Kürdistan’ın Che Guevarası: Mame Rişa

Hikayesini dinlediğimde mitolojik bir kahraman gibi gelmişti bana. Oysa çok da uzak değildi yaşadığı yıllar. 1957’de doğmuş 1985’te daha 28 yaşındayken şehit olmuştu. Yabancılar onu ‘Germiyan kaplanı’ Kürdler ise ‘Kürdistan Kaplanı’ olarak adlandırmışlar. Hikayesinden çok etkilendiği Kürdistan’ın Che Guevera’sının hayatını Felat Bozarslan kısaca kaleme almış….

Asıl adı Najmaddin Shukur Rauf. Ancak siyah uzun sakalı nedeniyle Kürdistan’da ‘Mame Rişa’ yani ‘sakallı amca’ olarak tanınıyor. Kürdistan özgür olmayana kadar sakalını kesmeyeceğine yemin etmiş ve ölene kadar da kesmemiş. Kürdistan’ın neredeyse her tarafında hikayeleri anlatılır Mame Rişa’nın. Hikayelerini dinlediğinizde gözlerinizden yaşlar boşalır, kendinizi kaybedersiniz.

1957 yılında Kerkük’ün Kala Bazain Mahallesi’nde çok fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Daha 14 yaşındayken Peşmerge olur. Kimsenin akıl sır erdiremediği bir gözü karalığa, savaş sanatına ve cesarete sahip olduğu için kısa zamanda Kerkük bölgesinde adı efsaneleşir. Saddam askerlerinin ve cahşların en çok aradığı ve nefret ettiği isimlerden biri haline gelir. Kürdistan Baas rejiminin elinden kurtulmayana ve özgür olmayana kadar sakalını kesmeme yeminini de Peşmerge olurken eder.

Yaptığı operasyonlar ve içinden çıktığı amansız pusular halk arasında dilden dile anlatılınca Mame Risha Kerkük çevresinde efsanevi bir komutan olarak anılmaya başlanır. Irak ordusuna karşı yapılmış en iyi ve organize saldırıları kader arkadaşlığı yaptığı 11 Peşmerge ile bizzat gerçekleştirir. Cesareti, savaş teknikleri ile adeta Irak ordusuna kan kusturmaya başlar. 11 arkadaşı ile birlikte bir ordu gibi savaşır ve her geçen gün halk arasında daha çok efsaneleşir. 1975 yılında yanındaki arkadaşları ile işgal altındaki Filistin topraklarına giderek İsrail’e karşı savaşır, ancak kısa süre sonra Kürdistan’a geri döner.

Efsane Hamik Çatışması

Kürdistan’a döndükten sonra bıraktığı yerden savaşa devam eden Mame Rişa Irak ordusu için artık mutlaka bulunup, yok edilmesi gereken bir hedeftir. Irak ordu birlikleri Mame Rişa ve 11 arkadaşını yakalamak için kapsamlı bir operasyon planı yapar. Operasyonu Saddam’ın en güvendiği birliği Cumhuriyet Muhafızları ve cahş aşiretler birlikte yapacaktır. 1983 yılında operasyon için düğmeye basılır. Mame Rişa o zamanlar 26 yaşında, gencecik ama ismi tüm Kürdistan’da efsane olmuş bir kahramandır artık.

Bölgedeki Cahşlerden sürekli istihbarat alan Irak ordusu, Mame Rişa’nın Kerkük’ün Hamik Köyü’nde olduğunu tespit ederek harekete geçer. Mame Rişa ordu ile çarpışmayı göze alır, bunun için hazırlık bile yapar. Ancak içini acıtan bir durum vardır. Zira bölgede bazı aşiret liderleri de adamları ile birlikte onu yok etmeye gelmiştir. İşte bu Mame Rişa’nın canını çok acıtır.

Çok kısa bir zaman sonra 2 bin 500 kişilik Irak ordusu ve cahşlerden oluşan birlik Kerkük’ün Hamik köyünün etrafını tamamen kuşatır. Operasyona tanklar, toplar, helikopterler, ağır makinalı silahlar da getirilmiştir. Mame Rişa ve arkadaşlarının elinde ise sadece G-3 ve kaleşnikov ile el bombaları vardır. Irak ordusunun başındaki general sık sık telefonla Bağdat’a bilgi verir. Mame Rişa köyde kıstırılmış ve yakalanması an meselesidir. Irak ordusunun köy etrafında konuşlanması sırasında Mame Rişa ve arkadaşları yapışık olan evlerin iç duvarlarını delerek evden eve geçiş koridorları oluşturur. Bu şekilde evlerden geçiş sağlayan Peşmerge ordu birlikleri ve cahşlerin saldırı yaptığı noktaya yoğunlaşarak çatışır.

