İran’la gizli temas sürüyor ama yaptırımlar geri dönüyor

ABD Başkanı Donald Trump’ın Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yaptığı yaklaşık bir saatlik konuşmada İran’la diplomasiyi yeniden başlatmaya dair tek bir ifade yer almadı. Ancak Washington’un başmüzakerecisi Steve Witkoff, perde arkasında görüşmelerin sürdüğünü doğruladı.

“Onlarla konuşuyoruz, neden konuşmayalım? Bizim işimiz sorunları diplomatik yollarla çözmek,” dedi Witkoff, New York’taki Concordia zirvesinde.

Avrupa üçlüsü olarak bilinen Britanya(İngiltere), Fransa ve Almanya geçtiğimiz ay snapback mekanizmasını işleterek 2015 nükleer anlaşmasıyla kaldırılan BM yaptırımlarını yeniden devreye sokmuştu. Yaptırımların pazar günü yürürlüğe girmesi bekleniyor. E3 ülkeleri, İran’dan son dakikada ABD ile doğrudan görüşmelere başlamasını ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na (UAEA) nükleer tesislerde tam erişim izni vermesini talep etmişti. Ancak New York’ta E3 yetkilileriyle görüşen İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi’nin temasları sonuçsuz kaldı. Bir Avrupalı diplomat, “Görüşmeler başarısız oldu ve snapback geliyor. İran çok geç harekete geçti” ifadelerini kullandı.

Haziran ayında İsrail’in 12 gün süren savaşı ve ABD’nin İran’daki nükleer tesislere yönelik saldırıları sonrası resmi müzakereler çökmüştü. Umman’ın arabuluculuğunda süren dolaylı görüşmelerde sınırlı ilerleme kaydedilmişti. Londra merkezli Amwaj Media, Arakçi’nin Witkoff ile temasta olduğunu bildirse de İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, ABD ile doğrudan müzakerelerin “tam bir çıkmaz” olduğunu söyledi.

Nükleer malzeme endişesi

Trump, Genel Kurul konuşmasında Haziran’daki saldırılarla İran’ın zenginleştirme kapasitesinin “tamamen yok edildiğini” savundu. Ancak uzmanlar, İran’ın en az 400 kilo yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumunun bir bölümünü gizli tesislere taşımış olabileceğinden endişeli. UAEA denetçileri, İran’ın iş birliğini kesmesi nedeniyle mevcut stokları doğrulayamıyor.

Uluslararası Kriz Grubu’ndan Ali Vaez, “İran erişimi karşılıksız sağlamaz, ciddi tavizler gerekiyor” dedi. Ancak Trump’ın BM’deki konuşması, yeniden diplomasiye girmek istemediğinin göstergesi olarak değerlendiriliyor.

ABD yönetimi, BM Genel Kurulu için New York’a gelen İranlı diplomatlara yönelik yeni kısıtlamalar da getirdi. Diplomatik kaynaklar, İranlı yetkililerin büyük mağazalardan alışveriş yapmalarına veya lüks ürünler almalarına önceden izin alınmadan yasak getirildiğini doğruladı.

ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili ise bu hamlenin gelecekteki diplomasiyi zedelemeyeceğini savundu: “İran sürekli görüşmeleri reddetti, biz ise anlamlı ve doğrudan diyaloğa kapıyı açık tuttuk.”