENFEKTE OLMAK ZOR’
Paketin içindekilerin, onu paketleyen kişiden virüs almış olması mümkün mü?
Iwasaki: Bu tabii ki bir ihtimal ama dış ambalajın kendisinin, içindekinden çok daha fazla kişiyle temas etmiş olması daha yüksek bir ihtimal. Ve evinize gelmesi günler sürmüşse, içeride virüs vardıysa bile çoktan pasif hale gelmiştir.