Köyün etrafını kuşatan ordu birlikleri önce Kürt aşiretlerinden cahşleri Mame Risha’nın üstüne gönderir. Çatışmada cahşlerin tamamı öldürülür. Cephanesi azalan peşmergeler öldürdükleri cahşlerin tüfek ve şarjörlerini alarak savaşa devam eder. Çatışmaların yoğunlaştığı sırada Mame Rişa’nın hayattaki en yakın 3 arkadaşından biri olan Eliyê Reş (Kara Ali) vurularak şehid düşer. Mame Rişa Eliye Reş’in ölümünden sonra çıldıracak gibi olur. Çatıştığı evden çıkarak çevreyi kuşatan askerlere saldırır. Tek başına o anda 28’den fazla Irak askerini öldürür. Arkadaşları onu zorla evin içine çekerler. Mame Rişa’nın yakalanamayacağını anlayan Irak generali bu kez Cumhuriyet Muhafızlarını Peşmergenin üzerine gönderir. Ancak Mame Rişa evleri birbirine bağlayan koridorlar sayesinde Cumhuriyet muhafızlarının arkasından dolaşıp, onları pusuya düşürüp tamamını imha eder. Savaş ortamındaki gerginlikten etkilenen cahş aşiretin liderinin oğlu bir anda ortaya atılarak yaralı bir peşmerge ile ilgilenen Mame Rişa’yı vurmak ister. Mame Rişa’nın atik bir hareketle aşiret liderinin oğlunu vurması ile bir anda ortalık karışır. Bu sırada bir anda tüm cahşler Mame Rişa’nın üstüne gelir, fırsatı değerlendiren Irak ordusu da topyekün saldırıya geçer.

Peşmergenin amansız direnişi karşısında Irak ordusu çok sayıda ölü bırakarak geri çekilir. Mame Rişa bu sırada cahş aşiretin liderini vurarak omzundaki Kanas keskin nişancı tüfeğini alır. Tüfeği eline aldığı gibi bir duvarın arkasına saklanan Mame Rişa, atik hareketlerle operasyona destek veren helikopteri vurup düşürür. Mame Rişa’nın bu Kanası ölene kadar yanında taşıdığı hep söylenir. Hamik direnişi Mame Rişa’nın 11 Peşmergesinden 4’ünün şehadeti ile son bulur.

11 kişiyle 2500 kişilik orduya günlerce direnen Mame Rişa bu olayda yakın arkadaşı Eliye Reş ve 3 Peşmergenin yaşamını yitirmesiyle büyük moral çöküntüsü yaşar. Günlerce kimseyle konuşmaz. Irak ordusunun çekilmesinden sonra 4 cenazeyi alarak köyden çıkar ve şehitlerini defneder. Hamik direnişinde Irak cumhuriyet muhafızları generalinin kaçarak gittiğini görenlerden halen yaşayanlar da var.

Germiyan Kaplanının Dramatik Ölümü

Mame Rişa’nin efsane yaşamı dramatik bir şekilde sona erer. Mame Rişa’nin kısa ömründe en çok nefret ettiği kişi Saddam’ın en yakın cahşlerinden biri olan Şawez aşiretinden Tahsin’dir. Yıllarca Kürdlere kan kusturan Tahsin Mame Rişa’nin da en önemli hedeflerinden biridir. Çünkü Tahsin, Saddam Hüseyin ile bire bir görüşebilecek kadar yakındır.1981 yılı sonbaharında Mame Rişa Tahsin’i Kerkük’ün Çemçemal merkezinde yakalar. Tahsin’e çok ağır hakaretler ederek halkın içinde aşağılar. Bunun üzerine Tahsin çarşıda toplanan halkın huzurunda ağlayarak Mame Rişa’nın ayaklarını öperek af diler, bir daha Saddam’a çalışmayacağına söz verir. Halkın önünde Saddam’a çalışmayacağına söz veren Tahsin, Mame Rişa tarafından affedilir. Ancak cahş olduğu için yerinde duramaz ve yine Saddam’ın saflarına geçer. Bu sürede de halka zulüm etmeye devam eder.

1985 yılının soğuk bir Ocak gününde Mame Rişa Çemçemal merkezinde Tahsin ile yeniden karşılaşır. Yaptıklarından dolayı Tahsin’e hakaret eden Mame Rişa, silahsız olduğu için onu öldürmez. Bütün hakaretlere gülerek cevap veren Tahsin, Mame Rişa’yı barışmak için evine yemeğe davet eder. Mame Rişa’nın ‘Sen erkek değilsin, ben senin gibi birinin yemeğini yemem” demesi üzerine Tahsin, “Sen korkuyorsun bunun için gelmiyorsun” der. Kendisine ziyafet vereceğini ve ceylan keseceğini söyleyen Tahsin, Mame Rişa’yı evine gelmesi için tahrik eder.

Tahsin’in korktuğunu söylemesini gururuna yediremeyen Mame Rişa, korkmadığını göstermek için yemek davetini kabul eder. 25 Ocak 1985 günü yakın arkadaşları Serdar ve Muhsin ile Tahsin’in evine giden Mame Rişa girdiği sokakta pusuya düşürülür. Tahsin yine kendisinden beklenen kalleşliği yapmıştır. Yüzlerce çatışmadan kurtulan Mame Rişa ve iki arkadaşı kurulan pusuda sırtlarından vurularak şehit edilirler. Öldüğünde 28 yaşındaydı Mame Rişa… Kısacık ömrünü halkı için savaşarak geçirdi. Arkasında gencecik bir ömre sığan binlerce kahramanlık ve Germiyan kaplanı efsanesini bıraktı. Halen annelerin çocuklara hikayelerini anlattığı Mame Rişa ihanetin kurbanı olarak sırtından vuruldu. Zira onu tanıyanlar bir kaplan kadar çevik olduğu için gözünün gördüğü hiçbir şeyden korkmadığını söylüyorlar. Mame Rişa’yı öldüren Tahsin’de yıllar sonra hak ettiği bir şekilde bombalı saldırıyla öldürüldü. Ama Mame Rişa tarihe bir kahraman, Tahsin ise bir hain olarak geçti….